آمفیزم چیست و چه علائمی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان آن

آمفیزم Emphysema یک بیماری ریوی است که باعث تنگی نفس می‌شود. در افراد مبتلا به آمفیزم، کیسه‌های هوایی در ریه‌ها (آلوئول‌ها) آسیب می‌بینند. با گذشت زمان، دیواره‌های داخلی کیسه‌های هوایی ضعیف شده و پاره می‌شوند و به جای فضا‌های کوچک، فضا‌های بزرگ‌تری ایجاد می‌کنند. این باعث کاهش سطح ریه‌ها و به نوبه خود میزان اکسیژنی که به جریان خون شما می‌رسد را کاهش می‌دهد.

هنگام بازدم، آلوئول‌های آسیب دیده به درستی کار نمی‌کنند و هوای قدیمی به دام می‌افتد و جایی برای هوای تازه و غنی از اکسیژن باقی نمی‌گذارد.

اکثر افراد مبتلا به آمفیزم به برونشیت مزمن نیز مبتلا هستند. برونشیت مزمن التهاب لوله‌هایی است که هوا را به ریه‌ها می‌رسانند (لوله‌های برونش)، که منجر به سرفه‌های مداوم می‌شود.

آمفیزم و برونشیت مزمن دو بیماری هستند که بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) را تشکیل می‌دهند. سیگار عامل اصلی COPD است. درمان ممکن است پیشرفت COPD را کند کند، اما نمی‌تواند آسیب را جبران کند.

علائم آمفیزم

شما می‌توانید سال‌ها بدون توجه به علائم یا نشانه‌ای آمفیزم داشته باشید. علامت اصلی آمفیزم تنگی نفس است که معمولاً به تدریج شروع می‌شود.

ممکن است شروع به اجتناب از فعالیت‌هایی کنید که باعث تنگی نفس شما می‌شوند، بنابراین این علامت تا زمانی که شروع به تداخل با کار‌های روزانه نکند مشکل ساز نخواهد شد. آمفیزم در نهایت باعث تنگی نفس می‌شود حتی زمانی که شما در حال استراحت هستید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر برای چندین ماه دچار تنگی نفس غیرقابل توجیه شده‌اید، به خصوص اگر بدتر شده یا در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد کرده باشد، به پزشک مراجعه کنید. آن را نادیده نگیرید و به خودتان بگویید که به این دلیل است که شما پیر شده‌اید یا خوش فرم هستید. به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید اگر:

• آنقدر نفس تنگی که نمی‌توانی از پله‌ها بالا بروی
• لب‌ها یا ناخن‌های دستان شما با تلاش آبی یا خاکستری می‌شوند
• شما هوشیار ذهنی نیستید

علل آمفیزم

علت اصلی آمفیزم قرار گرفتن طولانی مدت در معرض محرک‌های موجود در هوا است، از جمله:

• دود تنباکو
• دود ماری جوانا
• آلودگی هوا
• دود و گرد و غبار شیمیایی

به ندرت، آمفیزم ناشی از کمبود ارثی پروتئینی است که از ساختار‌های الاستیک در ریه‌ها محافظت می‌کند. به آن آمفیزم کمبود آلفا-1 آنتی‌تریپسین می‌گویند.

عوامل خطر آمفیزم

عواملی که خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• سیگار کشیدن. آمفیزم به احتمال زیاد در افراد سیگاری ایجاد می‌شود، اما افراد سیگاری و پیپ نیز مستعد ابتلا به این بیماری هستند. خطر ابتلا به انواع سیگاری‌ها با تعداد سال‌ها و میزان مصرف تنباکو افزایش می‌یابد.
• سن. اگرچه آسیب ریوی که در آمفیزم رخ می‌دهد به تدریج ایجاد می‌شود، اکثر افراد مبتلا به آمفیزم مرتبط با دخانیات در سنین 40 تا 60 سالگی علائم بیماری را تجربه می‌کنند.
• قرار گرفتن در معرض دود دست دوم. دود دست دوم که به نام دود تنباکو غیرفعال یا محیطی نیز شناخته می‌شود، دودی است که به طور ناخواسته از سیگار، پیپ یا سیگار دیگران استنشاق می‌کنید. قرار گرفتن در اطراف دود سیگار خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می‌دهد.
• قرار گرفتن در معرض دود یا گرد و غبار شغلی. اگر بخار ناشی از مواد شیمیایی خاص یا گرد و غبار غلات، پنبه، چوب یا محصولات معدنی را تنفس کنید، احتمال ابتلا به آمفیزم در شما بیشتر است. اگر سیگار می‌کشید، این خطر حتی بیشتر می‌شود.
• قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های داخلی و خارجی. تنفس آلاینده‌های داخل ساختمان، مانند دود ناشی از سوخت گرمایشی، و همچنین آلاینده‌های خارج از منزل – برای مثال اگزوز خودرو – خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می‌دهد.

