سرفه چه علت‌هایی دارد و چطور علت آن تشخیص داده می‌شود؟

سرفه یک رفلکس طبیعی است که به پاکسازی مجاری هوایی از محرک‌ها و مخاط کمک می‌کند. دلایل مختلفی برای سرفه وجود دارد که از شرایط خفیف تا شدید متغیر است.

برخی از علل شایع سرفه

عفونت‌های تنفسی: شایع‌ترین علت سرفه عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا (آنفولانزا)، برونشیت و ذات‌الریه است. این عفونت‌ها می‌توانند منجر به التهاب و تولید بیش از حد مخاط در مجاری هوایی شوند و باعث سرفه شوند.

آلرژی: واکنش‌های آلرژیک به گرده‌ها، کنه‌های گرد و غبار، شوره حیوانات خانگی، کپک یا غذا‌های خاص می‌تواند باعث سرفه شود، زیرا بدن تلاش می‌کند تا آلرژن‌ها را از سیستم تنفسی دفع کند.

آسم: آسم یک بیماری مزمن تنفسی است که با التهاب و انقباض راه‌های هوایی مشخص می‌شود که منجر به مشکل در تنفس و سرفه‌های مزمن، به ویژه در شب یا در پاسخ به محرک‌هایی مانند دود یا آلرژن‌ها می‌شود.

بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD): ریفلاکس مزمن اسید می‌تواند باعث برگشت اسید معده به مری شود و گلو را تحریک کند و منجر به سرفه مداوم شود.

محرک‌های محیطی: قرار گرفتن در معرض دود، بو‌های تند، آلودگی هوا یا مواد شیمیایی می‌تواند مجاری تنفسی را تحریک کرده و باعث سرفه شود.

چکه پس از بینی: مخاط اضافی از بینی و سینوس‌ها می‌تواند به پشت گلو چکه کند و باعث سرفه شود.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): گروهی از بیماری‌های پیشرونده ریه، از جمله برونشیت مزمن و آمفیزم، که به دلیل اختلال در جریان هوا باعث سرفه مزمن می‌شوند.

سیاه سرفه (سیاه سرفه): یک عفونت باکتریایی بسیار مسری که با سرفه‌های شدید و مداوم، به ویژه در کودکان مشخص می‌شود.

بیماری‌های ریوی: شرایطی مانند بیماری بینابینی ریه، سرطان ریه و فیبروز ریوی می‌تواند به عنوان یک علامت باعث سرفه مزمن شود.

دارو‌ها: برخی دارو‌ها، مانند مهارکننده‌های ACE که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث سرفه مداوم شوند.

آنفولانزا (آنفولانزا): آنفولانزا یک عفونت تنفسی ویروسی است که می‌تواند باعث سرفه خشک و مزمن همراه با علائم دیگری مانند تب، بدن درد و خستگی شود.

سینوزیت مزمن: التهاب طولانی‌مدت سینوس‌ها می‌تواند منجر به ترشح پس از بینی و سرفه مزمن شود.

سل (TB): سل یک عفونت باکتریایی است که عمدتاً ریه‌ها را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث سرفه مداوم شود که گاهی اوقات با خلط خونی همراه است.

آمبولی ریه: آمبولی ریه زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون یک رگ خونی در ریه‌ها را مسدود می‌کند و منجر به علائمی مانند تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه و سرفه می‌شود که ممکن است خلط رگه‌های خونی ایجاد کند.

نارسایی قلبی: تجمع مایع در ریه‌ها به دلیل نارسایی قلبی می‌تواند باعث سرفه شود، به خصوص در شب یا هنگام دراز کشیدن.

سرطان ریه: سرفه‌های مداوم، به ویژه اگر با گذشت زمان بدتر شود یا با علائم نگران‌کننده دیگری همراه باشد، می‌تواند نشانه سرطان ریه باشد.

