دیسک کمر | روش‌های درمان این بیماری اسکلتی + علائم و روش‌های پیشگیری
دیسک کمر؛ عارضه‌ای که باید جدی گرفته شود
حتما شما هم تابه‌حال با اولین درد در ناحیه کمرتان به این فکر افتاده‌اید که شاید به دیسک کمر مبتلا شده باشید. این عارضه رایج در اثر عادت‌های ناسالم، ورزش‌های شدید، فشار بیش از حد به ستون فقرات و افزایش سن به وجود می‌آید. عارضه دیسکی در صورت عدم رسیدگی به موقع، آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به سلامت افراد وارد می‌کند. آشنایی کامل با این بیماری و آسیب‌های ناشی از آن، اولین گام برای پیشگیری و درمان دیسک کمر است که در این مطلب از وب‌سایت دکتر القاسی به آن می‌پردازیم.
دیسک کمر چیست؟
ستوان فقرات از استخوان‌هایی به نام مهره تشکیل شده‌اند که وظیفه محافظت از نخاع را بر عهده دارند. این استخوان‌ها با ریشه‌های عصبی خود، توسط دیسک‌های بین مهره‌ای از یکدیگر جدا شده و با ایفای نقشی ضربه‌گیر، باعث انعطاف‌پذیری در ناحیه ستون فقرات می‌شوند. دیسک‌های کمر از ژل‌هایی نرم به نام نوکلئوس پولپوزوس با حلقه‌ای سخت از غضروف فیبروزی احاطه شده‌اند که نقش عمده‌ای در تعادل و سلامت ناحیه کمر بر عهده دارند.
زمانی که نوکلئوس پولپوزوس برآمده شود و به کانال نخاع نفوذ پیدا کند، دیسک کمر (Herniated disc) به وجود می‌آید. این برآمدگی با فشرده کردن ریشه عصب و آسیب رساندن به آن، ممکن است به‌عنوان فتق دیسک یا دیسک پاره نیز شناخته شود. با توجه به ساختار ستون فقرات در صورت آسیب‌دیدن دیسک، این عارضه معمولا بین مهره‌های 4 و 5 کمری بین مهره 5 و استخوان خاجی رخ می‌دهد.
دلایل زیادی باعث بروز دیسک کمر می‌شوند!
برای ایجاد یک راهکار درمانی مناسب و یا پیشگیری از وقوع ابتلا به دیسک کمر، آشنایی با علت‌های به وجود‌آورنده این عارضه بسیار ضروری است. افراد زیادی متناسب با سن و نوع فعالیتشان ممکن است دیسک کمر داشته باشند؛ اما برخی عوامل احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند.
رایج‌ترین دلایل ابتلا به دیسک کمر عبارت‌اند از:
- ضربه: ضربه شدید دیسک کمر را جابه‌جا می‌کند
- تصادف: ضربه ناشی از تصادف به کمر، احتمال شکستگی دیسک را افزایش می‌دهد
- چاقی: افزایش وزن فشار بر دیسک ستون فقرات را بیشتر می‌کند
- افزایش سن: بیشترشدن سن منجر به خشک و ضعیف‌شدن دیسک‌ها شده و باعث پارگی یا شکننده شدن آن‌ها می‌شود
- انجام جراحی‌های قبلی: تغییر در ساختار کمر و تغییر در توزیع وزن بدن از عوامل موثر در ایجاد دیسک کمر به‌شمار می‌رود
- حرکت اشتباه: بلندکردن وسایل سنگین یا انجام حرکات ورزشی به‌صورت اشتباه دیسک ستون فقرات را پاره می‌کند
- ضعف و آسیب به عضلات پشتی: ضعف در این عضله‌ها با افزایش فشار بر دیسک‌های ستون فقرات همراه است و راه‌رفتن فرد را مختل می‌کند
روش‌های پیشگیری از دیسک کمر
اولین اصل در درمان هر نوعی از بیماری‌ها، پیشگیری از ابتلا به آن‌ها است. دیسک کمر به‌عنوان یک عارضه جدی استخوانی و نخاعی، بسیاری از فعالیت‌های روزمره افراد را مختل می‌کند. درد ناشی از این عارضه بسیار شدید است و افراد مبتلا به این بیماری در صورت عدم رسیدگی مناسب به آن، با آسیب‌های جدی‌تری روبه‌رو می‌شوند.
مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از ابتلا به دیسک کمر عبارت‌اند از:
- پوشیدن کفش با پاشنه استاندارد
- حفظ تناسب اندام
- خوابیدن به سمت پهلو به‌جای روی شکم
- انجام تمرینات منظم ورزشی برای تقویت عضلات
- عدم انجام حرکت‌های ناگهانی همچون خم شدن یا چرخش
- پرهیز از رانندگی طولانی‌مدت
- اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی
- قرار دادن بدن در حالت درست هنگام راه رفتن، خوابیدن، ایستادن و نشستن
- خم کردن زانوها به‌جای کمر هنگام بلند کردن اجسام سنگین
- عدم مصرف نیکوتین به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به دیسک‌ها
پزشکان فوق تخصص، پیشگیری از ابتلا به دیسک کمر را از درمان آن مهم‌تر می‌دانند. شما می‌توانید برای آگاهی کامل از روش‌های پیشگیری به این عارضه از تجربیات بالای دکتر القاسی کمک بگیرید.
انواع دیسک کمر
پزشکان متخصص ارتوپد، دیسک کمر را متناسب با شدت درد به‌صورت عمده به دو نوع خفیف و شدید دسته‌بندی می‌کنند. در نوع خفیف این بیماری لایه بیرونی دیسک ترک جزئی برمی‌دارد و علائم آن ممکن است موقتی باشد و با استراحت و عدم فشار بیش از حد به مهره‌ها کنترل شوند. در نوع شدید این عارضه دیسکی، ماده ژله موجود در قسمت مرکزی دیسک، به بیرون نشت کرده و بر روی اعصاب نخاعی، فشاری بیش از حد استاندارد وارد می‌کند. با توجه به شدت درد علائم این نوع از دیسک کمر نیز متفاوت است.
بیماری‌های دیسک کمر متناسب با نوع آسیب وارده بر سیستم نخاعی کمر، انواع مختلفی را شامل می‌شوند. این بیماری‌ها می‌توانند بر اساس شدت درد و نوع اثرگذاری بر بخش‌های مختلف نخاع، آسیب‌های مختلفی را وارد کنند که در ادامه به انواع آن‌ها می‌پردازیم.
دیسک کم آب، دهیدره یا دیسک دژنره
ممکن است وقتی که شما MRA خود را به پزشک متخصص نشان می‌دهید، ابتلای شما به دیسک سیاه را تایید کند. در این بیماری، دیسک خاصیت اسفنجی خود را از دست می‌دهد. این عارضه ممکن است در اثر بلند کردن بار سنگین به وجود بیاید که با کاهش مقدار جذب آب، دیسک سفت‌تر می‌شود و فشار داخل آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل به این نوع دیسک کم آب، دهیدره یا دژنره نیز می‌گویند.
ترک‌های دیسک کمر
با افزایش سن ترک‌های داخل دیسک نمایان می‌شوند. دیسک با خاصیت ترمیمی، ترک‌های داخل خود را اصلاح می‌کند و مدام جوش می‌دهد. در برخی از افراد میزان ایجاد ترک بیشتر از حد نرمال است و به همین دلیل دیسک آن‌ها همیشه ترک دارد. این عارضه در زمان از دست دادن آب دیسک بیشتر می‌شود. ترک‌های دیسکی در سه جهت عرضی، طولی و شعاعی در دیسک به وجود می‌آیند.
پارگی دیسک کمر یا فتق دیسک کمر فعالیت روزمره شما را مختل می‌کند
زمانی که فرد به دیسک کمر یا به اصطلاح به فتق دیسک (protruded disc) مبتلا می‌شود، تمام 16 لایه حلقه‌های دیسک پاره شده و هسته دیسک از داخل هسته کاملا مشخص می‌شود. احتمال پارکی دیسک در تمام قسمت‌ها وجود دارد و معمولا این اتفاق به‌صورت یک‌طرفه رخ می‌دهد. در چنین حالتی ارتفاع دیسک از قاعده اصلی آن کم‌تر است.
برجستگی دیسک کمر
با افزایش حرکات سنگین، شکاف موجود در دیسک‌ها گشادتر می‌شود و هسته دیسک از داخل حلقه بیرون می‌آید. برجستگی (bulged) دیسکی زمانی رخ می‌دهد که چندلایه از حلقه دیسک هنوز سالم هستند و پاره نشده‌اند. دیسک بیرون‌زده در این حالت بیشتر از حالت قبلی بیرون می‌زند و قاعده دیسک باریک‌تر و کم‌تر از ارتفاع قسمتی بوده که بیرون زده است.
