بازنمایی ایدز در سریالهای پزشکی

‌ سیروان عبدی؛ هادی خانیکی: اکبر نصرالهی بیتا شاه منصوری

تلویزیون و ارتباطات سلامت بازنمایی ایدز در سریالهای پزشکی

چکیده

ایدز یا اچ ای وی یکی از مسائل مهم حوزه سلامت است که تاکنون تلاشهای انسانی برای یافتن درمان قطعی و مؤثر برای آن به نتیجه نرسیده است افزایش سالانه میزان مبتلایان به اچ. ای وی در سراسر جهان لزوم توجه به این بیماری و نوع بازنمایی آن در رسانههای جمعی را توجیه میکند. از آنجا که نحوهٔ بازنمایی، بیماری بر نگرش موجود دربارهٔ، بیماری احساسات مربوط به شخص مبتلا و کارهایی که باید دربارهٔ بیماری انجام شود تأثیرگذار، است در این تحقیق با هدف بررسی بازنمایی ایدزا اچ. ای وی در رسانههای جمعی به مطالعه سه مجموعه پزشکی «سایه تنهایی»، «حادثه» و «پرستاران» پرداخته ایم برای پاسخ به سؤال تحقیق از دو روش نشانه شناسی و تحلیل گفتمان بهره برده ایم و در ۱۲ صحنه را تحلیل کرده ایم واحد تحلیل را نیز «صحنه» در نظر گرفته ایم. یافته های تحقیق نشان میدهد که در هر کدام از این سریالها بر راههای انتقال خاصی تأکید شده و سایر ابعاد بیماری از جمله روند پیشرفت، بیماری راههای پیشگیری راههای درمان و در واقع بعد زیست پزشکی این بیماری مغفول مانده است. این در حالی است که بر جنبه اخلاقی و دینی پیشگیری با تأکید بر رعایت موازین اخلاق فاء، حمایت اجتماعی به ویژه از سوی خانواده و ایجاد انگیزه برای مبارزه با بیماری تأکید شده است نتایج تحقیق حاکی از آن است که استفاده از برنامههای آموزشی و سرگرمی مانند سریالهای پزشکی میتواند ضمن سرگرم کردن مخاطبان اطلاعات مناسبی را در این خصوص به دست دهد اما توجه کافی به ابعاد مختلف یک بیماری مزمن واگیردار از قبیل، پیشگیری، درمان و راه های انتقال از الزامات آن به حساب میآید

مقدمه

ایدز اچ). ای. وی) یکی از مهلک ترین بیماریهای شناخته شده در جهان است که تاکنون افراد زیادی را در سرتاسر جهان به کام مرگ کشانده است. به گزارش سازمان بهداشت جهانی نزدیک به ۳۷ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در دنیا مبتلا به این ویروس هستند که یک و نیم میلیون تن از این افراد به تازگی مبتلا شده اند. همچنین در سال ۲۰۲۰ ۶۹۰ هزار نفر در جهان به دلیل بیماریهای مرتبط با ایدز فوت کردهاند سایت سازمان ملل ۲۰۲۱

شیوع بیماری. اچ. ای وی یا ایدز در ایران از جمله مسائل مهم سلامت به شمار می آید به گفته رئیس ادارهٔ ایدز و کنترل بیماریهای آمیزشی وزارت بهداشت تا پایان شهریور ماه سال ۱۳۹۹، ۲۲‌ هزار و ۴۰۶ نفر مبتلا به ویروس اچ. ای وی در کشور شناسایی شدهاند خبرگزاری دانشجویان ایران ۱۳۹۹‌ این بیماری از سه راه قابل انتقال است که عبارت اند از تزریق خون و فراوردههای، آن آمیزش جنسی محافظت نشده و انتقال از مادر به جنین ایدز در عین اینکه یک بیماری کشنده است قابل پیشگیری است. سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری سه پایه اصلی را در نظر میگیرد که شامل این موارد است خویشتن داری از روابط جنسی قبل از ازدواج وفاداری به همسر و پرهیز از روابط خارج از حریم ازدواج با تأکید بر تک همسری و استفاده از کاندوم در هر مقاربت (سازمان جهانی بهداشت ۲۰۲۱‌)

آهنگ ابتلا به ایدز در جهان متفاوت است و سیر مشابهی را طی نمیکند در حالی که در اروپا آمریکای شمالی و برخی کشورهای، منفرد به دلیل آگاه سازی مردم از راههای سرایت، بیماری آهنگ ابتلا به، بیماری کند شده، است، ۹۵ درصد موارد جدید آلودگی در کشورهای جهان سوم مشاهده میشود، زمانی، ۱۳۸۶). این امر می تواند به دلیل ناآگاهی مردم و بی توجهی مسئولان در این کشورها به اتخاذ سیاست های پیشگیرانه و درست. باشد ویروس ایدز تاکنون دو موج را در کشور خودمان پشت سر گذاشته است موج نخست مربوط به بیماران هموفیلی بود و بسیاری از افراد را در سالهای ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶ به این ویروس آلوده کرد. موج دوم ابتلا به ویروس اچ آی وی به افزایش تعداد مبتلایان از طریق مصرف سرنگهای آلوده مربوط میشود که از اواخر دههٔ ۱۳۷۰ تا اواسط دهه ۱۳۸۰ پیشروی بالایی داشت و پس از آن در اواخر دهه ۳۸۰ تا حدودی کنترل شد موج سوم ابتلا به ویروس اچ آی وی نیز به افزایش تعداد ابتلا از طریق روابط جنسی کنترل نشده مربوط میشود که از اوایل دهه ۱۳۸۰ در ایران پیشی گرفته است. مسئله اچ. آی وی ایدز از چند جهت قابل مطالعه است؛ نخست اینکه با توجه به تابوهایی که در مورد این بیماری وجود دارد در رسانهها به این بیماری کمتر پرداخته و همچنین آمار در خصوص افراد مبتلا کمتر ارائه می. شود از سوی دیگر، ویروس اچ آی وی و بیماری ایدز به لحاظ پزشکی در دسته بیماریهایی قرار میگیرد که عوارض آن تا آخر عمر، همراه فرد مبتلا. است به علاوه به این دلیل که ویروس اچ آی وی و بیماری ایدز از طریق روابط جنسی نیز قابلیت انتقال دارد بر ازدواج و تشکیل خانواده تأثیر زیادی دارد بیچرانلو) و دیگران ۱۳۹۶

از سوی دیگر امروزه بیش از هر زمان دیگری سلامت یکی از موضوعات اصلی است که به وسیله رسانهها پوشش داده می. شود رسانهها به ویژه رسانه های ارتباط جمعی زمینهای را برای افراد فراهم میکنند تا درباره سلامت و بیماری خود صحبت و فکر کنند (2006).Clarke et al این رسانهها دریچه ای برای فهم بیماری علل و شیوههای پیشگیری از آنها هستند رسانههای جمعی این ظرفیت را دارا هستند تا تهدیدهای ناشی از بیماریها و احتمال کنشگری را تعدیل کنند Ling‌ 1989؛ 1993,upton, Chapman‌, Wong‌ مردم میتوانند از اطلاعاتی که از منابع رسانه ای مختلف جمع آوری میکنند برای شکل دهی طرد یا مشروعیت بخشی به باورهای خود درباره بیماریهای خاص استفاده کنند رسانهها به طور مستقیم و غیر مستقیم بر باورهای مربوط به ویژگیهای شخصیتی اخلاقیات و کسانی که مبتلا به بیماریهای خاص هستند تأثیر میگذارند (1991),Lupton, Clarke 1993,Chapman, Wong؛ 1989,Sontag) رسانههای جمعی اطلاعاتی درباره بیماری تعریف، تشخیص، درمان معنا و پیش بینی بیماری آن به مخاطبان ارائه میدهند که مسائل سلامت که در رسانهها به نمایش در می آید به سرعت میتواند نگرش مخاطب را تغییر دهد (1991,Clarke)

اطلاعات سلامت در رسانههای جمعی و به ویژه در تلویزیون در قالبهای مختلفی به بینندگان عرضه می. شود یکی از قالبهای مورد توجه برای ارائه اطلاعات سلامت سریالهای پزشکی هستند سریالهای تلویزیونی و از جمله سریالهای پزشکی به این دلیل که در چندین قسمت پخش میشوند و مخاطب این فرصت را دارد که با شخصیتهای سریال همذات پنداری کند و اینکه تمام کنشگران حوزه سلامت از جمله، پزشکان بیماران، پرستاران نوع، بیماری خانواده ‌ بیماری و… در این مجموعه ها حضور دارند میتواند بسیار تأثیرگذار باشد لی و تیلورا (۲۰۱۴‌ ۱۴‌-۱۳ معتقدند که چندین دهه است که این سریالها مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است بنابراین با توجه به اینکه بیماری ایدز به دلیل هزینه هایی که برای دولت ایجاد میکند و همچنین پیامدهایی که برای فرد و جامعه به وجود میآورد و اهمیتی که پیشگیری به عنوان کم هزینه ترین روش مقابله با این اپیدمی ایفا میکند در کنار تأثیراتی که رسانه ها به ویژه سریالهای پزشکی به عنوان یکی از محملهای اصلی انتقال اطلاعات سلامت دارند، پرداختن به نمایشی که این سریالها از بیماری ایدز ارائه میدهند حائز اهمیت است. لذا این تحقیق در پی پاسخ به این سوال است که سریالهای پزشکی چه بازنمایی از بیماری ایدز به عنوان یک بیماری مزمن و واگیردار ارائه میدهند. بدین منظور به نشانه شناسی و تحلیل گفتمان سه سریال پزشکی سایه» تنهایی»، «حادثه» و «پرستاران» میپردازیم که در شبکههای سراسری تلویزیون پخش شده اند.