عوارض آمفیزم

افرادی که آمفیزم دارند نیز بیشتر در معرض ابتلا به:

• سقوط ریه (پنوموتوراکس). یک ریه از بین رفته در افرادی که آمفیزم شدید دارند می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد، زیرا عملکرد ریه‌های آن‌ها از قبل بسیار به خطر افتاده است. این غیرمعمول است اما زمانی که اتفاق می‌افتد جدی است.
• مشکلات قلبی. آمفیزم می‌تواند فشار را در شریان‌هایی که قلب و ریه‌ها را به هم متصل می‌کنند افزایش دهد. این می‌تواند باعث ایجاد بیماری به نام کور ریوی شود که در آن بخشی از قلب منبسط و ضعیف می‌شود.
• سوراخ‌های بزرگ در ریه‌ها (بولا). برخی از افراد مبتلا به آمفیزم، فضای خالی در ریه‌ها به نام تاول ایجاد می‌کنند. آن‌ها می‌توانند به اندازه نیمی از ریه باشند. علاوه بر کاهش فضای موجود برای انبساط ریه، تاول‌های غول پیکر می‌توانند خطر ابتلا به پنوموتوراکس را افزایش دهند.

جلوگیری

برای پیشگیری از آمفیزم، سیگار نکشید و از تنفس دود دست دوم خودداری کنید. اگر با دود یا گرد و غبار شیمیایی کار می‌کنید، برای محافظت از ریه‌های خود ماسک بپوشید.

تشخیص آمفیزم

اسپیرومتر کادر گفتگوی پاپ آپ را باز کنید

برای تعیین اینکه آیا آمفیزم دارید یا خیر، پزشک در مورد سابقه پزشکی شما سؤال می‌کند و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را توصیه کند.

تست‌های تصویربرداری

رادیوگرافی قفسه سینه می‌تواند به تشخیص آمفیزم پیشرفته کمک کند و سایر علل تنگی نفس را رد کند. اما در صورت ابتلا به آمفیزم، اشعه ایکس قفسه سینه نیز می‌تواند یافته‌های طبیعی را نشان دهد.

اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری (CT) تصاویر اشعه ایکس گرفته شده از جهات مختلف را برای ایجاد نما‌های مقطعی از اندام‌های داخلی ترکیب می‌کند. سی تی اسکن می‌تواند برای تشخیص و تشخیص آمفیزم مفید باشد. اگر کاندید عمل جراحی ریه هستید، ممکن است سی تی اسکن نیز انجام دهید.

تست‌های آزمایشگاهی

خون گرفته شده از شریان مچ دست را می‌توان آزمایش کرد تا مشخص شود که ریه‌ها چقدر اکسیژن را به جریان خون شما منتقل می‌کنند و دی اکسید کربن را از آن خارج می‌کنند.

تست‌های عملکرد ریه

این آزمایش‌های غیرتهاجمی میزان هوا را در ریه‌ها و میزان جریان هوا در داخل و خارج از ریه‌ها اندازه‌گیری می‌کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند میزان اکسیژن‌رسانی ریه‌های شما به جریان خون را اندازه‌گیری کنند. یکی از رایج‌ترین آزمایش‌ها از ابزار ساده‌ای به نام اسپیرومتر استفاده می‌کند که آن را با باد می‌کنید.

