چرا تجربه Flow یا غرقگی، حس و حال خوب و بی‌مانندی ایجاد می‌کند؟ یک دانشمند علوم ارتباطات توضیح می‌دهد

Flow را به عنوان یک وضعیت ذهنی تعریف می‌کنند. وضعیتی که در آن، چنان در یک فعالیت فیزیکی یا فکری غرق می‌شویم که گذر زمان را حس نمی‌کنیم. فقط بعد از این‌که به حال عادی بازگشتیم، متوجه می‌شویم که کاملاً در آن لحظه غرق شده بودیم.

هنرمندان، طراحان، پزشکان، نویسندگان و خلاصه هر فردی که یک فعالیت مشخص را با اوج علاقه و درگیری ذهنی انجام می‌دهد، می‌توانند وضعیت فلو (Flow) را تجربه کنند. اصطلاح غرقگی هم با توجه به همین توضیح توسط بسیاری از مترجمام فارسی انتخاب شده. اما شاید اصطلاح خلسه را مناسب‌تر بدانید. نمی‌خواهم در خود واژه‌ها بمانیم، مهم آن مفهومی است که همه کمابیش تجربه کرده‌ایم.

سال‌های جدید اغلب با تصمیم‌های جدید همراه می‌شوند. ما تصمیم می‌گیریم به فرم بدنی آرمانی بازگردیم. برای دوستان و خانواده وقت بیشتری بگذاریم. فهرست هر کسی ممکن است با دیگری متفاوت باشد، اما همه آنها نشان‌دهنده طرحی برای رسیدن  چیز جدید یا حداقل کمی متفاوت است.

اما در همان هنگامی که شما مشغول طرح تصمیم‌های سال 2022 خودهستید، امیدوارم برنامه‌ریزی برای رسیدن بیشتر به چیزی داشته باشید که در فهرست من قرار دارد: «غرقگی» بیشتری را احساس کنید!

تحقیقات روانشناس Mihály Csíkszentmihályi در مورد غرقگی در دهه 1970 آغاز شد. او آن را «راز خوشبختی» نامیده است. غرقگی حالتی از “تجربه بهینه” است که هر یک از ما می‌توانیم آن را در زندگی روزمره خود بگنجانیم. یکی از ویژگی‌های آن شادی بی‌حد و حصری است که به زندگی ارزش می‌دهد.

در سال‌های پس از آن، محققان دانش گسترده‌ای در مورد اینکه غرقگی  واقعا چیست و اینکه چگونه تجربه آن برای سلامت و رفاه کلی ما سودمند است، به دست آورده‌اند.

من -ریچارد هاسکی، نویسنده مقاله- استادیار رشته ارتباطات و علوم شناختی هستم و 10 سال است که در حال مطالعه غرقگی هستم. تحقیقات من نشان می‌دهند که وقتی مردم غرقگی  را تجربه می‌کنند در مغزشان چه اتفاقی می‌افتد.

وقتی افراد غرقگی را احساس می‌کنند، در حالت تمرکز شدید قرار می‌گیرند. افکار آن‌ها به جای خود، بر یک تجربه متمرکز می‌شوند. آن‌ها حس زمان را از دست می‌دهند و احساس می‌کنند که نوعی ادغام اعمال و آگاهی آن‌ها وجود دارد.

مهمتر از همه، غرقگی  باعث چیزی به نام تجربه اتوتلیک می‌شود. Autotelic از دو کلمه یونانی گرفته شده است: autos (خود) و telos (پایان یا هدف). تجربیات اتوتلیک کار‌هایی هستند که به خودی خود ارزش انجام دادن دارند. اصلا خود تجربیات غرقگی ذاتاً پاداش به حساب می‌آیند.

غرقگی زمانی اتفاق می‌افتد که چالش یک کار با مهارت فرد متعادل شود. در واقع، هم باید خود کار چالش برانگیز باشد و هم سطح مهارت شخص باید بالا باشد. من اغلب به دانش‌آموزانم می‌گویم که وقتی ظرف‌ها را می‌شویند، احساس غرقگی نمی‌کنند. اکثر مردم ماشین ظرفشویی بسیار ماهری هستند و شستن ظروف کار چندان چالش برانگیزی نیست!

پس چه زمانی مردم غرقگی را تجربه می‌کنند؟

تحقیقات Csíkszentmihályi در دهه 1970 بر افرادی متمرکز بود که کار‌هایی را انجام می‌دادند که از آن‌ها لذت می‌بردند. او شناگران، آهنگسازان، شطرنج بازان، رقصندگان، کوهنوردان و سایر ورزشکاران را مطالعه کرد. او در ادامه مطالعه کرد که چگونه افراد می‌توانند در تجربیات روزمره بیشتر غرقگی پیدا کنند.

من یک «اسنوبرد»سوار مشتاق هستم و مرتباً در کوه احساس غرقگی  می‌کنم. دیگران با تمرین یوگا آن را احساس می‌کنند – متأسفانه من نه! – با دوچرخه سواری، آشپزی یا دویدن.  مردم می‌توانند با استفاده از رسانه‌های تعاملی، مانند انجام یک بازی ویدیویی، غرقگی  را تجربه کنند. توسعه‌دهندگان بازی‌های ویدیویی با این ایده بسیار آشنا هستند و در طراحی بازی‌ها به این عنصر بسیار فکر می‌کنند.