تحقیقات پیشین

تحقیقات بسیاری چه در داخل و چه در خارج از کشور در خصوص رسانه و ایدز انجام شده. است به منظور آشنایی با سابقه پژوهش و همچنین امکان مقایسه این تحقیق با تحقیقات، پیشین تا حد امکان به تحقیقات انجام شده داخلی و خارجی مرتبط با موضوع تحقیق حاضر میپردازیم

امید زمانی در تحقیقی مروری با عنوان «نقش رسانههای جمعی در آموزش و اطلاع رسانی درباره ایدز در مجلهٔ پژوهش و سنجش در سال ۱۳۸۵ به بررسی شواهد علمی آموزش و اطلاع رسانی درباره ایدز نقش رسانههای جمعی و پیشنهاد راهکارهایی برای فعال تر شدن رسانهها در این زمینه در جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.

محتشم، غفاری سکینه رخشنده رو شمس الدین نیکنامی و علی رمضانخانی در تحقیقی با عنوان «رسانه؛ پاسخی به ایدز در سال ۱۳۸۶ در مجله پژوهش و سنجش پس از توصیف اپیدمیولوژیک ایدز در جهان و ایران به بررسی انجام شده درباره رسانهها و ایدز پرداخته اند.

مطالعات

اعظم راودراد و عاطفه آقایی در تحقیقی با عنوان ارزیابی نمایش بیماری ایدز در سینما و تلویزیون ایران از دیدگاه صاحبنظران حوزه ارتباطات سلامت» در مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران در سال ۱۳۹۶ به وضعیت نمایش رسانه ای بیماری ایدز در سینما و تلویزیون ایران پرداختهاند نویسندگان در پایان نتیجه میگیرند که پیوند و تعامل ضعیفی میان صاحبنظران حوزه ارتباطات سلامت پزشکان و متولیان و تولیدکنندگان برنامههای تلویزیونی وجود دارد. عبد الله بیچرانلو، سیاوش صلواتیان و زینب ابراهیم زاده در مقاله ای با عنوان «از کلیشه تا آموزش بازنمایی ایدز در تلویزیون ایران با تمرکز بر سریال «پریا در جامعه شناسی هنر و ادبیات در سال ۱۳۹۶ به مرور روند بازنمایی کلیشه پردازانه

ویروس اچ. ای وی و بیماری ایدز و مبتلایان به آن در تلویزیون ایران میپردازند. امیلی ماکساک در مقاله ای با عنوان «بازنمایی ایدز در رسانه ها» در مجله مدیریت در سال ۲۰۱۷ به بررسی نمایش رسانه ای ایدز در دو دهه از شیوع اپیدمی ایدز در آمریکا پرداخته است محقق نتیجه میگیرد که رسانه ها اغلب همجنس بازان معتادین تزریقی و افراد هموفیلی را کسانی میدانند که بیشتر در معرض ابتلا به این ویروس قرار دارند.

تحقیقات فوق را میتوان به دو دسته تقسیم: کرد دستهٔ نخست به تأثیر و نقش رسانههای جمعی در اطلاع رسانی و آگاه سازی جامعه در خصوص بیماری ایدز پرداخته اند. دسته، دوم نمایش رسانهای ایدز و تصویری را که از ایدز در رسانه ها عرضه میشود بررسی کردهاند. این تحقیق بیشتر با دسته دوم قرابت دارد تا دسته نخست به طور کلی این تحقیق از این نظر که بر سریالهای پزشکی آن هم سریالهای ایرانی و (خارجی (تمرکز کرده و در پی مقایسه آنها با یکدیگر است و درواقع همزمان این سریالها را نشانه شناسی و تحلیل گفتمان میکند با تحقیقات انجام شده در این زمینه تفاوت دارد.

ادبیات نظری

در این بخش از، تحقیق به مفهوم ارتباطات سلامت ارتباط رسانه و سلامت و نظریه بازنمایی که اساس کار این تحقیق -است میپردازیم تا بعداً بتوانیم یافته های بدست آمده را با استفاده از این نظریه تحلیل کنیم.

ارتباطات سلامت

ارتباطات سلامت حوزه ای میان رشته ای است و رشتههای مختلفی از جمله روان شناسی علوم، پزشکی جامعه شناسی و علوم ارتباطات در شکل گیری آن تأثیرگذار بوده اند که نقش برخی از آنها پررنگتر از دیگر رشتهها بوده استنانه. قدمت ارتباطات سلامت به سالهای بسیار دور و به اندازه قدمت تمدن بشری برمیگردد. سالمون و «پوربسات (۲۰۱۹ در این خصوص میگویند که قدمت ارتباطات سلامت به عنوان یک عمل فرهنگی اجتماعی به اندازه تمدن بشری و اولین تلاشها برای آموزش هشدار و تأثیرگذاری بر رفتارهای افراد و اجتماعات است؛ اجتماعاتی که با مشکلات سلامت روبه رو بودند راجرز رشته ارتباطات سلامت را یکی از رشته های بسیار مهم حوزهٔ ارتباطات میداند. (۱۹۹۴) کریپس (۲۰۱۱) هم ارتباطات سلامت را حوزه تحقیقاتی، کاربردی بسیار مهم و در عین حال پیچیده توصیف میکند. برای ارتباطات سلامت تعاریف مختلفی ارائه شده است که بیشتر بر اشتراک معنا و ویژگیها تأکید دارند شیاو در کتاب خود با عنوان ارتباطات سلامت؛ از نظریه تا عمل با بررسی تعاریف مختلفی که برای مفهوم ارتباطات سلامت ارائه شده است ارتباطات سلامت را اینگونه تعریف می: کند ارتباطات سلامت یک حوزه تحقیقاتی نظری و عملی چندوجهی و چندرشته ای است که تلاش دارد به گروهها و جمعیت های متفاوتی دست یابد تا با مبادله اطلاعات ایده ها و روشهای مرتبط با سلامت، افراد اجتماعات، متخصصین، سلامت، بیماران سیاست گذاران سازمانها گروههای اجتماعی و عامه مردم را تحت تأثیر قرار دهد، آنان را ضمن حمایت و درگیر کردن با موضوعات سلامت توانمند سازد تا آنها بتوانند یک رفتار عمل و یا یک سیاست سلامت یا رفتار اجتماعی را به چالش بکشند معرفی کنند برگزینند یا حفظ کنند که در نهایت وضعیت سلامت فرد یا جامعه یا پیامدهای سلامت عمومی را بهبود میبخشد: 2014 schiave‌) بان لی ریس (۲۰۱۳)، بنیانهای اصلی رشته ارتباطات سلامت را شامل سه حوزه روان شناسی اومانیستی پدیدارشناسی و اگزیستنسیالیسم و جامعه شناسی پزشکی برمی شمارد و برای آن ویژگیهای مخاطب محوری پژوهش، مداری چندرشته ای بودن راهبردی بودن فرآیند محوری مقرون به صرفه، بودن پشتیبانی خلاث از راهبردها، ایجاد روابط و هدف قرار دادن تغییرات رفتاری و اجتماعی قائل است.

تحقیق و عمل ارتباطات سلامت اغلب بر اساس بافت سازماندهی میشوند که در این صورت بعد کاربردی ارتباطات سلامت پررنگتر میشود، اما تأثیرات و بینشهایی که از رفتار سلامت بدست میآید کمتر به چشم می آیند. علاوه بر این راه حلهای ارتباطات سلامت تا حد زیادی به بافتی که مسئله در آن طرح میشود وابسته. است مطالعه ارتباطات سلامت در بافت سازمانهای سلامت را میتوان به سه سطح خرد میانه و کلان تقسیم بندی کرد. سطح خرد ارتباطات سلامت بر روابط میان فردی تمرکز میکند که در بافت سازمانهای سلامت خانواده ها شبکههای دوستی و شکلهای متنوع سازماندهی بکار گرفته میشوند مطالعه تعاملات پزشک بیمار و حمایت اجتماعی در ارتباطات سلامت به طور معمول در این حوزه جای می. گیرد سطح میانه ارتباطات سلامت به بررسی ماهیت فرایندها، زیرساختها و پیامهای سلامت در سازمانهای سلامت و در روابط بین سازمانهای سلامت و مخاطبان آنها میپردازد Lammers, Barbour 25:2005‌,Duggan‌) مطبهای، پزشکان گروههای، پزشکی بیمارستانها خانه های سالمندان آسایشگاهها و دپارتمانهای سلامت عمومی در این ‌ دسته جای میگیرند سطح کلان ارتباطات سلامت نیز به مطالعهٔ جنبه های اجتماعی فرایندها و سیستمهای مراقبتهای بهداشتی میپردازد ) 2009 Parker, Thorson 60) بخش مهمی از برنامههای ارتباطات سلامت اجتماع محور از رسانه های جمعی برای دستیابی به مخاطبان بیشتر استفاده میکنند.

