نخستین داروخانه ایران در ناصرخسرو
ناصر نجمی (برداشت آزاد از کتاب تهران محمد ناصری)
تا اواخر دوران قاجار، داروخانه به مفهوم امروزی در ایران وجود نداشت و از داروهای اروپایی ابداً خبری نبود، بلکه بیشتر معالجات و درمان‌های پزشکی که توسط حکیم‌باشی‌ها صورت می‌گرفت به وسیله داروهای گیاهی انجام می‌گردید، مهمترین اینگونه گیاهان دارویی عبارت بودند از: گل گاوزبان، گل بنفشه، گل ختمی، شیرخشت، پر سسیاوش و غیره، این گیاهان را پیرمردان از دهات و صحراها جمع‌آوری کرده و به طهران می‌آوردند و به دوافروش‌ها می‌فروختند و دوافروش‌های مخصوص در بازار و گذرگاه‌ها با ترازو و سنگ مثقالی به بیماران می‌فروختند. این دوافروش‌ها یا خودشان شخصاً به مریض‌ها داروها را تجویز کرده و می‌فروختند و یا این‌که از روی نسخه حکیم‌باشی‌ها دواهای مورد احتیاج را به آنان می‌داند. اولین داروی خارجی که به ایران آمد «گنه گنه» بود که یک پزشک انگلیسی به نام کورمک برای عباس میرزا نایب‌السلطنه فرزند فتحعلیشاه وارد کرد که معالجه‌کننده تب نو به «مالاریا» بود. مرکز عمده و اصلی دواهای ایرانی در سبزه میدان، سرچشمه و بازار پاقاپوق و چند محل دیگر بود.
عطاری‌های سبزه‌میدان
عطاری‌های سبزه میدان که در آنها دوا می‌فروختند دو نوع بودند، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، خرده‌فروشی‌ها بساط دوا فروشی را در کنار پیاده‌روها پهن می‌کردند و عمده‌فروش‌ها مغازه‌ای بزرگ داشتند مثل حاج محمدجعفر که او را استاد می‌گفتند. در این اواخر دوافروش‌های سبزه میدان که قبلا دواها را در کاغذ می‌پیچیدند برای دواها برچسب و اعلان تهیه کرده و قوطی و جعبه و بسته و شیشه تهیه کردند و رویشان را با تصاویر ابتدایی مزین می‌نمودند، مثل حب دکتر راس، معجون جالینوس، معجون جلاجل، معجون ارسطو و غیره…
ساخت دارو در ایران
ساختن داروهای شیمیایی مدرن در ایران از مدرسه (دارالفنون) آغاز گردید، غیر از علوم مختلف که در این مدرسه بزرگ تدریس می‌شد، رشته‌های پزشکی و داروسازی هم در آن تدریس می-کردند که استادان آنها را پروفسورها و کارشناسان اروپایی تشکیل می‌دادند. برای رشته داروسازی دکتر (فوکتی) داروساز اطریشی استخدام شد، او یک بار برای خرید لوازم آزمایشگاهی در سال 1274 به اروپا رفت و در سال 1275 بازگشت نمود و اولین لابراتور شیمی را در ایران تأسیس کرد. وی تا سال 1278 در ایران مشغول تدریس بود و در این سال یکی از شاگردانش در دارالفنون به نام میرزا کاظم محلاتی که در همین سال از فرنگ مراجعت کرده بود به جای وی مشغول کار شد و تا سال 1313 هجری که فوت شد به این شغل اشتغال داشت. پس از وی مسیو (رو که بون) با معرفی دکتر تولوزان پزشک ناصرالدین شاه استخدام شد و بالاخره (شورین) آلمانی جهت تدریس در آموزشگاه داروسازی استخدام شده داروخانه‌ای به همین نام در خیابان ناصریه دایر کرد.
داروخانه شورین
داروخانه شورین نخستین داروخانه‌ای بود که دواهای فرنگی می‌فروخت، مشتریان این داروخانه منحصر بودند به اروپائیان مقیم طهران و اعضای سفارتخانه‌ها و کمتر کسی از مردم عادی به آن مراجعه می‌کردند. اما ایرانیان که به این داروخانه می‌رفتند به خاطر تعصب خاص فقط برای مسخره‌گی و لودگی و دست انداختن دکتر شورین می‌رفتند وبرای تحقیر دواهای فرنگی کارهای عجیب و غریب و توهین‌آمیز می‌کردند.
به هر حال این تنها کاسب فرنگی بود که توانسته بود با این احوال و مشکلات مقاومت کرده مغازه‌اش را بر پا نگاه دارد، اما تدریجاً کار و بار داروخانه شورین بهتر شده در اندک زمانی چنان معروفیت و شهرت یافت که از جمله سرشناس‌ترین مؤسسات درآمد. پس از چندی (مولیون) فرانسوی جهت تدریس در دارافنون استخدام گردید و داروخانه‌ای هم به نام خودش تأسیس کرد و بعد از چند سال عده‌ای از داروسازان تحصیل کرده خارجه از جمله دکتر پاپازیان از ترکیه، گارنیک از ترکیه و پطروسیان از کشور سوئیس به ایران آمدند و داروخانه‌هایی تأسیس نمودند. طولی نکشید که این داروسازان احترام و ارزش فوق-العاده‌ای در میان مردم طهران به هم رسانیده و ضمناً سود سرشاری هم عایدشان گردید. در همین زمان داروهای مفرد و مرکب که معمول اطباء سایر کشورها بود با دستور تهیه و راه به کار بردن آنها در کتابی به قطع بزرگ توسط میرزا علی اکبر خان حکیم باشی ناظم‌الاطباء در سال 1317 هجری در عهد مظفرالدین شاه به چاپ رسید.