درمان آمفیزم

آمفیزم و COPD قابل درمان نیستند، اما درمان‌ها می‌توانند به تسکین علائم و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک کنند.

دارو‌ها

بسته به شدت علائم، پزشک ممکن است پیشنهاد دهد:

• برونکودیلاتور‌ها این دارو‌ها می‌توانند با شل کردن مجاری هوایی منقبض به تسکین سرفه، تنگی نفس و مشکلات تنفسی کمک کنند.
• استروئید‌های استنشاقی دارو‌های کورتیکواستروئیدی که به عنوان اسپری‌های آئروسل استنشاق می‌شوند، التهاب را کاهش می‌دهند و ممکن است به تسکین تنگی نفس کمک کنند.
• آنتی بیوتیک‌ها. اگر عفونت باکتریایی مانند برونشیت حاد یا ذات الریه دارید، آنتی بیوتیک مناسب است.

درمان

• توانبخشی ریوی. یک برنامه توانبخشی ریوی می‌تواند تمرینات تنفسی و تکنیک‌هایی را به شما آموزش دهد که ممکن است به کاهش تنگی نفس و بهبود توانایی شما برای ورزش کمک کند.
• تغذیه درمانی. همچنین در مورد تغذیه مناسب مشاوره دریافت خواهید کرد. در مراحل اولیه آمفیزم، بسیاری از افراد نیاز به کاهش وزن دارند، در حالی که افراد مبتلا به آمفیزم اواخر مرحله اغلب نیاز به افزایش وزن دارند.
• اکسیژن مکمل اگر آمفیزم شدید همراه با سطوح پایین اکسیژن خون دارید، استفاده منظم از اکسیژن در خانه و هنگام ورزش ممکن است کمی تسکین دهد. بسیاری از مردم 24 ساعت در روز از اکسیژن استفاده می‌کنند. معمولاً از طریق لوله‌های باریکی که در سوراخ‌های بینی شما قرار می‌گیرد، تجویز می‌شود.

عمل جراحی

بسته به شدت آمفیزم شما، پزشک ممکن است یک یا چند نوع مختلف جراحی را پیشنهاد دهد، از جمله:

• جراحی کاهش حجم ریه در این روش، جراح قاچ‌های کوچکی از بافت آسیب دیده ریه را برمی دارد. برداشتن بافت بیمار به بافت ریه باقی مانده کمک می‌کند تا منبسط شده و کارآمدتر عمل کند و به بهبود تنفس کمک می‌کند.
• پیوند ریه. اگر آسیب شدید ریه دارید و گزینه‌های دیگر شکست خورده‌اند، پیوند ریه یک گزینه است.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

اگر مبتلا به آمفیزم هستید، می‌توانید چند قدم برای جلوگیری از پیشرفت آن و محافظت از خود در برابر عوارض انجام دهید:

• سیگار نکش. این مهمترین اقدامی است که می‌توانید برای سلامت کلی خود انجام دهید و تنها اقدامی است که ممکن است پیشرفت آمفیزم را متوقف کند. اگر برای ترک سیگار به کمک نیاز دارید به برنامه ترک سیگار بپیوندید. تا حد امکان از دود دست دوم سیگار خودداری کنید.
• از سایر محرک‌های تنفسی خودداری کنید. این‌ها عبارتند از دود ناشی از رنگ و اگزوز خودرو، برخی بو‌های آشپزی، عطر‌های خاص، حتی سوزاندن شمع و بخور. فیلتر‌های کوره و تهویه مطبوع را مرتباً تعویض کنید تا آلاینده‌ها را محدود کنید.
• به طور منظم تمرین کن. سعی کنید اجازه ندهید مشکلات تنفسی شما را از ورزش منظم بازدارد، که می‌تواند ظرفیت ریه شما را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
• از خود در برابر هوای سرد محافظت کنید. هوای سرد می‌تواند باعث اسپاسم مجاری برونش شده و تنفس را حتی دشوارتر کند. در طول هوای سرد، یک روسری نرم یا یک ماسک هوای سرد – که در داروخانه موجود است – روی دهان و بینی خود قبل از بیرون رفتن بپوشید تا هوای ورودی به ریه‌های شما گرم شود.
• واکسن‌های توصیه شده را دریافت کنید. حتما واکسن سالانه آنفولانزا و ذات الریه را طبق توصیه پزشک دریافت کنید.
• جلوگیری از عفونت‌های تنفسی تمام تلاش خود را بکنید تا از تماس مستقیم با افرادی که سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند خودداری کنید. اگر در فصل سرماخوردگی و آنفولانزا مجبور به معاشرت با گروه‌های زیادی از مردم هستید، از ماسک صورت استفاده کنید، دست‌های خود را مرتب بشویید و یک بطری کوچک ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل همراه داشته باشید تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید.