رویکرد آموزش سرگرمی

علیرغم وجود نظریههای ارتباطاتی خاص که میتوانند بر پیامهای رسانه های جمعی تأثیرگذار، باشند سه خانواده از رویکردهای نظری بیشترین استفاده را داشته اند: رویکردهای حمایت رسانه ای رویکردهای بازاریابی اجتماعی و رویکردهای آموزش-سرگرمی که در اینجا رویکرد سوم بیشتر مورد توجه. است. رویکرد آموزش سرگرمی یکی از راهبردهایی است که بر مفروضات نظریهها و راهبردهای پارادایم غالب استوار است و هدف از آن ضمن سرگرم ساختن، مخاطبان دانش نگرش و رفتار آنان را بهبود بخشد و راهکارهایی برای بهتر و ایمن تر زندگی کردن به آنان ارائه کند (331‌ 2010,Singhal, et al) سینگهال و راجرزا -آموزش- سرگرمی را طراحی و اجرای هدفمند یک پیام رسانهای به منظور سرگرمی و آموزش میدانند تا دانش افراد درباره یک موضوع آموزشی افزایش یابد نگرشهای مطلوب ایجاد شود و رفتارهای آشکار تغییر یابد (1995,Singhal, Rogers).

آموزش سرگرمی پردازش اصلی پیامها را از طریق جذب یعنی) درگیری با روایت انتقال و همذات پنداری یا شخصیتها تسهیل می. کند درگیر شدن بینندگان با عوامل دراماتیک برنامههای سرگرم کننده باعث میشود که پیامها را کمتر با دید انتقادی پردازش کنند به این معنا که درگیر پردازش حاشیه ای پیامها شوند. آموزش سرگرمی به جز جذب و همذات پنداری از طریق برانگیختن عواطف در مخاطبان نیز عمل می. کند. آموزش سرگرمی با تأثیرگذاری بر نگرشها و رفتارها از طریق واکنشهای عاطفی که در مخاطبان برمی انگیزاند عمل میکند برنامه های سرگرم کننده از طریق شخصیتهایش عواطف همدردی و همدلی را در مخاطبان بر می انگیزاند آموزش سرگرمی به کاهش مقاومت در برابر پیامهای اقناعی کمک میکند. افرادی که در معرض پیامهای آموزش سرگرمی قرار میگیرند به دلیل درگیر شدن با داستان کمتر دید انتقادی پیدا میکنند هر چه مخاطبان با داستان درگیرتر، شوند احتمال بیشتری دارد که با پیام نهفته در داستان کمتر مخالفت کنند، همچنین همذات پنداری با شخصیتها به دلیل اینکه مخاطبان آنان را شبیه به خود میدانند که آن نیز به نوبهٔ خود اعتبار منبع را افزایش میدهند کمتر مقاومت می. کنند

این رویکرد بیشتر مبتنی بر نظریه یادگیری اجتماعی باندورا و روان شناسی اجتماعی. است به اعتقاد باندورا (۱۹۷۷) (۱۹۸۶) آموزش رسمی تنها منبع آموزشی نیست، بلکه افراد با مشاهده رفتار دیگران در زندگی واقعی و در داستانهای تخیلی وباتکرار رفتارهایی که پیامدهای مثبتی دارد چیزهای زیادی را فرا میگیرند. برنامههای سرگرم کننده منبع قابل اعتمادی برای کسب اطلاعات سلامت هستند (557: 2010,Ye, Ward) استفاده از راهبرد آموزش سرگرمی در ارتباطات سلامت تقریباً جدید است؛ چرا که استفاده آگاهانه از رادیو تلویزیون موسیقی عامه پسند فیلم بازیهای دیجیتال برای اهداف آموزشی به چند دهه گذشته برمی گردد. سریالهای پزشکی یکی از ژانرهای سریالهای تلویزیونی به شمار می آید که در قالب رویکرد آموزش سرگرمی قرار میگیرد و دیدگاه مثبتی درباره سریالهای پزشکی و به طور کلی فیلمهای سلامت وجود دارد (1918,Morris 131: 1910,Wallin:159) دکتر مارک ای بوید عضو بخش بین الملل سلامت فیلم های سلامت را موثرترین ابزار تبلیغاتی برای دست یابی به بزرگسالان در مناطق ایزوله شده میداند سریالهای پزشکی نوعی آموزش سرگرمی به حساب می آیند که میتوانند بر آگاهی، دانش دیدگاه ها و رفتار مخاطبان تأثیرات مثبت بگذارند 556 2010 Ward این سریالها روشی بسیار مؤثر برای انتقال اطلاعات در خصوص سلامت و کمکهای اولیه به مخاطبان به شمار میآیند و بسیاری از دانشمندان ارتباطات سلامت به تأثیرگذاری سریالهای پزشکی بر درک موضوعات پزشکی اشاره کردهاند؛ چرا که این سریالها اطلاعاتی درباره موضوعات سلامت در اختیار بینندگان قرار میدهند.

بازنمایی

از آنجا که پدیدههای فرهنگی فی النفسه قادر به دلالت نیستند، معنای این پدیده ها ناگزیر باید از طریق و به واسطه فرهنگ بازنمایی شوند. به عبارت دیگر بازنمایی از طریق فرایندهای توصیف و مفهوم سازی و جایگزین، سازی معنای آنچه را بازنمایی شده بر می سازد بی تردید جهان مستقل از بازنماییهایی که از آن صورت می گیرد وجود ندارد؛ لیکن معنادار شدن جهان در گرو بازنمایی آن است. پس میتوان گفت که، بازنمایی رفتاری است که از طریق آن ما واقعیت واحد را واجد معنا میسازیم؛ همچنین معناهایی را که درباره خودمان و دیگران و جهان پیرامون با یکدیگر سهیم میشویم یا مورد مجادله قرار میدهیم، استوری، ۱۳۸۹: ۲۳-۲۴) فرهنگ با معناهای مشترک سر و کار دارد زبان هم وسیلهٔ ممتازی است که به واسطه آن چیزها را درک میکنیم و از این طریق تولید و مبادله معنا صورت میگیرد. فقط از طریق زبان مشترک است که میتوانیم معناهای مشترک داشته باشیم. پس زبان جایگاه محوری در معنا و فرهنگ دارد و همیشه گنجینه اصلی ارزشها و معناهای فرهنگی تلقی شده. است زبان نوعی رسانه است که به وسیله آن افکار تصورات و احساسات در قالب یک فرهنگ نمایان می. شود پس بازنمایی از طریق، زبان نقش محوری در فرایند تولید معنا دارد بازنمایی معنا و زبان را به یکدیگر پیوند میزند بازنمایی بخش اصلی فرایندی است که به واسطه آن فرایند معنا تولید و میان اعضای یک فرهنگ مبادله میشود بازنمایی به نشانهها و تصاویر فرهنگی موجود یا به دوسویگی زبان و نظامهای متنی یا دلالت بخش مختلف بستگی دارد چون فرآیند گزینشگری بخش جدایی ناپذیر بازنمایی به شمار میآید و در این فرایند برخی نشانهها بر نشانهها دیگر برتری دارند چگونگی بازنمایی این مفاهیم در رسانههای خبری فیلمهای سینمایی و یا حتی در گفتگوهای روزمره از اهمیت بالایی برخوردارند هارتلی (۲۰۰۲‌ (۲۰۲) جنوب با اشاره به ماهیت برسازنده بازنمایی میگوید که فرآیندهای بازنمایی، پیوندها روابط و هویت ها را تنها مشاهده پذیر نمیکنند بلکه آنها را به وجود میآورند (۲۰۰۹‌: ۱۰‌). برانستون و استافورد (۲۰۱۰ (۱۰۶) هم مطالعه بازنمایی را علی رغم اتهاماتی مانند منسوخ بودن و بی تأثیری با اهمیت میدانند به عقیده آنان اصطلاح بازنمایی اذعان به ظرفیت رسانهها در عرضه دوباره بعضی تصاویر داستانها و موقعیت های خاص است تا جایی که این، تصاویر داستانها و موقعیتها طبیعی یا آشنا به نظر رسند و در نتیجه تصاویر دیگر را به حاشیه رانند یا حتی حذف شان کنند و آنها را ناآشنا و یا حتی تهدید کننده جلوه میدهند.

