مهم‌ترین تحولات دنیای پزشکی در سال ۲۰۱۲ از دید نشریه «تایم»

این نخستین پست «یک پزشک» بعد از مشکلات اخیر در میزبانی سایت است. متأسفانه میزبان قبلی یک پزشک -هاست دی ال- مجبور به توقف کار خود شد و پیدا کردن میزبان جدید، فرایندی بسیار کند و توأم با دشواری‌های ناخواسته شد.

این یک هفته بسیار به من سخت گذشت، سخت از این لحاظ که حس کردم شما خوانندگان خوب «یک پزشک» را در کنارم ندارم، به سرخوشی نوشتن، این «عیش مداوم» و همراهی شما عادت دارم، امیدوارم که مشکلات فنی راحتم بگذارند و بتوانم بهتر در خدمت شما عزیزان باشم.

خوشبختانه علیرغم این مشکلات، از مرور اخبار روز غافل نبودم، به سنت هر سال «یک پزشک» اولین سایت فارسی که در میان فهرست «ترین»‌های تایم، برترین تحولات پزشکی را به زبان فارسی ترجمه می‌کند:

نشریه «تایم» به روال همیشگی در پایان هر سال میلادی، فهرست‌های جالبی از «ترین‌»‌ها را منتشر می‌کند، در این پست نگاهی می‌اندازیم به برترین تحولات دنیای پزشکی سال ۲۰۱۲ به انتخاب این نشریه:

۱- درمان آکنه با ویروس‌ها: گاهی بهترین شیوه برای مقابله با آتش، استفاده از آتش است! پزشکان برای مقابله با آکنه -ضایعه پوستی آزاردهنده نوجوانان- از همین شیوه بهره برده‌اند.

پزشکان در شیوه درمانی جدید، یک ویروس را به جنگ باکتری مسئول آکنه موسوم به bacterium Propionibacterium acnes می‌فرستند. این ویروس‌ها به صورت طبیعی در حفرات پوست قرار دارند، باکتری‌ها را مبتلا می‌کنند، آنها را مبدل به کارخانه‌های تولید ویروس می‌کنند و در نهایت باعث تخریب باکتری می‌شوند.

کاری که پزشکان باید بکنند، تقویت این ویروس‌ها است، این کار را می‌شود با استفاده از کرم‌های موضعی یا استفاده از عوامل مخرب باکتری استخراج‌شده از ویروس‌ها انجام داد.

پژوهش جدید را پزشکان دانشگاه کالیفرنیا انجام داده‌اند. (+)

۲- ساخت سلول‌های تخمک از سلول‌های بنیادی: در مورد سلول‌های بنیادی در سال‌های اخیر بسیار شنیده‌اید، میزان توقع از آنها بسیار بالاست و دانشمندان در حال استفاده از آنها برای درمان دیابت، توانبخشی بیماران فلج یا ترمیم بافت صدمه دیده قلب بعد از سکته هستند.

اما چیز چالش‌پرانگیز، تولید تخمک یا اسپرم با استفاده از این سلول‌ها است. به تازگی دانشمندان ژاپنی موفق شده‌اند که با استفاده از دو نوع سلول‌های بنیادی استخراج‌شده از موش، این کار دشوار را عملی کنند. این سلول‌های بنیادی از جنین‌های چند روزه و همچنین با برنامه‌ریزی مجدد سلول‌های پوست موش‌های بالغ به دست آمدند.

با استفاده از این سلول‌های بنیادی محققان، تخمک‌هایی زنده‌ای ساختند که با موفقیت بارور شدند و برای نخستین بارور موش‌هایی با استفاده از این تخمک‌ها متولد شدند.

این تحقیق تحولی شگرف است که می‌تواند در درمان زوج‌های نابارور مورد استفاده قرار بگیرد.

۳- رمزگشایی تومورهای کودکان: در سال‌های اخیر، میزان باقی کودکان مبتلا به سرطان‌، به میزان چشم‌گیری افزایش یافته است و به ۸۰ تا ۹۰ درصد رسیده است. این امر، بیشتر به خاطر تشخیص زودهنگام این تومورها و مداخلات درمانی مانند جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

اما دانشمندان امیدوارند که یک پروژه سه ساله با هزینه ۶۵ میلیون دلار، بتواند منجر به ایجاد شیوه‌های درمانی تازه‌تر و مؤثرتری شود. در این شیوه ژن‌های مسبب سرطان‌های دوران کودکی رمزگشایی می‌شوند و توالی آنها بررسی می‌شود.

