اورنگ زیب؛ پادشاه مغول که بود و چرا اهمیت دارد؟
اورنگ زیب، پادشاه مغول که ۳۰۰ سال پیش درگذشت، اخیرا به سوژه داغی در بحث‌های فضای مجازی هند تبدیل شد.
اورنگ زیب، آخرین پادشاه مقتدر امپراتوری مغول، حدود ۵۰ سال بین سالهای ۱۶۵۸ تا ۱۷۰۷ بر هند حکمرانی کرد اما او در چشم تاریخ نویسان پادشاه محبوبی نبود.
دلیل اول این است که او با به زندان انداختن پدر و کشتن برادرش به قدرت رسید.
او در مقایسه با دیگر پادشاهان مغول خوش‌نام نبود. جد او اکبر، پادشاهی بود بدون تعصب‌های مذهبی، پدربزرگش جهانگیرشاه به برای عشقش به هنر و معماری شهرت داشت و پدرش شاه جهان چنان رمانتیک بود که تاج‌محل را بنا کرد.
اما اورنگ زیب، پادشاه ششم از این خاندان، مسلمانی معتقد بود. اغلب او را دیکتاتوری بی‌رحم توصیف کرده‌اند که در فکر گسترش قلمرو خود بود، قوانین بسیار سخت‌گیرانه شرع اسلام را اجرا می‌کرد و دریافت جزیه را که نسبت به جمعیت هندو تبعیض گرایانه بود دوباره به اجرا گذاشت. طبق این قانون جمعیت هندو برای اینکه از حمایت دولت برخوردار شوند باید این مالیات اضافه را به حکومت پرداخت می‌کردند.
مشهور است که او از موسیقی و دیگر هنرها متنفر بود و دستور داد چندین معبد هندو تخریب شوند.
این اتفاق‌ها مربوط به سالهای پیش است اما میزان واکنش‌های پر از نفرتی که به‌تازگی نسبت به آنها دیده می‌شود دور از تصور است.
از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکست
حساسیت‌ها با جدل‌هایی که درباره مسجد گیانواپی در شهر مقدس بنارس ایجاد شده، بالا گرفت. این مسجد روی خرابه‌های معبد ویشوانات بناشده است. معبد بزرگ متعلق به هندوها در سال ۱۶۶۹ به دستور اورنگ زیب تخریب شد. این روزها اسم این پادشاه در فضای مجازی هند ترند روز است و اشاره‌های تاریخی تفرقه‌انگیزی در دادگاه توسط گروهای ملی‌گرای هندو که اداره کشور را درست دارند، مطرح شده است.
در ماه دسامبر نخست‌وزیر هند نارندرا مودی در مراسمی در شهر بنارس درباره جنایت‌های وحشتناک اورنگ زیب صحبت کرد. او گفت: «اورنگ زیب سعی کرد تمدن را با شمشیر تغییر دهد. او خواست با تحجر فرهنگ را نابود کند.»
او ماه پیش دوباره و در مراسم بزرگداشت چهارصدمین تولد پیشوای سیک، تگ بهادر که به دلیل امتناع از گرویدن به اسلام سر از تنش جدا شد، بازهم به این پادشاه مغول اشاره کرد.
آقای مودی گفت: «هرچند اورنگ زیب سرهای بسیاری را قطع کرد اما نتوانست در ایمان ما لرزه‌ای بیندازد.»
این ابراز نظرها برای یک خبرنگار کانادایی -آمریکایی در توییتر سؤال‌برانگیز شد. او نوشت: «چرا نخست‌وزیر هند در یک سخنرانی طولانی به پادشاه مغولی که ۳۰۰ سال پیش مرده حمله می‌کند؟»
آدوری تراسکی در مجموعه توییت‌هایی این‌طور توضیح داد که ملی‌گرایان هندو معتقدند «مسلمانان، هندوها را برای صدها سال تحت سرکوب و ستم قراردادند و حالا در تلافی آن دوران حقشان است که ستم ببینند.»