سیاست بازنمایی اهداف خود را از طریق راهبردهایی مانند کلیشه سازی و طبیعی سازی پیگیری می. کند ریچارد دایرا (۱۹۹۳ (۱۵ میگوید کلیشه ها، همواره در بازنمایی خود حاوی روایتی پنهان. هستند کلیشهها لزوماً منفی و یا اشتباه نیستند. آنها همانند هویتها از نظر اجتماعی برساخته میشوند، اما این به معنای تخیلی بودن کلیشهها نیست با این حال صحت آنها اهمیت کمتری به نسبت قدرت آنها. دارد کلیشه، ها نیروهای انظباتی هستند که هنجار را از دیگری مشخص میسازد دایر (۱۹۹۹‌) با اشاره به پیچیدگیهای کلیشه ها، تفاوت بین تیپ ها را اینگونه بیان میکند تیپهایی که بر اساس قوانین اجتماعی زندگی میکنند تیپهای (اجتماعی و تیپهایی که قوانین آنان را منزوی کرده است کلیشه ها) (۱۹۹۹) (۲۹۸-۲۹۹) وی معتقد است که به جای بحث درباره واقعیت یا توهین آمیز بودن کلیشهها بهتر است به کارکرد آنها در یک متن توجه کنیم. ‌ یکی از نکات مهم در کلیشه سازی بحث «طبیعی سازی تفاوت هاست. هیوارد طبیعی سازی را فرآیندی میداند که از طریق آن ساختهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی به صورتی عرضه میشوند که گویی اموری آشکارا طبیعی هستند. بدین ترتیب طبیعی سازی دارای کارکردی ایدئولوژیک است. از این رو در رسانه ها به خصوص فیلم و تلویزیون دنیا به صورت «طبیعی» دنیای، سفید بورژوایی پدرسالار و دگرجنس خواه نمایش داده می. شود پس طبیعی سازی وظیفه تقویت ایدئولوژی مسلط را دارد گفتمانهای طبیعی ساز چنان عمل میکنند که نابرابریهای طبقاتی جنسی و نژادی به صورتی عادی بازنمایی میشوند، هیوارد، ۱۳۸۱‌ ۲۰۵-۲۰۴)

روش تحقیق

روشی که در این تحقیق برای پاسخ به سوال تحقیق بکار گرفته شده نشانه شناسی و تحلیل گفتمان است که از جمله روشهای کیفی به شمار میآیند. دلیل انتخاب دو، روش فهم عمیق تر مسئله تحقیق بوده. است بر این اساس برای تحلیل متون تصویری صورت بندی جدیدی از الگوی نشانه شناسی فیسک ارائه کرده ایم تا الگویی متناسب با مسئله تحقیق بدست دهیم. این الگو دو وجه: دارد در وجه اول از ترکیبی از نشانه شناسی استفاده میکنیم؛ به این معنا که ابتدا به مفهوم سازه میپردازیم که شامل رمزگان فنی و تکنیکی است. این مفهوم بخشی از الگوی کیت سلبی و ران “کاودری است. این رمزگان شامل صحنه پردازی وسایل صحنه رمزگان ارتباطات غیر کلامی و رمزگان لباس است. رمزگان فنی نیز شامل اندازه، نما زاویه دوربین، ترکیب بندی رمزگان، وضوح رمزگان نور پردازی و رمزگان رنگ است این مفهوم امکانات روشی مناسبی برای تحلیل متون تلویزیونی فراهم میکند اما ابزاری کافی برای ارائه تحلیلی جامع نیست. برای رسیدن به الگوی جامع تری از روش نشانه شناسی از الگوی روایی و نشانه شناسی بارت استفاده میشود که برای تحلیل متون تصویری بسیار مناسب ترند. رمزگان بارتی دخیل در روایت شامل رمزگان، هرمنوتیکی معنایی، نمادین کنشی و فرهنگی است. از میان این پنج، رمزگان رمزگاه هرمنوتیکی و، کنشی به شیوه هایی مربوط میشوند که خود روایت از آن طریق آفریده می. شود رمزگان نمادین فرهنگی و معنایی هم ما را از مجموعه حوادث و منطق روایی داستان و روایت فراتر میبرند در این تحقیق چون هدف ما تحلیل روایت، نیست بنابراین رمزگان هرمنوتیکی و کنشی مد نظر نیستند و تنها برای کامل شدن الگوی بارت آنها را بی پاسخ نمی گذاریم در سطح دوم نیز از الگوی تحلیل گفتمانی ون دایک بهره میگیریم تا بتوانم به تحلیلی فرامتنی از متون مورد بررسی دست پیدا کنم این الگو شامل، واژگان گزاره ها قطب بندی، تلویحات پیش فرضها، توصیفات انسجام، استفاده از تاریخ استدلالها اغراق و بزرگ نمایی تخفیف و جابجایی است که به فراخور متن شناسایی می. شوند واحد تحلیل ما نیز «صحنه» است که منظور از آن تعدادی نمای وابسته به هم است که از طریق لوکیشن یا حادثه ای دراماتیک به یکدیگر پیوند خورده اند. ای) بیو. (۱۳۶۹ (۲۳۳) مواد مورد تحلیل ما برگرفته از سه سریال «سایه «تنهایی»، «حادثه» و «پرستاران» همه (قدیسین است که به صورت هدفمند صحنه های مورد نظر انتخاب شدهاند ملاک ما برای انتخاب سریالها نخست پزشکی بودن آنها که) به معنای آن است که اتفاقات و رویدادهای سریال فضای بیمارستانی رخ میدهند و دوم پخش آنها از تلویزیون کشور بوده است که در نهایت سریالهای مذکور انتخاب شدند. یافته های تحقیق

این پژوهش درصدد بررسی بازنمایی بیماری ایدز در سریالهای پزشکی است که بدین منظور ۱۲ صحنه از سه مجموعه تلویزیونی که بیشترین قابلیت تحلیل را بدست داده اند انتخاب شدند در ادامه برای هر کدام از مجموعه ها یک صحنه را به دلیل حجم بالای دادههای بدست آمده بر اساس الگوی روش شناختی تحقیق، ارائه میکنیم تا نحوه و چگونگی پیاده شدن الگوی روش شناختی، تحقیق بیشتر مشخص شود. قبل از ارائه صحنههای تحلیل شده اطلاعاتی در خصوص این سریالها و روایتی که در اینجا تحلیل شده است به دست میدهیم.

نمونه هایی از تحلیلها

سریال سایه تنهایی به کارگردانی بیژن شکرریز و محسن شایانفر در سال ۱۳۸۶ روی آنتن شبکه یک رفته است. این مجموعه داستان زندگی چند پزشک و مناسبات میان آنها را در بیمارستان به تصویر میکشد و به مشکلات عدیده ای که بر سر، پذیرش درمان و آشنایی جامعه با بیماریهایی که میتواند با عزم بیمار بهبود یابد میپردازد در یکی از قسمتهای این مجموعه خانمی به نام «شهین» به اورژانس بیمارستان مراجعه میکند که بعداً مشخص میشود، مبتلا به ویروس اچ ای وی است. شهین این بیماری را از شوهر قبلیش که بر اثر مصرف مواد مخدر فوت، کرده گرفته است پس از اینکه شوهر دوم «شهین» به نام «حسین» از ابتلای وی به ویروس اچ. ای وی باخبر میشود با گذاشتن پسر کوچک «شهین در بیمارستان برای همیشه وی را ترک می. کند پس از فوت «شهین»، پسر کوچک وی نیز توسط دو نفر از پزشکان بیمارستان که زوج هم هستند، به فرزندی گرفته میشود

شهین باباش هروئینی بود میلاد چهار ماهه بود که خبر آوردن که جنازه باباش تو مینی بوس یکی از رفقاش پیدا شد ولی من به همه قوم و خویشام گفتم که سکته کرده روم نمیشد بگم که دکترا گفتن از دست همون کوفتی مرده

دکتر «همسرتون همین حسین، آقا این موضوع رو میدونست؟»

شهین

«حسین من هیچی رو ازش پنهون، نداشتم اون همه چی رو میدونست منم نمیخواستم شوهر، کنم ولی دستم تنگ، بود از دست مردم آسایش نداشتم حسین آقا هم بچهاش نمیشد زنش گذاشته بود رفته بود میخواستم میلاد اذیت نشه فقط همین دکتر اون وقت حسین آقا، خودش مشکل مواد مخدر و یا هیچ مشکل دیگه ای نداشت؟

شهین اون هیچ مشکل دیگه ای نداشت نه فک نمیکنم اون اهل این چیزا نبوده و نیست من مطمئنم

دکتر ببین عزیزم تو از شوهر اولت یک بیماری رو گرفتی که ممکنه به آقا و یا حتی به میلاد هم منتقلش کرده باشی

حسین

شهین: «میلاد؟ چی شده؟ تو رو خدا بهم بگید»

دکتر «آروم باش من گفتم ممکنه

شهین «میلاد چی شده؟»

دکتر «گفتم ممکنه هنوز هیچی معلوم نیست خب؟

شهین با گریه (وزاری یعنی یه مریضی از طرف من به بچه من خانم دکتر تو رو خدا راستشو بگید.

