آیا فیلم به بالا نگاه نکن Don’t Look Up فیلم خوبی بود؟ پیام فیلم چه بود؟

در فیلم «به بالا نگاه نکن»، ساخته آدام مک کی، دو ستاره‌شناس به نام‌های راندال میندی ( لئوناردو دی کاپریو ) و کیت دیبیاسکی ( جنیفر لارنس ) متوجه می‌شوند که یک دنباله‌دار تازه کشف شده، مستقیماً به زمین برخورد خواهد کرد. بشریت تنها شش ماه ماه فاصله دارد تا جلوی انقراضش را بگیرد.

اسپویل:

آنها خیلی زود دست به کار می‌شوند و داستان را برای رئیس جمهور آمریکا جانی اورلئان (مریل استریپ) و پسر دیوانه‌اش که رئیس ستاد او هم است و  جیسون (جونا هیل) نام دارد، تعریف می‌کنند. اما آنها اصلا متوجه اهمیت موضوع نمی‌شوند و تنها به فکر انتخابات در پیش رو هستند.

تنها زمانی که اورلئان گرفتار یک رسوایی جنسی می‌شود، دنباله دار را موضوع مناسبی برای انحراف افکار عمومی تلقی می‌کند.

واکنش‌ها به «به بالا نگاه نکن» تا کنون متفاوت است و بسته به اینکه با چه پیش زمینه‌ای به آن نگاه کنید، فیلم را متفاوت تفسیر خواهید و نمره متفاوتی به آن خواهید داد.

اگر به فکر یک فیلم آخر الزمانی هیجان انگیز هستید، مثلا اگر دنبال نسخه مدرن آرماگدون هستید، باید بگویم که کاملا سرخورده خواهید شد.

باز اگر انتظار دارید بازی‌های فوق العاده‌ای از جنیفر لارنس، مریل استریپ، کیت بلانشت و لئوناردو دی کارپریو ببینید، باید بگویم که باز چیز خاصی به جز یکی دو سکانس، دستتان را نمی‌گیرد.

تفسیر و تحلیل شما از فیلم به بالا نگاه نکن وقتی بهتر می‌شود که به فیلم، به منزله فیلمی با تم کمدی سیاه نگاه کنید که می‌خواهد بی‌توجهی را به پدیده‌ای مهلک و جدی مانند تغییرات اقلیمی و بیماری‌های همه‌گیر و همین موضوع برخورد اجرام منقرض کننده حیات به زمین، نگاه کنید.

اما شما وقتی به فیلم نمره متوسط به بالا می‌دهید که لایه دیگری از فیلم را ببینید:

احمق شدن همه ما در عصر ارتباط‌ها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی.

فیلم با همان کمدی سیاه‌نمایانه نشان می‌دهد که چطور مردم، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اصلی، مجنون دنبال کردن اخبار سلبریتی‌ها و چیزهای بسیار بی‌اهمیت و مهوع شده‌اند. از این دید داستان خیانت جنسی سلبریتی‌ها به هم و قهر و آشتی آنها با هم، بسیار مهم‌تر بحران‌های فراگیر دامن‌گیر زیست کره ماست.

مجری‌های تلویزیونی و برنامه‌سازان در این فیلم در قلب سبک‌مغزهایی به تصویر کشیده شده‌اند. که آمار لایک و توجهات تکانه‌ای بینندگان به برنامه‌ها برایشان مهم است و اصلا اطلاع‌رسانی و آگاه کردن در قاموس آنها نمی‌گنجد.

اینها با صدای بم قشنگشان یا اندام فریباننده خود در برنامه‌های جلوه‌گری می‌کنند و آنقدر پرت و پلا می‌گویند که هر مهمان تلویزیونی را سرخورده و منحرف می‌کنند.

این وسط اگر کسی پیدا بشود که بخواهد حرف حساب بگوید، چند سناریو بیشتر برایش محتمل نیست: یا به مسخره گرفته می‌شود یا دیگر از او دعوت نمی‌شود یا به این بیراهه می‌افتد که سطح کلام و اندیشه خود را تا کف جامعه پایین بیاورد و دست آخر متوجه می‌شود به هر دری بزند و به هر ترفندی متوسل بشود، باز مردمی را که «نمی‌خواهند بفهمند» را نمی‌شود به مسیر درست، هدایت کرد!