دیسک مهاجر همان پاره شدن عمودی دیسک است
زمانی که دیسک پس از بیرون آمدن به طرف بالا یا پایین پاره می‌شود، لایه غضروفی بالا و پایین را سوراخ می‌کند و به داخل تنه مهره فتق پیدا می‌کند. به دلیل جابه‌جایی و حرکت دیسک در این حالت به آن، دیسک مهاجر می‌گویند که به فتق دیسک در داخل تنه مهره یا ندول اشمورل (schmorl nodule) نیز مشهور است.
دیسک جدا شده
آخرین نوع از انواع بیماری‌های دیسک کمر، عارضه‌ای به نام دیسک جدا شده است. در این نوع بیماری زمانی که قطعه‌ای از هسته کاملا از داخل حلقه بیرون آمده باشد، دیسک به‌صورت یک قطعه آزاد فعالیت می‌کند که در این حالت به آن دیسک جدا شده، sequestered یا free fragment می‌گویند.
شناخت علائم دیسک کمر برای پیشگیری از این بیماری بسیار مهم است
اولین اقدام برای آغاز درمان‌های دیسک کمر، اطمینان از ابتلا به این بیماری است. فرد مبتلا به این عارضه علائم آن را بیشتر در یک سمت بدن خود احساس می‌کند. پزشکان متخصص ارتوپد بر اساس محل و میزان فشار وارد بر آن، برای تشخیص علائم دیسک کمر روش‌های مختلفی را به کار می‌گیرند. شما می‌توانید باتکیه‌بر دانش دکتر القاسی و بدون نگرانی، فرایند تشخیص و درمان عارضه دیسکی ستون فقراتتان را آغاز کنید. در ادامه به مهم‌ترین علائم دیسک کمر در دو نوع خفیف و شدید آن می‌پردازیم.
علائم دیسک کمر خفیف را باید جدی گرفت
افراد مبتلا به دیسک کمر خفیف نشانه‌های ابتدایی آن را در فعالیت‌های روزمره خود می‌یابند. اختلال در این فعالیت‌ها و افزایش فشار به قسمت‌های کمر و پایین‌تنه، اولین نشانه ایجاد دیسک کمر در افراد مختلف است. به‌طورکلی می‌توان انواع نشانه‌های دیسک کمر خفیف را به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:
- احساس درد در بخش انتهایی کمر
- سوزن سوزن شدن در ناحیه ران پا
- بی‌حسی و ضعف در کمر و پاها
- شدت گرفتن درد هنگام راه رفتن و ایستادن
- کمر درد در هنگام سرفه، عطسه و یا هر اقدام ناگهانی
علائم دیسک کمر شدید
معمولا افرادی که بین بازه سنی 20 تا 50 سالگی قرار دارند، احتمال ابتلای آن‌ها به دیسک کمر شدید بیشتر است. این نوع دیسک به نسبت مساوی در بین زنان و مردان دیده می‌شود و عموما هیچ سابقه‌ای از یک رویداد آسیب‌زا در بدن آن‌ها وجود ندارد. بر همین اساس مهم‌ترین علائم دیسک کمر شدید عبارت‌اند از:
- تشدید درد در زمان نشستن یا خم‌شدن به جلو
- افزایش زمان درد با درد مداوم بیش از شش هفته
- درد عمیق در ناحیه کمر با افزایش شدت درد در طی چند ماه
- افزایش درد با حرکت و راه‌رفتن
- حساسیت موضعی در ناحیه کمر
استفاده از ورزش‌های موثر برای پیشگیری از دیسک کمر
بر خلاف باور اکثریت افراد، استراحت مطلق تنها راهکار پیشگیری از ابتلا به عارضه‌های ستون فقرات و دیسک کمر نیست. انجام مداوم و برنامه‌ریزی‌شده برخی فعالیت‌های سبک ورزشی در پیشگیری و کاهش دردهای ناشی از این عارضه ستون فقرات تاثیرات بالایی دارند. برای آشنایی با بهترین تمرینات و چگونگی انجام آن‌ها به جدول زیر دقت کنید:
| نوع فعالیت ورزشی | تعداد ست | روش انجام |
