مقایسه هدفون‌ها و اسپیکرهای مانیتورینگ در پروسه میکس

رپورتاژ

بسیاری از حرفه‌ای‌ها بر این اعتقادند که انجام میکس یک پروژه صوتی تنها با استفاده از هدفون استودیویی، کاری غلط است؛ زیرا هدفون، تصویری درست از ماهیت صوتی پروژه در دنیای واقعی ارائه نمی‌دهد و به همین دلیل، نمی‌توان با استفاده از آن، قضاوت‌هایی صحیح را در میکس انجام داد. این اعتقاد تا حد زیادی صحیح است؛ اما دلیل ضعف هدفون‌ها در پروسه میکس چیست و آیا با این اوصاف، هدفون‌ها هیچ جایی در پروسه میکس ندارند؟ در این مطلب قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم و به مقایسه هدفون‌ها و اسپیکرهای مانیتورینگ با یکدیگر بپردازیم.

۱- اندازه فیزیکی و قیمت

اولین تفاوت میان هدفون‌ها و اسپیکرهای مانیتورینگ، شدت سیگنالی است که هر یک از آنها تولید می‌کند. اکثر دلایلی که باعث برتری اسپیکر مانیتورینگ نسبت به هدفون در پروسه میکس می‌شوند، از این امر سرچشمه می‌گیرند که اسپیکرها در فاصله‌ای قابل توجه از گوش‌های شما قرار می‌گیرند. اما همین امر موجب می‌شود که اسپیکرها صدایی بسیار بلندتر داشته باشند و گاه برای اطرافیان و همسایگان شما آزاردهنده شوند. در صورتی که بخواهید در فضایی همچون یک آپارتمان از اسپیکر مانیتورینگ برای تولید موسیقی استفاده کنید، باید صدای آن را به‌حدی کم کنید که اطرافیان خود را آزار ندهید یا تنها در ساعاتی خاص از روز به ساخت موسیقی بپردازید. بدین ترتیب، استفاده از اسپیکر به‌صورت انحصاری در ساخت موسیقی، می‌تواند کاری دشوار و با روند خلاقانه تولید موسیقی در تضاد باشد. اگر چنین شرایطی دارید و نمی‌خواهید با شدت صدایی پایین آهنگسازی کنید، تنها یک راه برای شما وجود دارد که آن هم استفاده از هدفون است.

اسپیکرهای مانیتورینگ برای به نمایش گذاشتن عملکردی بهینه و تصویر استریوی صحیح، نیاز به فضایی قابل توجه و فاصله‌ای زیاد از یکدیگر دارند. در صورتی که در اتاقی کوچک آهنگسازی می‌کنید، این امر می‌تواند استفاده از اسپیکر را برای شما دشوار سازد. امروزه اسپیکرهای مانیتورینگ کوچکی نیز در بازار وجود دارند که می‌توان آنها را به‌آسانی روی میز‌هایی کوچک جای داد؛ اما عملکرد اکثر آنها چندان حرفه‌ای نیست و یک هدفون مانیتورینگ باکیفیت می‌تواند ابزاری دقیق‌تر از آنها برای آهنگسازی باشد. به‌علاوه، هدفون وسیله‌ای قابل حمل است که می‌توانید آن را در هر جایی با خود ببرید. بنابراین، در صورتی که یک هدفون مانیتورینگ باکیفیت در اختیار داشته باشید، می‌توانید در هر شرایطی به آهنگسازی بپردازید.

در آخر، با اینکه یک هدفون استودیویی باکیفیت قیمت پایینی ندارد و خود نیز محصولی گران‌قیمت به شمار می‌رود، اما باید بدانید که قیمت یک هدفون استودیویی عالی به‌مراتب از یک اسپیکر مانیتورینگ بالارده کمتر است. البته حتی این برتری هدفون نیز باعث نمی‌شود که آن را در پروسه میکس و مسترینگ، گزینه‌ای ارجح نسبت به اسپیکرهای مانیتورینگ بدانیم. بنابراین اگر بودجه‌ای که برای خرید ابزار مانیتورینگ در نظر گرفته‌اید، معادل با یک اسپیکر مانیتورینگ میان‌رده اما یک هدفون استودیویی پرچمدار است، پیشنهاد می‌کنیم باز هم به جای خرید هدفون استودیویی، یک جفت اسپیکر مانیتورینگ تهیه کنید.

