نقش حیاتی خواب عمیق در کاهش خطر زوال عقل و آلزایمر

خواب عمیق یا مرحله موج آهسته (Slow-Wave Sleep) که در سومین مرحله از چرخه خواب ۹۰ دقیقهای اتفاق میافتد، نقشی مهم در کاهش خطر ابتلا به زوال عقل یا دمانس (Dementia) و بیماری آلزایمر دارد. پژوهشی در سال ۲۰۲۳ نشان داده است که افرادی بالای ۶۰ سال که سالانه یک درصد از این خواب عمیق خود را از دست میدهند، تا ۲۷ درصد بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل قرار میگیرند. این یافته اهمیت بالای خواب عمیق را در سلامت مغز و محافظت از آن در برابر بیماریهای نورودژنراتیو نشان میدهد.
خواب عمیق: مرحلهای اساسی برای بازسازی بدن و پاکسازی مغز
خواب عمیق، که معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه از هر چرخه خواب طول میکشد، عمیقترین و آرامترین مرحله خواب محسوب میشود. در این مرحله، امواج مغزی و ضربان قلب کاهش یافته، فشار خون افت میکند و بدن در حال بازسازی سیستم ایمنی، عضلات و استخوانها است. علاوه بر این، خواب عمیق با فرآیندهای پاکسازی در مغز مرتبط است که به حذف ضایعات متابولیکی و پروتئینهای مضر مانند پروتئینهای انباشته شده در آلزایمر کمک میکند.
مطالعات همچنین نشان میدهد افرادی که نشانههای اولیه آلزایمر در مغز آنها دیده میشود، با خواب عمیقتر میتوانند عملکرد حافظه خود را بهبود بخشند. از این رو، خواب عمیق نقش مهمی در بازسازی مغز و تقویت توانایی یادگیری و حافظه دارد.
مطالعه بر روی کاهش خواب عمیق و تأثیر آن در پیری مغز
تحقیقی که توسط «مَتیو پِیس» (Matthew Pase) از دانشگاه موناش استرالیا و همکارانی از کانادا و ایالات متحده انجام شده ، تأثیر کاهش خواب موج آهسته بر سلامت مغز را مورد بررسی قرار داده . در این پژوهش، ۳۴۶ فرد شرکتکننده از مطالعه قلب فرامینگهام (Framingham Heart Study) که بین سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳ در دو مرحله به بررسی وضعیت خواب شبانه آنها پرداخته شده بود، حضور داشتند. این افراد که همگی بالای ۶۰ سال بودند و تا آن زمان هیچ نشانهای از زوال عقل نداشتند، در سالهای بعد تحت نظارت قرار گرفتند تا رابطه بین کاهش خواب عمیق و احتمال بروز زوال عقل مورد ارزیابی قرار گیرد.
پس از ۱۷ سال پیگیری، ۵۲ مورد زوال عقل در میان شرکتکنندگان ثبت شد. تحلیل دادهها نشان داد که از ۶۰ سالگی به بعد، میزان خواب عمیق افراد به طور طبیعی کاهش مییابد و این کاهش در سنین ۷۵ تا ۸۰ سالگی به اوج میرسد.
افزایش خطر زوال عقل با کاهش هر درصد از خواب عمیق
با بررسی دادههای خواب دو مرحلهای این مطالعه، پژوهشگران دریافتند که به ازای هر یک درصد کاهش در میزان خواب عمیق سالانه، خطر ابتلا به زوال عقل تا ۲۷ درصد افزایش مییابد. این خطر برای ابتلا به آلزایمر به عنوان شایعترین نوع زوال عقل، تا ۳۲ درصد نیز افزایش داشت. این ارتباط آماری نشان میدهد که کاهش خواب عمیق ممکن است به عنوان یک عامل خطر قابل اصلاح برای زوال عقل در نظر گرفته شود.
تأثیر عوامل ژنتیکی و بیماریهای قلبی بر خواب عمیق
تحقیق همچنین نشان داد که کاهش خواب عمیق با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی و برخی عوامل ژنتیکی مانند ژن APOE ε4، که با آلزایمر مرتبط است، ارتباط دارد. این ژن ممکن است باعث کاهش سریعتر خواب موج آهسته در افراد دارای این ویژگی ژنتیکی شود. با این حال، اندازهگیری حجم هیپوکامپ (Hippocampal Volume) که یکی از نشانههای اولیه آلزایمر است، ارتباطی با کاهش خواب عمیق نشان نداد. این یافته نشان میدهد که ممکن است عوامل ژنتیکی و مرتبط با خواب بیش از تغییرات فیزیکی مغز بر خواب عمیق اثر بگذارند.
اهمیت اولویتبندی خواب عمیق برای پیشگیری از زوال عقل
گرچه رابطه واضحی بین کاهش خواب عمیق و افزایش خطر زوال عقل وجود دارد، اما این نوع مطالعات به خودی خود نمیتوانند اثبات کنند که کاهش خواب عمیق مستقیماً موجب زوال عقل میشود. همچنین این امکان وجود دارد که برخی فرآیندهای مغزی مرتبط با زوال عقل باعث کاهش خواب عمیق شوند. به هر حال، تأمین و حفظ خواب عمیق میتواند برای سلامت مغز و کاهش خطر بیماریهای نورودژنراتیو حیاتی باشد.
این نوشتهها را هم بخوانید