| آویزان شدن | 3 ست 30 ثانیه‌ای | نگه‌داشتن میله بارفیکس با دو دست و آویزان شدن از آن. |
| حرکت اکستانسیون ایستاده | 2 ست 10 تایی | ایستادن و دستان را در دو طرف کمر باز کردن، سپس جلو کشیدن لگن به عقب کشیدن ستون فقرات. |
| حرکت گربه گاو | 3 ست 10 تایی | در حالت چهاردست‌وپا شکمتان را حین دم به سمت زمین متمایل و به سقف نگاه کنید. سپس هنگام بازدم به پاها نگاه کرده و ستون فقرات را گرد کنید. |
| تمرین پلانک | 2 ست 30 ثانیه‌ای | روی شکم دراز بکشید و آرنج را به موازات شانه روی تشک قرار دهید. پنجه پاها را روی زمین بگذارید و بدن را کمی بالا بکشید. |
روش‌های تشخیص دیسک کمر
پس از ابتلای فرد به دیسک کمر پزشک معالج با بررسی پرونده او به سابقه بیماری‌ها و شدت درد ناشی از فشار بر دیسک‌ها، بهترین روش تشخیص دیسک کمر را برای او انتخاب می‌کند. متناسب با امکانات موجود و شدت بیماری، روش‌های زیر برای تشخیص این عارضه ستون فقرات مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- ام آر آی (MRI): تصویربرداری رزونانس مغناطیسی برای مشاهده اندام‌ها و ساختارهای درونی ستون فقرات با استفاده از رادیو فرکانس‌ها، آهن‌رباهای بزرگ و رایانه‌های پیشرفته
- اشعه ایکس: استفاده از آن برای به دست‌آوردن تصاویری از اندام‌ها، بافت‌های داخلی و استخوان‌ها
- سی تی اسکن: روشی ترکیبی از فناوری رایانه‌ای پرتونگاری برای تهیه تصاویری محوری یا افقی از درد در ستون فقرات
- الکترومیوگرافی یا عضله‌نگاری برقیEMG) ): آزمایش واکنش عضله یا فعالیت الکتریکی برای پاسخ به تحریک عصب عضله
- میلوگرام: تزریق رنگ به درون مجرای نخاع برای داشتن تصاویری واضح از ساختار درونی ستون فقرات و دیسک‌ها
روش‌های اصلی درمان دیسک کمر
پزشکان متخصص ارتوپد، برای درمان دیسک کمر به عوامل مختلفی مانند وضعیت سلامت عمومی، سابقه پزشکی، شدت عارضه، سن، نوع بیماری دیسک و شرایط فیزیکی فرد برای تحمل روش درمانی، مناسب‌ترین روش را برای درمان دیسک کمر بیماران انتخاب می‌کنند.
برخی از مهم‌ترین روش‌های اصلی درمان دیسک کمر عبارت‌اند از:
- لیزر درمانی: درمان دیسک توسط امواج مادون قرمز و نور با نفوذ انرژی به عمق بافت‌ها و افزایش جریان خون و کمک به بازگشت عملکرد طبیعی سلول‌ها
- ماساژ درمانی: ضربه‌زدن کنترل‌شده و مالش‌دادن بافت‌های کمر و پشت بدن با افزایش جریان خون و بهبود جریان اکسیژن و مواد مغذی به عضلات
- کمربند طبی: ضرورت استفاده از این وسیله برای درمان‌های غیر جراحی متناسب با تشخیص پزشک و برنامه درمانی
- طب سوزنی: درمانی جایگزین برای دیسک کمر برای ایجاد انرژی در نقاط مختلف بدن
- تزریق: تزریق اپیدورال، اوزون و پی آر پی (PRP) برای کاهش درد کمر
استفاده از برخی روش‌های درمانی نسبت به روش‌های ذکرشده تاثیرات بیشتری را برای درمان دیسک کمر از خود نشان داده‌اند. این روش‌ها باید حتما زیر نظر پزشک متخصص انجام شوند. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های اصلی برای درمان انواع بیماری‌های دیسک کمر می‌پردازیم.