به نظر او به میان آوردن نام اورنگ زیب درواقع یک‌جور علامت مثبت نشان دادن و مجوز صادر کردن است. اینکه نفرت ورزی و خشونت نسبت به مسلمانان امروزی قابل‌قبول است.
شهردار شهر آگره با قصاب خواندن اورنگ زیب گفت باید تمام آثار او از اماکن عمومی این شهر پاک شود. در توییتر، این پادشاه مغول را «مهاجمی» می‌دانند که می‌خواست جهان را از هندوها پاک کند. یک کاربر هندو پیشنهاد داده است تمام عمارت ها و آثاری که روی معابد هندو ساخته‌شده‌اند با بولدوزر صاف شوند.
مقبره او اخیرا بعدازآنکه یک سیاستمدار محلی در ایالت ماهاراشترا در غرب هند ، مورد اینکه چه نیازی هست که مقبره چنین کسی بر جا باشد سؤال کرد و پیشنهاد تخریب آن را داد، به روی بازدیدکنندگان بسته شد.
ندیم رضاوی، مورخ، نویسنده و استاد دانشگاه اسلامی علیگر می‌گوید: «اگر بخواهید تصویر سیاهی از اقلیت مسلمان هند که در سالهای اخیر مورد خشونت گروه‌های افراطی هندو بوده‌اند خلق کنید، پیش کشیدن نام اورنگ زیب خیلی به دردتان خواهد خورد.»
پروفسور رضاوی می‌گوید «این پادشاه مغول تعدادی از معابد هندو را تخریب کرد و مالیات‌های تبعیض‌آمیزی برای هندوها وضع کرد اما او شخصیت بسیار پیچیده‌ای بود و تماما شیطان و خبیث نبود.»
«او بیشترین کمک‌هزینه‌ها برای تعمیر معابد هندو را پرداخت کرد. او دوسوم خونش ، خون هندو بود چون جدش اکبر با یک راجپوت (از اقوام جنگجوی هندو) ازدواج‌کرده بود. در زمان حکمرانی او، در مقایسه با دیگر پادشاهان مغول، بیشترین تعداد راجپوت ها در مقام‌های بالای حکومتی در اداره کشور نقش داشتند.»
پروفسور رضاوی می‌گوید اورنگ زیب در زندگی شخصی‌اش اصولگرای افراطی نبوده است. شراب می‌نوشید، ساز وینا می‌نواخت – سازی که گفته می‌شود ساز محبوب خدایان زن هندو است. و در دوران او بیشتر از بقیه پادشاهان مغول، کتاب‌هایی درباره موسیقی نوشته شد.
اما آقای رضاوی اضافه می‌کند: «اما اورنگ زیب برای پوشاندن اشتباهات سیاسی و محکم کردن قدرتش به ابزار مذهب متوسل می‌شد و مسائل مذهبی را دامن می‌زد. همان‌طور که رهبران امروز هند رفتار می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «اما سؤال اصلی این است که حتی اگر اورنگ زیب به معنی واقعی سیاه و شیطانی، افراط‌گرایی مذهبی بود و معابد را نابود کرد آیا ما هم باید همان رفتار را تقلید کنیم؟»
«او پادشاهی خودکامه بود که۳۰۰ سال پیش حکومت می‌کرد. در آن زمان هیچ دموکراسی مدرنی وجود نداشت. هیچ قانون اساسی که هدایتش کند نبود. اما ما امروز قانون اساسی هند و قوانین مجلس را دست داریم. چطور ممکن است همان رفتارهایی که در قرن ۱۶ یا ۱۷ انجام‌شده را تکرار کنیم؟»
او اضافه می‌کند: «به‌این‌ترتیب اگر رفتار سیاسی کسی شبیه رفتارهای قرن هفدهم است درواقع جرم بزرگ‌تری ازآنچه خود اورنگ زیب در قرن هفدهم انجام میداد، مرتکب می‌شود.»