داستان جانبی هم فیلم، بازیچه شدن تصمیم‌گیران توسط صاحبان ثروت است. در فیلم روی موبایل و الگوریتم‌های جنون‌آسای و هوش مصنوعی، به عنوان ابزار تحمیق جمعی تاکید شده است.

جالب است بدانید که دکتر امی ماینزر، مشاور علمی فیلم بوده است. دکتر ماینزر که قبلاً یک دانشمند تحقیقاتی ارشد در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در کالیفرنیا بود، اکنون استاد علوم سیاره‌ای در دانشگاه آریزونا است که در مطالعه سیارک‌ها و دنباله‌دار‌ها، به ویژه آن‌هایی که به زمین نزدیک می‌شوند، تخصص دارد.

دکتر ماینزر می‌گوید که چند سال پیش آدام مک‌کی، نویسنده و کارگردان، زمانی که او برای اولین بار، کار روی پروژه فیلم به بالا نگاه نکن را آغاز کرده بود،، با او تماس گرفت. هنگامی که او آنچه را که در ذهن داشت توصیف کرد، دکتر ماینزر بسیار هیجان زده شد تا به هر ترتیب که می‌شود، کمک کند.

تصمیم در مورد اینکه چه نوع جسمی در فیلم به زمین نزدیک می‌شود بر اساس ایده‌های واقع بینانه در مورد اندازه، سرعت و سطح انرژی مورد نیاز برای ایجاد یک رویداد فاجعه بار در سراسر سیاره بود.

دکتر ماینزر می‌گوید که عمداً دنباله دار ی را انتخاب کرده که از قسمت بیرونی منظومه شمسی می‌آید. این اجرام واقعاً با سرعت باورنکردنی وارد می‌شوند ومی‌توانند بسیار بزرگ باشند. او به نوعی این شیء را از دنباله دار NEOWISE که تیم تحقیقاتی‌اش سال گذشته کشف کرده بودند، مدل‌سازی کرده بود.

دکتر ماینزر  می‌گوید که گاهی اوقات ممکن است فاصله بسیار کوتاهی بین کشف و نزدیک شدن این اجرام به ما وجود داشته باشد. در مورد دنباله دار NEOWISE آنها آن را در اواخر مارس و اوایل ژوئیه، قبل نزدیک شدنش به خورشید، پیدا کردند. بنابراین در  فیلم هم، شش ماه فاصله بین کشف و برخورد منطقی بوده است.

او می‌گوید: «من و لئو ده‌ها بار تلفنی صحبت کرده بودیم.»

سکانس درخشان دی کارپرو در فیلم جایی است که از حماقت مردم و مجری‌ها برمی‌آشوبد و با خشم نظرش را می‌گوید. آینه‌ای از سرخوردگی دانشندان و فرزانگان در جهان کنونی که نمی‌دانند به چه ترتیب می‌شود با مردم مست و مخمور و تحت هیپنوتیزم رسانه‌های سطحی، ارتباط برخورد کرد.

یک جنبه دیگر فیلم «به بالا نگاه نکن»، انکار علم است. هم مردم و هم سیاستمداران در همه‌گیری کووید، نشان دادند که چقدر در مقابل دانش مقاومت می‌کنند و تا چه اندازه می‌خواستند جدی بودن بیماری و برنامه‌های ضروری مقابله با آن و واکسیناسیون را به سخره بگیرند. در فیلم نشان داده شده که آنها همواره در پی ابله جلوه دادن دانشمندان و بی‌اهمیت بودن دغدغه‌های آنها هستند و می‌خواهند آنها را به حاشیه برانند.

دکتر ماینزر می‌گوید: «بر این باور نیستم که هر فردی باید دانشمند باشد. بلکه موضوع این است که ما به جامعه‌ای نیاز داریم که به اندازه کافی در مورد علم بدانیم تا بتوانیم از ابزار‌های تفکر انتقادی و آزمون فرضیه‌ها  استفاده کند تا بتواند در مورد بسیاری از مسائل تصمیمات خوبی بگیرد. ما باید جامعه‌ای با سواد علمی باشیم.»