جسم خارجی در راه هوایی: در کودکان، استنشاق یا بلعیدن یک جسم خارجی می‌تواند باعث سرفه شود، زیرا بدن سعی می‌کند آن را دفع کند.

سیاه سرفه (سیاه سرفه): یک عفونت باکتریایی بسیار مسری که باعث سرفه‌های شدید می‌شود، اغلب با صدای مشخص «سیاه» هنگام استنشاق.

رینیت مزمن: التهاب طولانی مدت مجاری بینی می‌تواند منجر به سرفه مزمن به خصوص در صبح شود.

عوامل روانشناختی: سرفه می‌تواند توسط عوامل عاطفی مانند اضطراب، استرس یا رفتار‌های عادت‌آفرین تحریک یا تشدید شود.

قرار گرفتن در معرض شغلی: محیط‌های کاری خاص، مانند کارگاه‌های ساختمانی یا کارخانه‌ها، می‌توانند افراد را در معرض محرک‌های تنفسی قرار دهند و باعث سرفه‌های مداوم شوند.

سرفه مهارکننده ACE: همانطور که قبلاً ذکر شد، دارو‌های خاصی مانند مهارکننده‌های ACE که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث سرفه خشک و مداوم در برخی افراد شوند.

دلایل سرفه می‌تواند متفاوت باشد و گاهی اوقات یک سرفه ممکن است چندین عامل موثر داشته باشد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید سرفه‌های مزاحم یا مداوم را تجربه می‌کنید، جستجوی ارزیابی پزشکی برای تشخیص دقیق و مدیریت مناسب ضروری است.

انواع سرفه

سرفه‌ها را می‌توان بر اساس ویژگی‌ها و علل زمینه‌ای به انواع مختلفی دسته‌بندی کرد. در اینجا برخی از انواع رایج سرفه آورده شده است:

سرفه خشک (سرفه غیرمولد): سرفه خشک به سرفه‌ای گفته می‌شود که مخاط یا خلط تولید نمی‌کند. ممکن است در اثر تحریک گلو یا راه‌های هوایی فوقانی، عفونت‌های ویروسی یا برخی دارو‌ها ایجاد شود.

سرفه مرطوب (سرفه مولد): سرفه مرطوب سرفه‌ای است که مخاط یا خلط تولید می‌کند. اغلب در عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا دیده می‌شود و می‌تواند به پاکسازی مجاری هوایی از ترشحات اضافی کمک کند.

سرفه پارس: این نوع سرفه صدایی تند و پارس دارد و معمولاً با کروپ که یک عفونت ویروسی است که راه‌های هوایی فوقانی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد همراه است.

سیاه سرفه (سیاه سرفه): سیاه سرفه با طلسم سرفه‌های شدید و مکرر مشخص می‌شود و به دنبال آن صدای متمایز “سیاه” هنگام دم شنیده می‌شود. این بیماری توسط باکتری Bordetella pertussis ایجاد می‌شود.

سرفه مزمن: سرفه‌ای که بیش از هشت هفته در بزرگسالان یا بیش از چهار هفته در کودکان ادامه یابد، مزمن در نظر گرفته می‌شود. این می‌تواند ناشی از شرایط زمینه‌ای مختلف، مانند آسم، GERD یا برونشیت مزمن باشد.

سرفه حاد: سرفه حاد کوتاه مدت است و معمولا کمتر از سه هفته طول می‌کشد. اغلب با عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا همراه است.

سرفه قطره‌ای پس از بینی: سرفه‌ای که در اثر ترشح مخاط از پشت گلو از بینی و سینوس‌ها به دلیل شرایطی مانند آلرژی یا سینوزیت ایجاد می‌شود.

سرفه آلرژیک: سرفه‌هایی که در اثر قرار گرفتن در معرض مواد حساسیت‌زا مانند گرده، گرد و غبار یا شوره حیوانات خانگی ایجاد می‌شود.