، چی شده؟»

دکتر دکترا الان مواظبش، هستن من گفتم ممکنه شهین پسر من خیلی کوچیکه ب) حالت، گریه بچه من بی گناه، خانم دکتر تو رو خدا راستشو به من بگید

سطح اول، توصیف صحنه:

نماهای این صحنه متوسط هستند که نشانه دهنده رابطه شخصی و نزدیکی بدون صمیمت با سوژه هاست زاویه دوربین هم سطح، است، اما به دلیل وضعیت خوابیده «شهین دوربین زاویه ای سربالا به چهرهٔ وی داده که در این حالت ضعف و ناتوانی (شهین» و تسلط و تفوق دکتر سرشار» را نشان میدهد. ترکیب بندی متقارن است که آرامش را القا می. کند رمزگان وضوح نیز انتخابی است تا تمرکز مخاطب را متوجه سوژه خاصی کند.

سطح دوم تحلیل روایی الگوی (بارت

تبرته قربانیان بی گناه»

به ایدز مشخص اچ.آی.وی به دو گناهکار بی گناه وسایل مشترک می شود. این بیماری دسته قربانیان تردید اقطعیت در مصرف مواد مخدر عامل اول وی که بر اثر قربانیان بیگناه ثروتمند فقیر و اصلی انتقال از طریق همسر تزریق مواد مخدر در گذشته است. به شهین انتقال یافته است.

گناهکار و خبیث معصوم عقیم ابارور بیماری ایدز به «شهین» بوده

تحلیل نشانه شناسی الگوی بارتی)

آنچه در این صحنه اتفاق میافتد گفتگویی است بین یک بیمار و پزشک روان شناس که علت اصلی بیماری را برای بیمار بیان می. کند در اینجا با مادری روبرو هستیم که در مراحل پایانی ابتلا به اچ آی وی یا همان مرحله ایدز است و درگیر بیماریهای مرتبط با آن یک دکتر روان شناس هم در حال مشاوره دادن و گفتگو با وی است تا بتواند دید روشن تری از وضعیت بیماری اش و چگونگی ابتلا وی به این بیماری را ریشه یابی. کند در سطح دوم، دلالت با نظام پزشکی به عنوان سازوکار کنترل جامعه روبرو. هستیم نهادی که نظاره گر سلامت و تندرستی تک تک اعضای جامعه است که خود را در متن در قالب گفته دکتر سرشار که «دکترا الان مراقبش هستند و همچنین زاویه دوربین که دکتر را مسلط بر بیمار نشان میدهد متبلور می. کند کنترل و تنظیم اجتماعی امری ضروری است؛ زیرا هر جامعه ای به حفظ تعادل و دستیابی به اهدافش نیازمند است. همچنین فشار و بار بیماری نظم اجتماعی را تهدید می. کند از سوی دیگر، علم پزشکی یکی از ابزارهای دولتها برای نظارت بر جمعیت افراد جامعه هستند. از دیدگاه نظریه، تضاد، پزشکی نهادی برای نظارت و کنترل اجتماعی، است، چرا که شیوع بالای بیماری در، جامعه چیزی جز کژکارکردی نیست کنترل اجتماعی شامل فنون و راهبردهایی به منظور تنظیم رفتار و نیز در جهت تقویت و یا تحمیل هنجارها و ارزشهای مشخص یک گروه می. شود کنترل اجتماعی پزشکی از راههای گسترش قلمروی پزشکی تخصصی و تسلط مطلق پزشکی بر سایر روشهای مراقبت صورت می گیرد در سطح سوم، دلالت با پزشکی شدن جامعه روبرو هستیم پزشکی شدن جامعه به فرآیندی گفته میشود که در آن قلمروی، پزشکی به حوزه هایی از زندگی ورود پیدا میکند که پیشتر در این حیطه قرار نمی گرفت. بر مبنای این مفهوم، قلمرو تشخیص، پزشکی به بیشتر حوزههای زندگی اجتماعی گسترش یافته است. پزشکی، نظارت پیامد رشد پزشکی شدن جامعه است. خود پزشکی نظارت منجر به افزایش تعداد متخصصان بهداشت و سلامت شده است. این متخصصان در ظاهر باید افراد سالم را از نظر سلامت جسمانی تحت کنترل بگیرند و آنها را در مقابل عوامل خطر یا عوامل بیماری زا مراقبت، کنند اما در واقع این برنامه منجر به نظارت رفتار افراد در محیط اجتماعی می. شود این نظارت پزشکی پیامدهایی را به دنبال دارد که از آن جمله میتوان به درگیری بیشتر متخصصان سلامت در مدیریت زندگی افراد جامعه اشاره کرد که میتواند به تضییع حقوق خانواده ها منجر شود دوم هراس «سلامت» پیامد دیگری است که بر مبنای آن مردم بیشتر و بیشتر درباره وضعیت سلامت خود دچار نگرانی و اضطراب میشوند. تاکید بیش از حد بر مفهوم پیشگیری تا درمان. است. به باور برخی از منتقدان این ایده اگرچه ظاهری منطقی دارد اما در واقع ماهیتی گمراه کننده دارد؛ چرا که برخی از بیماریها که در ظاهر قابل پیشگیری هستند، برخی دیگر از بیماری ها و معلولیتها هیچ گاه نمیتوان از آنها پیشگیری کرد.

سطح سوم؛ تحلیل گفتمانی

تلویحات دلالتهای ضمنی بر بیگناهی شهین تاکید دارند و وی در این باره نقشی نداشته است با سرگذشتی که «شهین از زندگی خودش و شوهری که درگیر اعتیاد بوده است بیان میکند این نکته مشخص میشود که عامل ابتلای وی به ویروس اچ آی وی شوهر معتادش بوده است بنابراین وی از داغ ننگ ناشی از این ابتلا مبرا می. شود هچنین در ابتدا اعتیاد به مواد مخدر و در وهله دوم استفاده از سوزن مشترک عامل ابتلا به ویروس اچ. اس وی معرفی میشود و سخنی از سایر روشهای ابتلا به میان نمی آید.

افرادی.

پیش فرضها بیماری هویت افراد را ضایع میکند به ویژه اگر این بیماری نوعی انحراف پنداشته شود این ضایع شدن هویت در پی داغ ننگ بی اعتبار کننده ایجاد میشود این نوع داغ ننگ به صفاتی مربوط میشوند که قابل مشاهده و شناسایی هستند مانند سیما و سر و وضع افراد معتاد به سوء مصرف مواد مخدر. که بدنام میشوند هم هویت اجتماعی آنها، یعنی تعامل آنها با دیگران و هم هویت شخصی، آنها یعنی خودپنداره آنان ضایع میشوند. قطب بندی در این صحنه بین قربانیان بیگناه و قربانیان گناهکار یک دوگانگی شکل گرفته است نماینده قرباینان بیگناه شهین» و نمایندهٔ قربانیان گناهکار «شوهر شهین» است. صفاتی مانند «هروئینی» و «کوفتی و حتی نوع مردن شوهر شهین که در مینی بوس و بر اثر افراط در مصرف مواد مخدر و همچنین شرمندگی که «شهین از بیان دلیل اصلی مردن شوهرش احساس میکند همه و همه منجر به شکل گیری این دوگانگی بین «ما» و «آنها می. شود هر چند در اینجا «ما» به غایب رانده میشود و صفات مثبتی به «شهین نسبت داده میشود اما بر اساس مربع ایدئولوژیک بر ویژگیهای منفی «دیگری» تاکید میشود

سریال حادثه یک مجموعه پزشکی به کارگردانی جرمی راک، پال انویک جرانت موریس از شبکه سلامت سیما در سال ۱۳۹۷ پخش شده است. بیشتر داستانهای این مجموعه در بخش اورژانس بیمارستانی خیالی به نام هالبی سیتی اتفاق میافتد و بر رویدادها و اتفاقاتی متمرکز است که برای کارکنان و بیماران این بیمارستان رخ میدهد در یکی از قسمتهای این مجموعه خانمی به نام فیونا به اورژانس بیمارستان آورده میشود که بعداً معلوم میشود مبتلا به ویروس اچ. ای وی است. وی تا کنون این موضوع را از پسرش «آلیستار» و شوهرش «مایک مخفی نگاه داشته. است مایک پس از باخبر شدن از ابتلای «فیونا» به اچ. ای وی او را ترک میکند الیستار» نیز پس از اینکه پی می برد از طریق مادرش به. اچ. ای وی مبتلا شده است دچار شوک روحی میشود، اما در پایان پیش مادر خود میماند و او را ترک نمیکند

ما یک ««فیونا» میتونست بهم بگه

دکتر تونی حرکت نکن اگه همین طور حرکت کنی نمیتونم بخیه بزنم اگه بهت رسیدگی نکنم هیچ کس بهت رسیدگی نمیکنه

مایک تو از موضوع فیونا» خبر داشتی باید بهم میگفتی دکتر تونی «نمیتونستم، لطفا»