فیزیوتراپی؛ رایج‌ترین نوع درمان دیسک کمر
درمان عارضه‌های دیسکی با استفاده از فیزیوتراپی، فعالیت‌های روزمره فرد را اصلاح می‌کند و برای توان‌بخشی کاربرد بالایی دارد. این نوع درمان شامل ماساژ کشش و اولتراسوند می‌شود و تمرینات درمانی آن برای افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود قدرت، هماهنگی، تعادل و تحمل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دارو درمانی
استفاده از برخی داروها برای کاهش دردهای ناشی از فشار دیسک‌ها به نخاع، روشی درمانی موثر است. این داروها با تاثیر مستقیم بر میزان و شدت درد، خاصیتی تسکینی و ضد درد دارند و در مواردی نیز پزشکان مسکن‌های مخدر مانند کدئین و یا ترکیب اکسی کدون – استامینوفن برای مصرف کوتاه‌مدت را به کار می‌گیرند. به‌طورکلی مهم‌ترین داروهای برای درمان انواع بیماری‌های دیسکی عبارت‌اند از:
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- گاباپنتین (نورونتین، گرالیز)
- پرگابالین
- دولوکستین
- ترامادول
- آمی‌تریپتیلین
- شل‌کننده‌‌های عضلانی برای اسپاسم یا گرفتگی عضلانی
کمپرس آب؛ روشی غیر دارویی و موثر برای کاهش درد دیسک کمر
آب‌درمانی و استفاده از مزایای انقباض و انبساط عضله‌ها با استفاده از کمپرس‌های آب سرد و گرم، یک روش درمانی موثر برای کاهش دردهای مفصلی و استخوانی است. پزشکان با آگاهی از میزان تاثیرگذاری این روش، استفاده از این کمپرس آب گرم و آب سر را به بیماران خود پیشنهاد می‌دهند و تمرینات ایروبیک مناسبی را در کنار آن به کار می‌گیرند.
کاربرد کمپرس‌های آب سرد و گرم به‌صورت زیر است:
- کمپرس آب سرد: درمان التهابات و آسیب‌دیدگی‌های بافت‌های نرم
- کمپرس آب گرم: برای کاهش گرفتگی ماهیچه‌ها و بیرون‌زدگی‌های دیسک با افزایش جریان خون و اکسیژن
جراحی دیسک؛ درمانی که به تخصص بالایی نیاز دارد
تشخیص نیاز یا عدم نیاز عارضه دیسکی بیماران به جراحی، به تخصص پزشکان بستگی دارد. معمولا در شرایط دشوار برای ایستادن یا راه رفتن، از دست رفتن کنترل روده یا مثانه و کرختی یا ضعف، بیماران متناسب با شدت آسیب‌های وارده از جراحی برای درمان دیسک کمر استفاده می‌کنند. جراحی با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که بهترین نوع آن بر اساس نوع و محل خارج‌شدن دیسک توسط پزشک جراح متخصص تعیین می‌شود.
مهم‌ترین روش‌های جراحی دیسک کمر عبارت‌اند از:
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست :(TENS) تولید جریانی با ولتاژ پایین برای تسکین درد
- تریگرپوینت تراپی (Trigger point therapy): درمان نقاط ماشه‌ای
- دیسککتومی (Discectomy): برداشتن بخش آسیب‌دیده برای کاهش فشار عصب نخاعی
- لامینکتومی (Laminectomy): برداشتن بخشی از مهره لامینا و ایجاد فضای بیشتر برای عصب ستون فقرات
- دیسککتومی میکرو آندوسکوپی (Micro-endoscopic discectomy): برداشتن دیسک و جوش‌دادن مهره‌ها به یکدیگر برای استحکام ستون فقرات
درمان انواع بیماری‌های دیسک کمر با کمک تخصص دکتر القاسی
تشخیص به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب برای درمان دیسک کمر، اصلی‌ترین عامل در به دست آوردن نتیجه مطلوب است. دکتر محسن القاسی متخصص جراحی مغز و اعصاب با دانش بالای خود در زمینه شناخت انواع عارضه‌های دیسکی و نواحی نخاعی، بهترین روش‌های درمانی را برای شما به کار می‌گیرد. ایشان با ارائه تخصصی‌ترین خدمات جراحی‌های مغزی، جراحی ستون فقرات و جراحی آندوسکوپی مغزی از به‌روزترین متدهای درمانی دنیا برای بهبود بیماران استفاده می‌کند. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و اخذ نوبت به‌صورت آنلاین با پشتیبانی سایت ما در ارتباط باشید.
