آندوسکوپی چیست و چه کاربردی در تشخیص بیماری‌های گوارشی دارد؟
از سال ۱۸۸۰ که میکولیکز (Mikulicz) برای نخستین بار از اولین نمونهٔ ازوفاگوسکوپ برای مشاهدهٔ مجرای مری استفاده کرد تاکنون، پزشکان سعی کرده‌اند همه قسمت‌های دستگاه گوارشی را مورد کاوش قرار دهند تا بیماری‌ها را بهتر شناخته و به بازیابی سلامت بیماران کمک کنند. هیچ شاخه دیگری از طب داخلی، هم‌چون گاستروانترولوژی، سرشار از روش‌های تصویربرداری نیست که بخصوص توجه وسیعی روی مجرای معدی – روده‌ای، پانکراسی، کبد و مجاری صفراوی، و کیسه صفرا دارند. انواع گوناگونی از روش‌های تصویربرداری تهاجمی و غیرتهاجمی وجود دارند که برای ارزیابی علایم و نشانه‌های گوارشی، انجام غربالگری برای سرطان، و انجام مداخله‌های (intervention) درمانی به کار می‌روند. در این فصل، روش‌های گوناگون آندوسکوپی و پرتونگاری که امروزه مورد استفاده‌اند، همراه با موارد مصرف و اطلاعات اساسی راجع به نحوهٔ انجام آنها مورد بحث قرار می‌گیرد.
اندوسکوپی معدی- روده‌ای
اندوسکوپ که زمانی لوله‌ای سخت (rigid) بود امروزه شامل ابزارهایی انعطاف‌پذیر است. این وسایل از یک تنه ۶ تا ۱۲ میلی‌متری (شکل 1-35) تشکیل شدهاند که درون آن یک سری سیم را برای خم کردن نوک آندوسکوپ در جهت‌های مختلف، وسایل تصویربرداری دیژیتال، و یک کانال فرعی برای عبور دادن فورسپس بیوپسی یا سایر ابزارها، تعبیه شدهاند. انتهای دیستال دارای عدسی‌هایی برای تاباندن نور و نیز فیلم گرفتن است، در حالی که در انتهای پروگزیمال یک سری دکمه و پیچ قرار دارد که برای چرخاندن نوک اندوسکوپ، دمیدن هوا به مجرای معدی- روده‌ای، شستن عدسی‌ها، مکش هوا یا مایع از درون مجرای روده، به کار می‌روند.
اندوسکوپی معدی – روده‌ای را می‌توان در مراکز ویژهٔ اندوسکوپی و یا در موارد اورژانس بر بالین بیمار بستری انجام داد. پس از قرار دادن بیمار در وضعیت مناسب و تجویز داروی سداتیو در صورت لزوم، لوله اندوسکوپی را لغزنده کرده و وارد مجرای مورد نظر می‌کنند و آرام آرام به جلو می‌رانند. در جاهایی که مجرای گوارشی دارای چرخش یا خمیدگی است، می‌توان نوک اندوسکوپ را خم نمود یا تنهٔ اندوسکوپ را چرخاند (منظور چرخاندن تنه حول محور طولی می‌باشد). اندوسکوپی معمولاً بی‌خطر است، ولی عوارض آن عبارت‌اند از خون‌ریزی (1-0.3 درصد بعد از پولیپ‌برداری از طریق کولونوسکوپ)، سوراخ کردن (0.05 درصد در کل، و 0.5-0.1 درصد بعد از پولیپ‌برداری)، و هـیپوتانسیون و هیپوکسی به علت مصرف سداتیوها (5-1 درصد). مرگ به دلیل اندوسکوپی، بسیار نادر است (0.01-0 درصد).
کیفیت تصویربرداری اندوسکوپیک بدلیل پیشرفت‌های تکنولوژیک، به طور مداوم در حال بهبود است. مثالی از این دست، ساخته شدن دستگاه‌های -high definition، اندوسکوپی همراه به قابلیت بزرگ‌نمایی، و تصویربرداری narrow band است. در NBI، فیلترهای خاص بر منبع نور اندوسکوپ تأثیر می‌گذارند و نوردهی اندوسکوپ را به طول موج‌های باریک محدوده‌های آبی و سبز طیف مرئی محدود می‌کنند. حذف نور قرمز موجب می‌شود تصاویر اندسکوپیک، جزئیات بیشتری را از مخاط نشان دهند که ممکن است تغییرات جزئی نئوپلاستیک را آشکار سازند.
ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی
ازوفاگاوگاسترودئودنوسکوپی (EGD) که اغلب، اندوسکوپی فوقانی خوانده می‌شود، با استفاده از گاستروسکوپ صورت می‌گیرد و به کمک آن می‌توان مری، معده، و دوازدهه (تا قسمت سوم و گاه چهارم) را مشاهده نمود (شکل 2-35). اندیکاسیون‌های آن عبارت‌اند از: دیسفاژی و درد هنگام بلع (odynophagia)، غربالگری و بیماریابی از نظر ازوفاگوس بارت (Barret)، بررسی واریس‌های مری- معدی، علایم گوارشی فوقانی که به نفع بیماری اولسرپپتیک یا بدخیمی باشند، شک به خون‌ریزی گوارشی فوقانی، و گاه، بررسی بیماری‌های نادری مثل اسپروی سلیاک یا انتروپاتی دفع کنندهٔ پروتئین. مداخلات درمانی که ضمن این اندوسکوپی انجام میشوند عبارتند از: درمان واریس‌های مری؛ گشاد کردن تنگی‌های مری؛ پاره کردن حلقه‌ها یا پرده‌های مری؛ گشاد کردن پیوستگاه معدی- روده‌ای در موارد آشالازی؛ برداشتن یا نابود کردن ضایعات نئوپلاستیک مثل پولیپ‌ها، کانون‌های دیسی پلاژی پیشرفته یا بدخیمی‌های کوچک، درمان خون‌ریزی از قسمت فوقانی دستگاه گوارش و کار گذاشتن لوله‌های رابط (Stent) در انسدادهای بدخیم مری، پیلور، یا دوازدهه.