سرفه سیگاری: سرفه مداومی که در افراد سیگاری دیده می‌شود که به دلیل تحریک و آسیب به ریه‌ها در اثر دود تنباکو ایجاد می‌شود.

سرفه‌های روان‌زا: سرفه‌هایی که عمدتاً به دلیل عوامل روان‌شناختی مانند اضطراب یا استرس، بدون علت فیزیکی زمینه‌ای ایجاد می‌شوند.

سرفه ناشی از ورزش: برخی افراد ممکن است در حین یا بعد از ورزش سرفه را تجربه کنند که اغلب به دلیل افزایش تعداد تنفس و استنشاق هوای خشک است.

سرفه‌های شبانه: سرفه‌هایی که در طول شب برجسته‌تر می‌شوند، می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی مانند چکه‌های پس از بینی، GERD یا آسم باشند.

عوامل خطر سرفه

عوامل خطر برای ایجاد سرفه بسته به علت اصلی سرفه می‌تواند متفاوت باشد. در اینجا برخی از عوامل خطر رایج مرتبط با انواع مختلف سرفه آورده شده است:

عفونت‌های تنفسی: عوامل خطر ابتلا به سرفه ناشی از عفونت‌های تنفسی عبارتند از:

قرار گرفتن در معرض افراد آلوده، مانند مکان‌های شلوغ یا در طول طغیان‌های فصلی.

ضعف سیستم ایمنی، که می‌تواند به دلیل برخی شرایط پزشکی یا دارو‌ها باشد.

سن، زیرا کودکان خردسال و افراد مسن بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی هستند.

آلرژی: عوامل خطر برای ایجاد سرفه ناشی از آلرژی عبارتند از:

سابقه خانوادگی آلرژی یا آسم.

زندگی در مناطقی با تعداد گرده‌های زیاد یا قرار گرفتن در معرض سایر آلرژن‌ها.

داشتن سایر شرایط آلرژیک مانند اگزما یا رینیت آلرژیک.

آسم: عوامل خطر ابتلا به سرفه ناشی از آسم عبارتند از:

سابقه خانوادگی آسم یا آلرژی.

سابقه واکنش‌های آلرژیک، مانند اگزما یا رینیت آلرژیک.

قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها یا محرک‌ها مانند دود یا آلودگی هوا.

چاقی، زیرا می‌تواند علائم آسم را بدتر کند.

بیماری رفلاکس معده به مری (GERD): عوامل خطر برای ایجاد سرفه ناشی از GERD عبارتند از:

چاقی یا اضافه وزن.

فتق هیاتال، که می‌تواند به ریفلاکس اسید کمک کند.

بارداری، زیرا تغییرات هورمونی می‌تواند بر اسفنکتر تحتانی مری تأثیر بگذارد.

مصرف برخی غذا‌ها یا نوشیدنی‌ها مانند غذا‌های چرب، کافئین یا الکل.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): عوامل خطر برای ایجاد سرفه ناشی از COPD عبارتند از:

سیگار کشیدن یا سابقه سیگار کشیدن.

قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی یا گرد و غبار و مواد شیمیایی شغلی.

سن، زیرا COPD در افراد مسن شایع‌تر است.

عوامل محیطی: عوامل خطر ابتلا به سرفه به دلیل قرار گرفتن در معرض محرک‌های محیطی عبارتند از:

زندگی در مناطقی که آلودگی هوا زیاد است.

مواجهه شغلی با گرد و غبار، مواد شیمیایی یا دود.

قرار گرفتن در معرض دود دست دوم.

سرطان ریه: عوامل خطر ابتلا به سرفه ناشی از سرطان ریه عبارتند از:

سیگار کشیدن یا سابقه سیگار کشیدن (مهمترین عامل خطر سرطان ریه).

قرار گرفتن در معرض دود دست دوم یا آلاینده‌های محیطی.

سابقه خانوادگی سرطان ریه.