مایک: «دکترا همه مثل همن به خاطر پای شکسته رفتم دکتر حالا کارم رسیده به لب پاره و ابتلا به اچ.آی.وی

دکتر ببین اچ آی وی مثبت هیچ تهدیدی به حساب نمی آید

مایک: «گفتنش برای تو راحت خون که توی دهن تو، نریخته از کجا میدونی

دکتر تونی «نمیدونم» مایک: «دقیقا»

دکتر تونی «اجازه بده

مایک: «آروم»

در اینجا یکی از پزشکان، ارشد مداخله میکند و پس از مقاومت «مایک» از

«تونی درخواست میکند که ادامه روند درمان «مایک» را به او بسپارد

دکتر ارشد میدونید. اچ آی وی مدتها زمان میخواد تو خون رخنه کنه در شش ماه آینده ازت آزمایش میگیرند شاید لازم باشه پپ مصرف کنی، داروی قبل از ابتلا به بیماری و احتمال ‌ داره که بتونن بهت کمک کنن

سطح اول توصیف صحنه:

نماهای این صحنه درشت هستند تا حس صمیمیت و نزدیکی با سوژه ها القا شود. زاویه دوربین هم در تمام نماها هم سطح چشم است تا برابری سوژها را نشان دهد. نماها اغلب نامتقارن هستند و سوژهها عمدتاً در گوشه ای از تصویر قرار میگیرند تا زندگی طبیعی روزمره را نشان دهند وضوح در این صحنه انتخابی است به این معنا که به مخاطب میگوید به «این» توجه کن.

تحلیل روایی الگوی بارت

جدول ۲ تحلیل روایی بارت

ردیف

رمزگان هرمنوتیکی رمزگان معنایی رمزگان نمادین رمزگان کنشی رمزگان فرهنگی

تحلیل نشانه شناختی در سطح اول شاهد نگرانی یک مرد از احتمال ابتلا به ویروس اچ. ای وی.هستیم در سطح دوم، دلالت ارجاع به این امر است که هر کسی امکان ابتلا به ویروس اچ ای وی را دارد و نمیتوان از روی ظاهر تشخیص داد که فرد مبتلا است یا. خیر پیشتر این بیماری به عنوان بیماری گروه های اقلیت جنسی و یا منحرفان جنسی شناخته میشد که با روند تغییر ابتلای این، بیماری کل جامعه در صورت عدم رعایت نکات لازم بهداشتی و محافظتی و داشتن رفتارهای پرخطر امکان ابتلا به این بیماری را خواهند. داشت به این معنا که ایدز مختص بعضی گروههای اقلیت که دارای رفتارهای انحرافی هستند- نیست و هم اکنون همهٔ افراد جامعه در صورت داشتن رفتارهای پرخطر در معرض ابتلا به این ویروس قرار دارند در سطح سوم دلالت با این مسئله روبرو هستیم که بدن زنان در مقایسه با بدن مردان بیشتر مستعد بیماری و در نتیجه آنان دارای بدنی ناقص و ضعیف هستند در حالی که بدن، مردان کاملا طبیعی و بی نقص است.

زنان به دلیل انفعال بی منطقی و ناتوانی در کنترل مرزهای فیزیکی و بی کنترلی بر عواطف و احساسات خود و همچنین تمایل به تحت سیطره قرار گرفتن، تهدیدی برای جامعه مردان به شمار میآیند و اینکه زنان عامل انتقال ویروس اچ آی وی به مردان هستند. مردان به عنوان دارندگان بدنهای پاک توسط زنان که برخودار از بدنهای ناپاک هستند همواره در معرض تهدید قرار دارند بنابراین مردان برای دفاع از خود و دوری از ابتلا ناچار به نپذیرفتن زنان مبتلا هستند و این رفتار توجیه و گفتمان طرد مبتلایان به ویژه زنان مبتلا در جامعه بازتولید میشود. سطح سوم؛ تحلیل گفتمانی

عناصر واژگانی عبارت «همه» دکترا مثل «همن اشاره طعنه آمیزی به بی کفایتی و عدم مهارت پزشکان است یعنی پزشکان مهارت و کفایت لازم را برای ارائه درست خدمات درمانی ندارد این عبارت نوعی بی ارزش و بی اعتبار ساختن حرفه پزشکی به شمار میآید.

تلویحات آنچه این صحنه به طور تلویحی بیان میکند قابل پیشگیری و قابل درمان بودن بیماری ایدز با مصرف داروست که دلالت بر درمان پزشکی دارد. بر این، اساس تنها بر سازوکارهای فیزیکی بدن و نیز حوزهٔ کمک کننده آن از جمله فناوری پزشکی تأکید میشود مطابق با این دیدگاه ذهن و بدن دقیقاً در ارتباط با هم در نظر گرفته نمیشود چنین رویکردی به بیماری منجر به این میشود که سلامت و بیماری به صورت فردگرایانه در نظر گرفته شود و بر اساس آن علل بیماری تا حد زیادی بر عهده خود فرد است

پیش فرضها جمله دکترا مثل «همن مبتنی بر این پیش فرض است که پزشکان کار خود را به خوبی انجام نمیدهند و تفاوتی از نظر مهارت بین آنان وجود ندارد و دانش لازم را برای کمک به بیماران ندارند.

استدلالها استدلال این صحنه برای تهدید فوری به حساب نیامدن ویروس اچ ای وی این است که تا زمانی که ویروس اچ. ای وی در خون رخنه کند، چندین ماه طول میکشد و در صورتی که در این مدت اقدامات لازم انجام شود، میتوان به روند پیشگیری بیماری کمک کند و یا آن را متوقف کرد.

گزاره ها با توجه به عبارت «همهٔ دکترا مثل «همن میتوان گفت که معنای ضمنی این عبارت اشاره به نقص سیستم یا نظام بهداشتی و درمانی است. پزشکان ناکارآمد محصول سیستم بهداشتی و درمانی ناکارآمد هستند. بنابراین وقتی پزشکان کارایی لازم را نداشته باشند معلوم میشود که سیستمی که در آن مشغول به فعالیت هستند کارایی. ندارد بنابراین میتوان گفت که این عبارت بیان کننده قضاوت ارزشی و دیدگاه کلی به سیستم درمانی است که آن را فاقد کارایی لازم برای ارائه خدمات لازم و مناسب به بیماران میداند.

سریال همه قدیسین ایک سریال تلویزیونی استرالیایی به کارگردانی جو پرتر دی درو، ماریان کارول و بیل هیوز در سبک درام. پزشکی. است. این سریال در بسیاری از کشورهای جهان از جمله بریتانیا ایرلند و ایران به نمایش درآمده است. این سریال با عنوان «پرستاران» به مدت چند سال از شبکه یک پخش شده است در یکی از داستانهای این مجموعه مردی به نام باب پارکین»، به دلیل ناراحتی و احساس درد در ناحیه ریهها در بیمارستان بستری شده است که به دلیل وجود علائم پزشکان مشکوک به اچ آی وی می. شوند آزمایش خون مشخص میکند که وی مبتلا به اچ ای وی.است بیماری ایدز باعث شده است که ریه های وی دچار مشکل شود و به توصیه پزشکان زیر تیغ جراحی میرود، اما به دلیل

ایست قلبی حین عمل جراحی میمیرد

باب اینطوری نگام نکن حال شنیدن یک موعظه دیگه رو ندارم.

براون نیومدم برات موعظه، کنم فقط میخواستم یه کوچلو با هم حرف بزنیم من درباره «پت» تحقیق کردم پرونده پزشکیشو چک کردم و فهمیدم که از

بیمارهای اینجا بوده

: باب «میدونی کجاست؟

) نام بیمارستانی است که حوادث داستان در آن اتفاق میافتد 1 All Saints

براون: «باب» گفتنش اصلا ساده نیست اون مرده… از ایدز … پاتریشیا پارتین

بعد از یک تصادف جدی به اورژانس، بردنش خونریزی داشته و انتقال خون زیادی هم انجام شده سه عمل، جراحی بخاطر شکستگی پا رفته فیزیوتراپی این در اواخر ۱۹۹۴ بوده قبل از زمانی که مانتیتور کردن خون عادی، بشه دوباره در سال ۱۹۹۴‌ بخاطر. پی سی پی بستری میشه و بعدشم فوت کرده روش درمان فعلی خیلی پیشرفته تر شده.