همچنین اگر برای خرید اسپیکر مانیتورینگ و هدفون استودیویی به مشاوره دقیق نیاز دارید، پیشنهاد می‌کنیم با کارشناسان یک فروشگاه معتبر تجهیزات موسیقی مانند گیتار ایران مشورت کنید تا از بودجه خود حداکثر بهره را ببرید.

۲- محیط قرارگیری

برای اینکه بتوانید عملکرد صوتی بهینه یک جفت اسپیکر مانیتورینگ را تجربه کنید، باید آنها را به شکلی صحیح درون یک اتاق با شرایط آکوستیک بهینه قرار دهید تا دقت صوتی آنها با انعکاسات موجود در اتاق تحت‌الشعاع قرار نگیرد. همچنین باید هنگام نشستن در روبروی اسپیکرها، دقیقاً در مرکز و در محور صوتی آنها قرار بگیرید تا پاسخ‌دهی فرکانسی اصلی و بهینه‌شان را تجربه کنید. در نقطه مقابل، برای استفاده از یک هدفون مانیتورینگ نیاز به توجه به هیچ‌یک از این مؤلفه‌ها نخواهید داشت و تنها کافیست تا هدفون را بر روی سر خود بگذارید! هدفون را می‌توان به یک جفت اسپیکر کوچک تشبیه کرد که در موقعیتی ثابت بر روی گوش شما قرار می‌گیرند. این اسپیکرهای کوچک، هیچ تأثیری از وضعیت آکوستیک اتاق نمی‌پذیرند و با فرض اینکه آنها را هر بار به شکلی صحیح بر روی سر خود قرار دهید، همواره عملکرد کاملاً بهینه آنها را تجربه خواهید کرد. در واقع، هدفون می‌تواند در هر شرایطی، به شکلی کاملاً بهینه، صدا را بازتولید کند.

۳- تصویرسازی استریو و کراس‌فید

اسپیکرهای مانیتورینگ، منابع صوتی هستند که به شکل ثابت در فضایی فیزیکی قرار گرفته‌اند. این فضا و همچنین شکل سر و شانه‌های شما، بر روی امواج تولیدی از هر یک از اسپیکرها تأثیر می‌گذارد. همچنین، صدای دو اسپیکر نیز پیش از رسیدن به گوش شما، با یکدیگر ترکیب می‌شود تا صدایی واحد را تشکیل دهد. این ترکیب، پدیده کراس‌فید (crossfeed) نامیده می‌شود که موجب تشکیل یک میدان صوتی طبیعی، دقیقاً همانند صدای یک اجرای زنده می‌شود. در این میدان صوتی استریو، هر صدایی موقعیت خاص خود را دارد و در صورتی که به شکلی صحیح در روبروی اسپیکرها بنشینید، می‌توانید تجربه شنیداری همانند یک اجرای زنده داشته باشید.

اما هدفون‌ها صدا را به‌صورت مستقیم و بدون تأثیر از شرایط محیط به گوش شما می‌رسانند. این امر باعث می‌شود که وسعت میدان استریو به شکلی اغراق‌آمیز به نمایش گذاشته شود و بخش میانی نیز نداشته باشد؛ بدین شکل که صداهای میکس‌شده در بخش مرکزی موسیقی، در اطراف شما شنیده می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود که هنگام استفاده از هدفون، درکی کامل از موقعیت دقیق سازها در میدان استریو و تأثیر افکت‌های استریو همچون دیلی و ریورب نداشته باشید و در پروسه میکس نیز نتوانید تصمیماتی صحیح در این زمینه‌ها اتخاذ کنید.

برنامه‌ها و نرم‌افزارهای شبیه‌ساز از شرکت‌هایی همچون Sonarworks و Waves به شما امکان می‌دهند که بخش عمده عملکرد و ویژگی‌های صوتی یک جفت اسپیکر مانیتورینگ حقیقی را در هدفون تجربه کنید. این نرم‌افزارها علاوه بر شبیه‌سازی پدیده کراس‌فید در هدفون، می‌توانند با کمک فناوری‌های پیشرفته، تجربه‌ای شبیه به آهنگسازی با استفاده از نوعی خاص از اسپیکرهای مانیتورینگ، در انواع اتاق‌ها و استودیوها را به شما ارائه کنند. عملکرد نمونه‌های معتبر این نرم‌افزارها به‌واقع شگفت‌انگیز است و می‌توان با استفاده از آنها، تجربه‌ای بسیار نزدیک به گوش دادن به موسیقی با استفاده از یک جفت اسپیکر مانیتورینگ را داشت؛ اما با این وجود، در صورتی که قصد استفاده از این نرم‌افزارها را دارید، پیشنهاد می‌کنیم از آنها تنها به‌عنوان یک مرجع صوتی ثانویه استفاده کنید و آنها را به‌عنوان تنها ابزار خود برای میکس به کار نگیرید. با وجود پیشرفت چشمگیر فناوری صدا، هنوز هم پیش بردن تمام مراحل فرایند میکس با استفاده از هدفون در محیطی مجازی، کاری منطقی به نظر نمی‌رسد و بهتر است که فعلاً به استفاده از اسپیکرهای مانیتورینگ به‌عنوان مرجع اصلی خود ادامه دهید!