چکه بعد از بینی: عوامل خطر برای ایجاد سرفه ناشی از چکه بعد از بینی عبارتند از:

آلرژی یا سینوزیت که باعث تولید بیش از حد مخاط می‌شود.

مشکلات ساختاری در بینی، مانند پولیپ بینی یا انحراف تیغه بینی.

تشخیص سرفه

تشخیص علت سرفه شامل یک ارزیابی جامع توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی است. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:

سابقه پزشکی: ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی با گرفتن یک شرح حال پزشکی دقیق شروع می‌کند، که ممکن است شامل پرسیدن در مورد ماهیت سرفه (خشک یا تولیدی)، مدت زمان وجود آن، علائم مرتبط (تب، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه) باشد. و هرگونه محرک یا الگوی خاص مرتبط با سرفه.

معاینه فیزیکی: یک معاینه فیزیکی برای ارزیابی سیستم تنفسی، گوش دادن به ریه‌ها و قفسه سینه و بررسی علائم عفونت، التهاب یا سایر ناهنجاری‌ها انجام می‌شود.

اشعه ایکس قفسه سینه: ممکن است برای تجسم ریه‌ها و رد شرایطی مانند ذات‌الریه، توده‌های ریه یا سایر مسائل ساختاری، عکس رادیوگرافی قفسه سینه تجویز شود.

اسپیرومتری: اسپیرومتری یک تست عملکرد ریه است که میزان هوای تنفس و بازدم و سرعت انجام آن را اندازه‌گیری می‌کند. می‌تواند به تشخیص بیماری‌هایی مانند آسم یا COPD کمک کند.

آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است برای ارزیابی علائم عفونت، التهاب یا سایر شرایط سیستمیک که می‌تواند در بروز سرفه نقش داشته باشد، انجام شود.

تست آلرژی: اگر آلرژی به عنوان علت سرفه مشکوک باشد، ممکن است تست آلرژی برای شناسایی آلرژن‌های خاصی که باعث ایجاد علائم می‌شوند توصیه شود.

سی تی اسکن قفسه سینه: در موارد خاصی، سی تی اسکن قفسه سینه ممکن است برای ارائه تصاویر دقیق‌تری از ریه‌ها و ساختار‌های اطراف آن درخواست شود.

برونکوسکوپی: در برخی موارد، برونکوسکوپی ممکن است انجام شود، که در آن یک لوله نازک و قابل انعطاف با دوربین به مجرای تنفسی وارد می‌شود تا مجرای تنفسی را تجسم کرده و نمونه‌هایی را برای آزمایش‌های بیشتر جمع‌آوری کند.

تست رفلاکس اسید: اگر GERD به عنوان علت سرفه مشکوک باشد، ممکن است از آزمایشاتی مانند پایش pH یا آندوسکوپی برای ارزیابی مری و وجود رفلاکس اسید استفاده شود.

سایر آزمایش‌ها: بسته به علت مشکوک زمینه‌ای، آزمایش‌های اضافی مانند کشت خلط، آزمایش‌های عملکرد ریوی یا بیوپسی ریه ممکن است در نظر گرفته شود.

هدف فرآیند تشخیصی شناسایی علت خاص سرفه برای تعیین مناسب‌ترین برنامه درمانی است. هنگامی که تشخیص داده شد، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند درمان‌های هدفمند یا تغییرات سبک زندگی را برای مدیریت شرایط زمینه‌ای و کاهش سرفه توصیه کند. اگر علت پس از ارزیابی اولیه نامشخص باقی بماند، ممکن است برای رسیدن به تشخیص قطعی، بررسی‌های بیشتری لازم باشد.

درمان سرفه

درمان سرفه به علت اصلی آن بستگی دارد. در اینجا چند روش درمانی رایج برای انواع مختلف سرفه آورده شده است:

عفونت‌های تنفسی:

استراحت و آبرسانی: استراحت کافی و هیدراته ماندن به بدن می‌تواند به مبارزه با عفونت کمک کند.