باب «سرفه می کرد بند هم نمی اومد هی بهش غر ‌ زدم که دکتر بره ولی نمی رفت یه روز صبح زود از خونه رفت، بیرون و دیگه ندیدمش همه جا رو سر زدم خونه دوستاش، رفتم ولی ناپدید شده بود با گریه آخه برای چی رفت؟ پاش وامیستادم واقیعت اینه که شانسی وجود ندارد تو هم انقدر به خاطر

من خودت رو اذیت نکن وقتی پت از ایدز، مرده من چه شانسی دارم براون: «وقتی «پت» مرد اطلاعات چندانی درباره ایدز وجود نداشت. طریقه درمان خیلی بهتر شده حتی آدمهایی که دکتراشون ازشون قطع امید کردن حالشون خوب شده بدون که دست از سرت برنمی دارم حاضر نیستم کنار بکشم و شاهد مرگت، باشم تو باید مبارزه کنی آقای «پارکین»

سطح اول توصیف صحنه:

تمام نماها در این صحنه بسیار درشت هستند که عواطف و احساسات سوژه ها را نشان میدهد در اغلب نماها زوایای دوربین رو به پایین است یعنی دوربین از بالا به «باب» می نگرد که ضعف و ناتوانی وی را به دلیل ابتلا به ایدز اچ ای وی تداعی میکند نماها اغلب متقارن هستند تا حالات آرام شخصیتها را القا کنند. وضوح در این صحنه انتخابی است؛ چرا که قاب تصویر آنقدر بسته شده است که کل تصویر سوژهها در آن جای گرفته است تا به مخاطب گفته شود که تمام توجه خود را متوجه چهره سوژهها معطوف. کند به نوعی برای بخشیدن عاملیت به سوژه ها است.

رمزگان هرمنوتیکی رمزگان معنایی رمزگان نمادین رمزگان کنشی گره گشایی از ارجاع ضمنی مرگ زندگی آنچه از روایت سرنوشت این صحنه به بیمار اسالم کنشهای این به اهمیت «امید

رمزگان فرهنگی

ارجاع این متن

پزشکی» در

منعطف

«پتی» مشخص «ناتوانی علم

می شود مرگ سرنوشتی بوده که برابر اپیدمی علاقه مندی پتی» با آن روبرو ایدز است. بی علاقگی

شده است. وی

بر اثر بیماری های

به دلیل

است. امید به

ایدز، منبع ساده پیچیده تشویقها و زندگی میتواند

وحشت

بهبودی

مرتبط با ایدز مرده ترس، هراس عدم بهبودی

است.

ترغیب های باعث غنای زندگی

«براون» به

شود و بیماران و تشنج و تسلیم /مبارزه روند درمانی را قادر سازد که

خود می پردازد چشم اندازی فراتر

لجوج/

صحنه برمی آید درمانی در درمان

این است

بیماری ها به ویژه

که «باب»

بیماریهای مزمن

هراس است

و علیرغم

و راضی

از وضعیت کنونی

پیشرفت های

میشود که و نابسامان درد و

پزشکی، هنوز

درمان های رنج خود را ببینند

درمان قطعی

موجود برای

فقدان امید به

برای این

درمان ایدز را زندگی و هدف دار

بیماری یافت

امتحان کند. نبودن زندگی منجر

نشده است.

به کاهش کیفیت

آن و ایجاد باورهای

یاس آور میشود.

تحلیل نشانه شناسی آنچه در این صحنه اتفاق میافتد گفتگویی بین یک پرستار و یک بیمار مبتلا به اچ ای وی.است در سطح دوم دلالت با «ناامید از بهبودی روبرو هستیم حالت «باب» در این صحنه که بر روی تخت خوابیده و از خبر شنیدن مرگ «پت» دچار شوک و اندوه شده است همچنین زاویه دوربین که از بالا به وی نگاه میکند و نماهای درشتی که مخاطب را با احساسهای درونی وی آشنا میکند همه و همه کسی را به تصویر میکشد که در بستر و منتظر آمدن مرگ است و هیچ امیدی به بهبودی و ادامه حیات برایش باقی نمانده است. در سطح ایدئولوژیک یا همان سطح سوم با مفهوم «پزشکی ناجی انسانها روبرو. هستیم در این، سطح پزشکی به عنوان علمی که میتواند به مرور چالشهای پیش روی انسانها را در حوزهٔ بیماریها و درمان مرتفع کند معرفی می. شود در این سطح، ضمن اشاره به ناتوانی علم پزشکی نوین (مدرن) در درمان بیماریهایی مانند ایدز به پیشرفتهای پزشکی اشاره میکند که در درمان بیماری ها روز به روز بیشتر می. شود پیشرفتهایی که امید بشر را برای به زیر یوغ در آوردن بیماری ایدز بیشتر می. کند در این سطح است که نوعی تقدس به علم پزشکی و کسانی که آن را به کار میبرند ) کارورزان (پزشکی) داده میشود. این دادن تقدس باعث میشود که خطاهای پزشکی و اصولاً مداخله پزشکی در عرصه های مختلف زندگی که سابقاً در حیطه پزشکی قرار نداشت نادیده گرفته شود و جامعه آن را به دیده دخالت ننگرد

تحلیل گفتمانی

واژگان: «موعظه»، «حرف زدن»، «شنیدن در برابر واژگان انتقال خون»، «عمل جراحی»، «مانتیتور کردن خون و فیزیوتراپی واژگانی هستند که به دو نوع نگرش متفاوت به بیماری اشاره دارد دسته اول به بعد ذهنی و امیدبخشی به بیماران و تقویت روحیه آنان و اینکه تقویت روحی به همان اندازه تقویت جسم حائز اهمیت است؛ دسته دوم به بعد عینی بیماری اشاره دارد که چندان کاری به بعد روحی بیماران ندارد و به درمان آنچه در واقع رؤیت پذیر و مشاهده پذیر

است، می پردازد.

تلویحات دلالت ضمنی این صحنه حاکی از آن است که همواره علم پزشکی در حال پیشرفت است و ناکامیهای کنونی میتواند به موفقیتهای آینده تبدیل شود. همچنین روحیه دهی یکی از الزامات درمان در بیماریهای مزمن من جمله مبتلایان به ایدز. است افراد این توانایی را دارند که وضعیت سلامت خود را بهبود بخشند بیماران میتوانند به درمان خود کمک کنند.

نا گفته ها هزینههای درمانی و بار مالی که بیماران در درمان بیماریها با آن روبه رو، هستند مسکوت گذاشته میشود و از آن سخنی به میان نمی آید. هیچ بحثی از انسجام اجتماعی طرد، اجتماعی طبقه، قومیت، فقر، تنهایی بیکاری و

دیگر تعیین کننده های سلامت به میان نیامده است.

تحلیل پیام های مرتبط با ایدز

میتوان نحوه بازنمایی بیماری ایدز در سریالهای مذکور را به راههای انتقال ویروس ایدز راههای جلوگیری از ایدز و درمان ایدز و همچنین نحوه نمایش مبتلایان به ایدز و پزشکان تقسیم بندی کرد.

در سریال ایرانی سایهٔ تنهایی درخصوص راههای انتقال ایدز به سه شیوه انتقال اشاره شده است نخست انتقال از طریق سوزن مشترک آلوده به صورت تلویحی از طریق مادر به فرزند و سوم انتقال از راه تماس جنسی که در شیوه سوم در بافتی غیر مذموم این آلودگی صورت گرفته است؛ چرا که ویروس از طریق شوهر به زن مبتلا انتقال یافته است اما سریال در خصوص سایر راههای انتقال مانند ابتلا از طریق فرآورده های خونی در محیطهای آزمایشگاهی و درمانی مانند مطب های دندانپزشکی چیزی نمیگوید در خصوص راههای جلوگیری نیز چه به صورت صریح و چه صورت ضمنی هیچ اشاره ای به راههای پیشگیری نمیشود. سریال در خصوص راههای درمان و سیر درمانی مبتلایان و اینکه چه مدت زمانی برای رسیدن از مرحله ابتلا به مرحله ایدز لازم، است اطلاعاتی ارائه نمی دهد. همچنین شخصیتی که در این سریال مبتلا به ایدز نشان داده میشود در پایان به دلیل بیماریهای مرتبط با ایدز میمیرد که میتوان گفت در این سریال ایدز به مثابه مرگ و پایان زندگی به نمایش درآمده است.

در سریال خارجی «حادثه»، در خصوص راههای انتقال بیشترین تاکید بر انتقال ویروس از مادر به فرزند است؛ چرا که در اینجا ما با یک مادر و پسری روبه رو هستیم که فرزند این بیماری را هنگام تولد از مادر گرفته است. ‌ اما فیلم درباره نحوه ابتلای مادر به ایدز چیزی نمیگوید سایر روشهای انتقال ویروس هم مغفول مانده است دربارهٔ راههای جلوگیری و اینکه چگونه میتوان از انتقال این ویروس (به ویژه از مادر به (فرزند پیشگیری کرد اطلاعات چندانی داده نمیشود به جز اشاره به نوعی قرص که درباره عملکرد آن نیز اطلاعاتی بیان نمیشود در خصوص شیوهٔ درمان هم با یک خلاء اطلاعاتی بزرگی روبرو هستیم. در اینجا به جز تاکید بر حمایت اجتماعی به ویژه از طرف، خانواده نکته قابل توجهی وجود ندارد با این حال در مقایسه با سریال سایه «تنهایی در اینجا شخصیتهای ایدزی داستان با وجود ابتلا به ایدز به زندگی ادامه میدهند و در اینجا ایدز به مثابه مرگ نیست.