اگر عوامل ژنتیکی ایجاد کننده سرطان با دقت مشخص شود، پزشکان می‌توانند شیوه‌های درمانی جدیدی پیدا کنند و با شناختی که از ماهیت هر سرطان به دست می‌آورند، در درمان یک سرطان، از داروهایی که پیشتر در درمان یک سرطان دیگر با ماهیت مشترک به کار می‌رفت، استفاده کنند.

۴- تشخیص سریع‌تر بیماری‌های ژنتیکی نوزادان: با استفاده از شیوه‌های جدید، رمزگشایی ژنتیکی نوزادان تنها ۵۰ ساعت زمان خواهد برد. پیش از این، برای این کار نیاز به هفته‌ها یا ماه‌ها بود. کاهش زمان لازم برای بررسی ژنتیکی و رساندن آن به حد دو روز، بسیار سودمند است.

در آمریکا ۳۰ درصد نوزادانی که در بخش‌های مراقبت ویژه نوازادان بستری می‌شوند، بیماری‌های ژنتیکی دارند، با بررسی ژنتیک سریع می‌توان زودتر متوجه بیماری‌های آنها شد و درمان‌های بهتری را اتخاذ کرد.

شیوه تشخیصی سریع به یاری پیشرفت‌های اخیر در فناوری سکانس کردن DNA و همچنین یک نرم‌افزار خلاقانه است که می‌تواند ۳۵۰۰ نقص ژنتیکی را با بیماری‌های اطفال، مطابقت دهد.

۵- شناخت بهتر از ماهیت ژنتیک سرطان پستان: سرطان پستان، بیماری پیچیده‌ای است، تعداد فراوانی از عوامل ژنتیکی و همچنین سبک زندگی می‌توانند منجر به آن شوند. اما بررسی‌های ژنتیکی اخیر، پزشکان را امیدوار کرده‌اند که به صورت ساده‌تری با این سرطان پیچیده، برخورد کنند.

در پروژه اطلس ژنتیکی سرطان که یک پروژه دولتی است، ژن‌های ایجادکننده یک دو جین سرطان مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این پروژه با بررسی ۵۱۰ نمونه‌سرطان پستان، سی هزار جهش ژنتیکی یا موتاسیون شناسایی شده‌اند.

اما همه این موارد را می‌تواند به چهار نوع مختلف تقسیم کرد و کار درمان را خیلی ساده‌تر کرد. برای مثال، یک نوع از این ۴ نوع سرطان پستان، شباهت زیادی با سرطان تخمدان دارد و بنابراین می‌توان با شیوه‌های درمانی سرطان تخمدان، این سرطان را هم درمان کرد.

بعضی از زنانی که مبتلا به سرطان پستان هستند و روی سلول‌های سرطانی گیرنده HER-2 نسبت به بقیه بهتر به داروی هرسپتین Herceptin پاسخ می‌دهند، این گروه‌بندی ژنتیکی می‌تواند دلیل این مطلب را توضیح بدهد.

۶- امید برای درمان اوتیسم: سال ۲۰۱۲ خبر امیدبخشی برای والدین کودکان مبتلا به اوتیسم، منتشر شد: پژوهشگران دریافتند که با رفتاردرمانی زودهنگام می‌توان الگوهای مغزی ایجادکننده اوتیسم را طبیعی کرد.

در این تحقیق کودکانی در برنامه‌ای موسوم به «برنامه مدل دنور با شروع زودهنگام» با نام مخفف ESDM مورد مراقبت گرفتند. در این شیوه درمانگرها کودکان را به صورت شدید، درگیر مداخله‌های اجتماعی و زبانی کردند. معلوم شد که با این کار شیوه پردازش مغز این کودکان هنگام دیدن اشیاء و چهره‌ها تغییر پیدا می‌کند.

معمولا وقتی به کودکان مبتلا به اوتیسم، اشیای بیجانی مثل یک عروسک نشان داده می‌شود، فعالیت مغزی‌شان نسبت به زمانی که مثلا چهره یک زن را می‌بینند، بیشتر است. اما کودکانی که با شیوه ESDM درمان شدند، بعد از دو سال، کاملا به صورت معکوس واکنش نشان می‌دادند، درست به مانند کودکان طبیعی.