دارو‌های سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه (OTC): این دارو‌ها ممکن است به کاهش موقت علائم سرفه کمک کنند.

دارو‌های ضد ویروسی: در مورد آنفولانزا، اگر در اوایل بیماری شروع شود، ممکن است دارو‌های ضد ویروسی تجویز شود.

آنتی بیوتیک‌ها: اگر عفونت تنفسی باکتریایی باشد، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.

آلرژی:

اجتناب از آلرژن‌ها: شناسایی و اجتناب از آلرژن‌هایی که باعث تحریک سرفه می‌شوند می‌تواند مفید باشد.

آنتی هیستامین‌ها: آنتی هیستامین‌های OTC یا نسخه‌ای می‌توانند به کنترل علائم آلرژی از جمله سرفه کمک کنند.

کورتیکواستروئید‌های بینی: این دارو‌ها می‌توانند التهاب و ترشحات پس از بینی را در رینیت آلرژیک کاهش دهند.

آسم:

دارو‌های کنترل‌کننده طولانی مدت: کورتیکواستروئید‌های استنشاقی، بتا آگونیست‌های طولانی اثر، اصلاح‌کننده‌های لکوترین، یا سایر دارو‌های آسم ممکن است برای مدیریت آسم و جلوگیری از دوره‌های سرفه تجویز شوند.

دارو‌های استنشاقی با تسکین سریع (نجات): گشادکننده‌های برونش کوتاه‌مدت می‌توانند در طول حملات حاد آسم یا هنگام تجربه دوره‌های سرفه استفاده شوند.

بیماری رفلاکس معده به مری (GERD):

تغییرات سبک زندگی: پرهیز از غذا‌های محرک، خوردن وعده‌های غذایی کوچکتر و دراز نکشیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن می‌تواند به کاهش رفلاکس اسید کمک کند.

دارو‌ها: مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) یا مسدود‌کننده‌های گیرنده H2 می‌توانند به کاهش تولید اسید معده کمک کنند.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD):

گشادکننده‌های برونش: گشادکننده‌های برونش طولانی‌مدت می‌توانند جریان هوا را بهبود بخشند و سرفه را در بیماران COPD کاهش دهند.

کورتیکواستروئید‌های استنشاقی: این دارو‌ها ممکن است برای بیماران COPD با التهاب مداوم تجویز شوند.

اکسیژن درمانی: در موارد شدید، ممکن است اکسیژن مکمل لازم باشد.

فاکتور‌های محیطی:

اجتناب از محرک‌ها: محدود کردن قرار گرفتن در معرض دود، آلودگی یا محرک‌های محل کار ضروری است.

ماسک‌های تنفسی: در محیط‌های شغلی خاصی، پوشیدن ماسک‌های تنفسی می‌تواند به کاهش قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک‌کننده کمک کند.

سرطان ریه:

درمان بستگی به مرحله و نوع سرطان ریه دارد و ممکن است شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، ایمونوتراپی یا درمان‌های هدفمند باشد.

قطره بعد از بینی:

درمان علت زمینه‌ای: مدیریت آلرژی یا سینوزیت می‌تواند به کاهش ترشح و سرفه بعد از بینی کمک کند.

سایر درمان‌ها:

ترک سیگار: اگر سیگار علت سرفه است، ترک سیگار بسیار مهم است.

مدیریت GERD یا سایر شرایط زمینه‌ای.

پیروی از توصیه‌های ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی و مصرف دارو‌های تجویز شده ضروری است. اگر سرفه با وجود درمان ادامه یابد یا بدتر شود، ممکن است ارزیابی بیشتر برای ارزیابی مجدد علت زمینه‌ای یا بررسی سایر عوامل بالقوه موثر در سرفه ضروری باشد. اگر سرفه شدید، همراه با تب بالا، درد قفسه سینه یا مشکل در تنفس است، فورا به پزشک مراجعه کنید.