در سریال «پرستاران» هم در خصوص راههای، انتقال تمرکز بر انتقال از طریق فرآورده های خونی و ارتباط جنسی در بافت غیر مذموم است و به سایر روشهای انتقال اشاره ای نشده. است در خصوص روشهای درمان بیماری ایدز نیز اطلاعات داده نمیشود. روشهای پیشگیری از ایدز نیز در این مجموعه مغفول مانده است.

در خصوص بازنمایی مبتلایان به ایدز نیز مبتلایان به دو دسته قربانیان گناهکار | و قربانیان بیگناه تقسیم شدهاند قربانیان بیگناه به کسانی اطلاق شده است که به شیوههایی به غیر از انحرافات اخلاقی و یا از طریق مادر به فرزند مبتلا شده اند و قربانیان گناهکار نیز کسانی هستند که به دلیل فعالیتهای انحرافی و رفتارهای غیراخلاقی به این ویروس مبتلا شدهاند در مجموعه ایرانی «سایه تنهایی»، یک دوگانگی فی بین «شهین» و همسر اولش ایجاد شده است شهین قربانی بیگناه و همسر اولش قربانی گناهکار است. این بیگناهی مانع از داغ ننگ وی میشود. در مجموعه «حادثه»، «فیونا و پسرش «آلیستار» شخصیتهایی هستند که به این ویروس مبتلا شدهاند هر چند فیلم درباره نحوه ابتلای فیونا به ایدز چیزی نمی گوید اما میتوان تشخیص داد که آنان نیز جزو قربانیان بیگناه هستند. شخصیت های مبتلا به ایدز در سریال «پرستاران» یعنی «باب» و همسرش نیز به شیوه های غیر مذموم به این بیماری مبتلا شدهاند و جزء قربانیان بیگناه به شمار می آیند.

بازنمایی پزشکان نیز در سریالها دارای تفاوتها و تشابهاتی است اما در کل هرگاه اشاره ای به پزشکان میشود همراه با عناوین حرفهای آنان است که نشان دهنده اعتبار و جایگاه آنان در حرفه پزشکی است. در این مجموعه ها پزشکان دارای توانایی خارق العاده ای برای نجات جان افراد، هستند اما در عین حال از ضعف هایی نیز رنج میبرند در سریال سایه «تنهایی پزشکان همواره در عین دلسوزی و همدردی بر بیماران تسلط دارند و به صورت کاملاً آمرانه با بیماران و

همراهان آنها برخورد میکنند و بیماران را به خاطر بیتوجهی به وضعیت سلامت خود عتاب می. کنند در این سریال پزشک به طور یکطرفه روند درمان را در دست دارد و بیمار هیچ مشارکتی در این روند. ندارد پزشک به عنوان یک کارشناس و به تنهائی مسئول تصمیمات درمانی بیمار نشان داده میشود و از بیمار فقط انتظار میرود که در زمینه توصیهها و، درمان با پزشک همکاری. کند در سربال «حادثه» تا حدودی جایگاه قدسی پزشکان با چالش روبرو میشود و در یکی از صحنه ها یکی از بیماران با بیان اینکه همه دکترا مثل «همن به نوعی حرفه پزشکی و پزشکان را زیر سوال میبرد و از آن تقدس زدایی می. کند پزشکان در این سریال به مانند سایر انسانها دچار خطا و لغزش در کار حرفه ای خود میشوند با وجود این پزشکان همواره محرم اسرار بیماران و قابل اعتماد نشان داده میشوند؛ تا حدی که بدون اجازه خود بیمار وضعیت وی را برای هیچکس حتی برای اعضای خانوده آنان افشا نمیکنند در سریال «پرستاران پزشکان به عنوان انسانهایی ماهر و مراقب بازنمایی شدهاند که سرنوشت بیماران را در دستهایشان دارند. پزشکان همچنین از ضعفهای شخصی رنج میبرند و گاهگاه در بعضی موارد عملکرد نامناسبی در درمان بیماران دارند بیماران نیز گاهی اوقات تصمیمات درمانی پزشکان را به چالش میکشند پزشکان نیز از مقصر دانستن مبتلایان به اچ ای وی پرهیز میکنند در حالی که دیگر شخصیتهای داستان چنین نیستند.

نتیجه گیری

هدف از این، تحقیق بررسی نحوه بازنمایی بیماری ایدز در سریالهای پزشکی به عنوان یکی از منابع ارائه اطلاعات سلامت به مخاطبان است. بدین منظور سه سریال پزشکی که از شبکههای سراسری سیما پخش شدهاند، تحلیل شدند. یافته های این تحقیق هماهنگ با تحقیق بیچرانلو و همکاران (۱۳۹۵) است؛ از این لحاظ که مجموعههای مورد بررسی در این تحقیق در زمینههای انتقال پیشگیری و درمان بیماری ایدز حق مطلب را ادا نکرده و تنها بر شیوههای خاصی از انتقال تأکید کردهاند؛ و این در حالی است که بعد پیشگیری و درمان به طور کامل مغفول مانده. است تأکید بر حمایت اجتماعی از مبتلایان به ایدز از نکات مثبت موجود در سه مجموعه مورد بررسی است؛ حمایتی که میتواند بر روند درمان مبتلایان ایدزی تأثیرگذار باشد و آنان را در راه مبارزه با این بیماری یاری رساند.

علاوه بر، این در هر سه مجموعه به بعد زیست پزشکی این بیماری

بی توجهی است. در هیچ کدام از این مجموعه ها اطلاعات پزشکی دقیقی درباره سیر پیشرفت این بیماری و اینکه در هر مرحله از این بیماری چه اقدامات پزشکی و درمانی که بتواند مانع از پیشرفت این بیماری شود ارائه نشده است. همچنین هیچ اطلاعاتی در خصوص پیشگیری از بیماری ایدز ارائه نشده است. اینکه برای هر کدام از راههای، انتقال چه اقدامات پیشگیرانه لازم، است مغفول مانده است. در مجموعه ایرانی بیشتر بر جنبه اخلاقی و دینی پیشگیری با تأکید بر رعایت موازین اخلاقی تاکید شده است. در مجموعههای خارجی نیز حمایت اجتماعی و ایجاد انگیزه برای مبارزه با بیماری تم اصلی داستان بوده و سایر ابعاد بیماری از جمله پیشگیری و اقدامات درمانی پزشکی مغفول مانده است در هیچ کدام از این مجموعه ها سخنی از امکان افزایش طول عمر مبتلایان با مصرف داورهای درمانی نشده است در حالی که این امکان برای مبتلایان به ایدز وجود دارد که به طور طبیعی مانند سایر افراد عمر کنند. نکته مثبت هر سه مجموعه تلاش برای زدودن داغ ننگ از مبتلایان به این بیماری با بیگناه نشان دادن آنان است.

خود بیماری ایدز نیز در این سه مجموعه اینگونه برساخته شده است که باعث کاهش فرصتهای زیستی مبتلایان و محروم شدن آنان از بسیاری از حقوق مدنی خود میشود. اچ. ای وی یا ایدز به عنوان یک برساخته اجتماعی، شأن اجتماعی افراد مبتلا را در سطوح متفاوتی مورد آماج قرار میدهد. برای فرد مبتلا شرایط و مسائل و به طور مشخص تر مضیقهها و تحریمهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مرتبط با اچ ای وی یا ایدز خطرناکتر یا کشنده تر از خود ویروس اچ.ای. وی و مرحله بیماری. است ترس از درمان اشتباه در مراکز بهداشتی از دست دادن موقعیت اجتماعی برای خود و خانواده از دست دادن شغل و جدایی از همسر از دیگر پیامدهایی است که ممکن است روی تصمیم بیماران برای آشکارسازی وضعیت اچ. ای وی آنان موثر باشد و این ناشی از داغ ننگی است که بیماران دریافت می کنند؛ چرا که این داغ ننگ باعث شکل گیری ذهنیتی منفی در مورد مبتلایان میشود. ساختارهای قدرت نیز بازتولید این داغ ننگ را تسهیل می بخشند تا بهتر بتوانند منافع اقتصادی و سیاسی خود را به پیش ببرد.

بیماری ایدز یک بیماری مزمن واگیردار است که تاکنون درمان مؤثر و قطعی برای آن یافت نشده است. در راه مبارزه با چنین، بیماریهایی ارائه اطلاعات صحیح و درست به افراد جامعه و آگاهی دادن به آنان موثرترین شیوه مقابله با این بیماری به شمار میآید. با توجه به اینکه افراد تا خود درگیر یک وضعیت پزشکی، نشوند به دنبال کسب اطلاعات درباره آن نمیروند استفاده از برنامه های آموزش سرگرمی مانند سریالهای پزشکی میتواند ضمن سرگرم کردن مخاطبان اطلاعات مناسبی در این خصوص به دست دهد اما توجه کافی به ابعاد مختلف یک بیماری مزمن واگیردار از قبیل، پیشگیری درمان و راههای انتقال از الزامات آن به حساب می آید.

---

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​