کلید موفقیت در این برنامه درمانی، مداخله زودهنگام و شدید مشاوران آموزش‌‌دیده‌ای است، کودکان در این برنامه باید چند ساعت در هفته، مورد مشاوره قرار بگیرند.

۷- تولید اعضای بدن در آزمایشگاه: نای مثل کلیه با کبد، عضوی نیست که به صورت معمول در فهرست اعضای پیوندی باشد. اما به یاری سلول‌های بنیادی، بیماران نیازمند به نای می‌توانند نای خودشان را رشد بدهند!

پژوهشگران پژوهشکده کارولینسکا سال ۲۰۱۲ دومین نای تولید شده توسط انسان را ساختند. آنها برای این کار ریزالیاف (میکروفیبر)های ویژه‌ها را در محلولی که حاوی سلول‌های بنیادی به دست آمده از مغز استخوان یک بیمار بود، غوطه‌ور کردند. نای این بیمار به خاطر ابتلا به سرطان تخریب شده بود.

در نخستین مرتبه‌ای که نای تولید شده بود، از شیوه متفاوتی استفاده شده بود، در آن مورد، ابتدا نای یک اهداکننده فوت‌شده‌ برداشته شد، این نای داربستی شد برای سلول‌های بنیادی یک زن اسپانیایی.

اما در شیوه دیگر نیاز به یک اهداکننده نیست و می‌توان با مهندسی ژنتیکی این داربست را ساخت و سپس سلول‌ها را روی آن کشت داد.

در آینده ما خواهیم توانست که با سلول‌های بنیادی سلول‌ها و بافت‌های مورد نیاز را بسازیم و بدون نیاز به اهداکننده یا مشکلاتی مثل رد پیوند،‌ اعضا را به بیماران پیوند بزنیم.

۸- دارویی که میزان ابتلا به ایدز را کاهش می‌دهد: پیشتر تحقیقاتی انجام شده بودند که بر اساس آنها اشخاص سالمی که در معرض ابتلا به ویروس HIV هستند، می‌تواند با مصرف داروهای ضدویروس، احتمال ابتلا به HIV را کاهش بدهند.

سال ۲۰۱۲ ، سازمان غذا و داروی آمریکا،‌ داروی جدید Truvada را مورد تأیید قرار داد که ترکیبی است از دو داروی ضد ویروس. با استفاده از این دارو کسانی که مستعد آلودگی به ویروس ایدز هستند مانند مردان همجنص‌گرا یا همسران غیرآلوده‌ای که شریک مبتلا دارند، می‌توانند به میزان ۴۲ تا ۷۵ درصد احتمال آلودگی خود را کم کنند.

البته منتقدانی هم هستند که هراس دارند رواج این دارو، منجر به تشویق رفتارهای پرخطر شود و آمیزش بدون محافظت شود.

۹- پروژه میکروب‌های بدن انسان: آیا می‌دانسنید که تعداد میکروب‌هایی که در بدن انسان زندگی می‌کنند، ۱۰ برابر بیشتر از تعداد سلول‌های بدن است؟!

سال پیش، پروژه‌ای به نام پرژه میکروب‌های بدن انسان شروع شد که با آن به صورت دقیقی میکروب‌های بدن انسان مورد بررسی قرار می‌دهند.

بیشتر میکروب‌هایی که در بدن ما هستند، دوست ما هستند، برای مثال آنها به هضم غذا یا قوی کردن سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

شناخت بیشتر این میکروب‌ها می‌تواند به دانشمندان در کشف رابطه میکروب‌های با بیماری‌های مزمنی مانند التهاب یا چاقی هم کند.

۱۰- قسمت‌های ظاهرا اضافی اما مهم DNA: تا پیش از این تصور می‌شد که ۹۸ درصد DND که ژن خاص را کد نمی‌کند، قطعاتی هستند که هیچ کار خاصی نمی‌کنند. اما سال ۲۰۱۲ مشخص شد که این قطعات نقش کنترلی روی فعالیت ژن‌ها دارند، آنها هستند که مشخص می‌کنند چگونه و در چه زمانی ژن‌ها فعال بشوند.

بدون این قطعات، ژنها مثل یک ارکستر بی‌نظم هستند که در آن هر ژنی ساز خود را می‌زند.

کشف جدید می‌تواند راهی نوین برای کنترل فعالیت ژن‌ها و درمان برخی از بیماری‌ها باشد.

منبع