۴- جزئیات صوتی

در اینجا، کار مقایسه هدفون‌ها و اسپیکرهای مانیتورینگ دشوار می‌شود و برتری اسپیکرها، کمی کمرنگ خواهد شد. هدفون‌ها به دلیل مجاورت به گوش می‌توانند جزئیات صدا را به شکلی تقویت‌شده به گوش کاربر برسانند و در کل، ظرافت‌های موجود در یک موسیقی را با دقتی بالاتر بازتولید کنند. این امر، هدفون را به گزینه‌ای مناسب‌تر از اسپیکر مانیتورینگ برای شنیدن جزئیات ریز در یک میکس تبدیل می‌کند و در واقع، یکی از مهم‌ترین دلایل برای استفاده مهندسین میکس از هدفون در پروسه میکس به شمار می‌آید؛ اما همین ویژگی می‌تواند منجر به حساسیت بیش‌ازحد شما بر روی جزئیات گردد و باعث شود که به سراغ تصحیح بیهوده جزئیاتی بروید که در شرایط عادی هیچ‌گاه شنیده نمی‌شوند. تصحیح بیش‌ازحد این جزئیات می‌تواند حتی تأثیری معکوس داشته باشد و توازن میکس را بر هم بزند. به همین دلیل است که اکثر حرفه‌ای‌ها، هدفون را تنها در مدت زمان‌هایی کوتاه در فرایند میکس به کار می‌گیرند. این افراد، جزئیات یک میکس را با دقت و در مدت زمانی کوتاه به وسیله هدفون استودیویی پایش می‌کنند و سپس، هدفون را کنار می‌گذارند تا در جزئیات پروژه غرق نشوند.

۵- تجربه شنیداری

با اینکه هدفون می‌تواند تجربه شنیداری کم‌نظیری را برای شما رقم بزند و پویایی و فرکانس‌های موسیقی را با دقتی بسیار به نمایش بگذارد، اما هیچ وسیله‌ای نمی‌تواند تجربه شنیداری زنده یک جفت اسپیکر را به شنونده ارائه کند. این حس‌وحال متفاوت هنگام شنیدن موسیقی با استفاده از اسپیکر، کاملاً به قوانین فیزیک بازمی‌گردد. درایور یک هدفون، حداکثر اندازه‌ای در حدود 80 میلی‌متر دارد و طبیعتاً نمی‌تواند همانند ترکیب یک ووفر هشت اینچی و یک توییتر باکیفیت، بیسی قوی و بازه فرکانسی وسیعی را تولید کند. همین محدودیت فیزیکی در هدفون و تأثیرات آن نیز بر روی تمامی تصمیمات شما در میکس موسیقی تأثیر خواهد گذاشت.

جمع‌بندی

با تمام این اوصاف، آیا می‌توان تنها با استفاده از یک هدفون استودیویی به میکس موسیقی پرداخت یا خیر؟ در جواب باید بگوییم که اگر بسته به شرایط خود چاره‌ای جز میکس با هدفون ندارید، پیشنهاد می‌کنیم پس از اتمام میکس با هدفون، میکس خود را تمام‌شده در نظر نگیرید و در اولین فرصت، آن را با استفاده از اسپیکر مانیتورینگ نیز پایش و در صورت نیاز، تصحیح کنید. باید در نظر داشته باشید که به‌کارگیری یک جفت اسپیکر مانیتورینگ استاندارد در فضایی بهینه، یکی از الزامات در پروسه میکس است و اگر می‌خواهید موسیقی‌تان بتواند با آثار مشابه خود در بحث کیفیت رقابت کند، باید حتماً آن را از این مرحله بگذرانید.