اما چرا احساس غرقگی خوب است؟

قبلاً گفتم که میهای چیک سنت میهایی، غرقگی  را “راز خوشبختی” نامیده. چرا اینطور است؟

خلسه برای انجام یک کار سرگرم‌کننده می‌تواند به افزایش خودکنترلی، تعقیب هدف و  حس رفاه کمک کند.

بنابراین دفعه بعد که برای انجام یک بازی ویدیویی احساس گناه می‌کنید، به خود یادآوری کنید که در واقع کاری را انجام می‌دهید که می‌تواند به موفقیت و رفاه طولانی مدت شما کمک کند!

توجه داشته باشید که کیفیت از کمیت در اینجا مهم‌تر است. تحقیقات نشان می‌دهد که صرف زمان زیادی برای بازی‌های ویدیویی تنها تأثیر بسیار کمی بر سلامت کلی شما دارد. به جای اینکه زمان بیشتری را صرف بازی کنید، روی یافتن بازی‌هایی تمرکز کنید که به شما کمک می‌کنند غرقگی داشته باشید.

یک مطالعه اخیر همچنین نشان می‌دهد که غرقگی به افراد کمک می‌کند در مواجهه با ناملایمات انعطاف‌پذیر شوند. بخشی از این امر به این دلیل است که غرقگی می‌تواند به تمرکز مجدد افکار و دور شدن از چیزی تنش‌زا کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که تجربه غرقگی می‌تواند به محافظت در برابر افسردگی و فرسودگی شغلی کمک کند.

تحقیقات همچنین نشان می‌دهند افرادی که احساسات قوی‌تری از غرقگی را تجربه کردند در طول قرنطینه بیماری کرونا در مقایسه با افرادی که تجربیات ضعیف‌تری داشتند، از حس رفاه بهتری برخوردار بودند. این ممکن است به این دلیل باشد که احساس غرقگی  به آن‌ها کمک کرده است که حواسشان را از نگرانی دور کنند.

چه بر سر مغز  ما در حین غرقگی می‌آید؟!

محققان نزدیک به 50 سال است که غرقگی  را مطالعه می‌کنند، اما اخیراً شروع به رمزگشایی از آنچه در مغز در طول غرقگی می‌گذرد، کرده‌اند. یکی از همکاران من، متخصص علوم اعصاب رسانه، رنه وبر، پیشنهاد کرده که غرقگی  با یک پیکربندی خاص شبکه مغز مرتبط است.

این تجربه با فعالیت در ساختار‌های مغز مرتبط است که در احساس پاداش و پیگیری اهداف ما نقش دارد. این ممکن است یکی از دلایلی باشد که چرا غرقگی  بسیار لذت بخش است و چرا مردم آنقدر روی کار‌هایی متمرکز هستند که باعث می‌شود احساس غرقگی  داشته باشند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که غرقگی با کاهش فعالیت در ساختار‌های مغزی مرتبط با تمرکز بر خود مرتبط است. این ممکن است توضیح دهد که چرا غرقگی احساس می‌تواند به منحرف کردن توجه افراد از نگرانی کمک کند.

وبر،جیکوب فیشر و من یک بازی ویدیویی به نام برخورد سیارک توسعه داده‌ایم تا به ما در مطالعه بهتر غرقگی  کمک کند. در تحقیقات خودم، از شرکت‌کنندگان می‌خواهم که در حین اسکن مغزشان، بازی Steroid Impact را بازی کنند. کار من نشان داده که غرقگی  با پیکربندی شبکه مغزی خاصی مرتبط است که نیاز به انرژی پایینی دارد. در حین غرقگی، مغز در واقع پیکربندی شبکه خود را  تغییر می‌دهد.

در حال حاضر، محققان نمی‌دانند که چگونه پاسخ‌های مغز مرتبط با غرقگی به حس رفاه و خوشبختی کمک می‌کنند.

اما هنوز، شناخت ما از غرقگی اندک است. ما می‌توانیم پاسخ‌های و تغییرات مغز را در حین فلو اندازه بگیریم، اما دقیقا نمی‌دانیم که آنها هستند که باعث غرقگی می‌شوند یا آنها «به دنبال» غرقگی ایجاد می‌شوند.

محققان بر این باورند که ارتباط بین غرقگی و حس خوشبختی و رفاه، به 3 خاطر رخ می‌دهد:

سرکوب فعال شدن مغز در ساختار‌های مرتبط با تفکر درباره خود، کاهش فعالیت در ساختار‌های مرتبط با افکار منفی و افزایش فعال‌سازی در مناطق پردازش پاداش.

من استدلال می‌کنم که آزمایش این فرضیه حیاتی است. متخصصان پزشکی شروع به استفاده از بازی‌های ویدیویی در برنامه‌های بالینی برای کمک به درمان اختلال نقص توجه/بیش فعالی یا ADHD کرده‌اند. شاید روزی یک پزشک بتواند به تجویز یک بازی ویدیویی مورد تایید اداره غذا و دارو به تقویت انعطاف‌پذیری افراد کمک کند یا به او در مبارزه با افسردگی کمک کند.

اینها شاید در آینده رخ دهند. در حال حاضر، امیدوارم که شما تصمیم بگیرید که در زندگی روزمره خود غرقگی بیشتری پیدا کنید و به اهداف اول سال خود برسید.

منبع – عکس نخست را خودم انتخاب کردم. چون هر چه فکر کردم عکسی از این بهتر نمی‌شد برای توصیف غرقگی انتخاب کرد:)