مقابله و حمایت

تنگی نفس همراه با آمفیزم می‌تواند به شدت توانایی شما را برای شرکت در فعالیت‌های روزانه محدود کند. بسیاری از مردم گوشه گیر و افسرده می‌شوند.

برای کمک به مقابله با تغییراتی که آمفیزم در زندگی شما ایجاد کرده است، ممکن است بخواهید:

• احساسات خود را بیان کنید. آمفیزم شما ممکن است برخی از فعالیت‌های شما را محدود کند و بر برنامه‌ها و برنامه‌های روزمره خانواده‌تان تأثیر بگذارد، به گونه‌ای که همیشه نمی‌توانید پیش‌بینی کنید. اگر شما و خانواده‌تان بتوانید آشکارا درباره نیاز‌های یکدیگر صحبت کنید، بهتر می‌توانید با چالش‌های زندگی با این بیماری مقابله کنید. نسبت به تغییرات خلق و خوی خود و روابط خود با دیگران هوشیار باشید و از مشاوره نترسید.
• یک گروه پشتیبانی را در نظر بگیرید. همچنین ممکن است بخواهید به یک گروه حمایتی برای افراد مبتلا به آمفیزم ملحق شوید. اگرچه گروه‌های حمایتی برای همه مناسب نیستند، اما می‌توانند منبع خوبی برای اطلاعات و استراتژی‌های مقابله‌ای باشند. و گذراندن وقت با افراد دیگر در شرایطی مشابه شما می‌تواند دلگرم‌کننده باشد. اگر به یک گروه حمایتی علاقه دارید، با پزشک خود صحبت کنید یا وب سایت انجمن ریه آمریکا را برای گروه‌های پشتیبانی محلی و آنلاین بررسی کنید.

آماده شدن برای ویزیت

اولین قرار ملاقات شما برای بررسی آمفیزم ممکن است با پزشک اصلی یا متخصص بیماری‌های ریوی (ریه‌شناس) باشد.

آنچه شما می‌توانید انجام دهید

قبل از قرار ملاقات، ممکن است بخواهید فهرستی بنویسید که به سوالات زیر پاسخ دهد:

• آیا سیگار می‌کشی؟ اگر بله، چند بسته در روز و از چه زمانی شروع کردید؟
• آیا در معرض دود سیگاری‌های دیگر هستید؟
• آیا هیچ یک از مشاغل شما را در معرض دود‌های شیمیایی یا گرد و غبار صنعتی قرار داده است؟
• آیا فرد دیگری در خانواده شما مشکلات ریوی دارد؟
• چه دارو‌ها و مکمل‌هایی را به طور منظم مصرف می‌کنید؟

از پزشک خود چه انتظاری دارید

پزشک ممکن است برخی از سوالات زیر را بپرسد:

• آیا هر روز سرفه می‌کنید؟ اگر چنین است، چه زمانی شروع شد؟
• اگر سیگار می‌کشید، آیا سعی کرده‌اید آن را ترک کنید؟
• اولین بار چه زمانی متوجه تنگی نفس شدید؟
• آیا کسی در خانواده شما آمفیزم یا COPD دارد؟
• آیا تنگی نفس شما را از انجام کار‌های روزانه باز می‌دارد؟
• آیا تا به حال متوجه آبی شدن ناخن‌ها یا لب‌های خود شده‌اید؟
• آیا اخیرا وزن کم کرده یا اضافه کرده‌اید؟