سیروز کبدی چیست و چطور ایجاد می‌شود؟ شیوه تشخیص و علائم سیروز
سیروز کبدی نتیجه نهایی و برگشت‌ناپذیر انواع ضایعات التهابی، سموم، مواد متابولیک و احتقانی هستند. در اثر این ضایعات، نوارهای به هم مرتبطی از بافت فیبرو که ندول‌های حاصل از کانون‌های سلول‌های بازسازی شده کبد را احاطه کرده‌اند جایگزین ساختمان طبیعی لبول‌های کبد می‌شوند. ندول‌های حاصل از بازسازی ممکن است کوچک باشند (کوچکتر از mm ۳، سیروز میکروندولار) که خصوصیت شاخص سیروز الکلی است، ندول‌های بازسازی هم‌چنین ممکن است بزرگ باشند (بزرگ‌تر از ۳ میلی‌متر، سیروز ماکروندولار) که اغلب در نتیجهٔ هپاتیت مزمن فعال روی می‌دهد. از هم‌گسیختگی ساختمان لوبولی طبیعی کبد، بستر عروقی را در هم می‌ریزد و منجر به فشار بالای باب و شنت داخل کبدی می‌شود. بر اثر خون‌رسانی ناکافی حاصله و آسیب ناشی از اثرات مستقیم سموم، التهاب و عوامل متابولیک بر روی سلول‌های کبدی، کار طبیعی سلول‌های کبدی مختل می‌شود. به علاوه اختلال‌هایی که در تنظیم و تمایز سلولی هنگام نوسازی سلول‌های کبدی رخ می‌دهد ممکن است منجر به بروز کارسینوم هپاتوسلولار شود. بنابراین تظاهرات بالینی سیروز کبدی و عوارض آن نتیجه افزایش فشار ورید باب، اختلال عملکرد سلول کبدی و تغییر در تمایز سلولی هستند (جدول 1-45). این اختلال‌ها با مرگ و میر و بیماری‌زایی چشم‌گیری همراه هستند و بیماری مزمن کبدی در هر سال عامل بیش از ۲۵, ۰۰۰ مرگ در ایالات متحده است. مصرف الکل، عفونت ویروس هپاتیت C، و بیماری کبد چرب غیرالکلی شایع‌ترین علل سیروز در ممالک صنعتی غربی هستند، در حالی که هپاتیت علت اصلی سیروز در شرق دور و کشورهای رو به توسعه است. علل مهم دیگر، عبارتند از سیروز صفراوی (اولیه و ثانویه)، هپاتیت خود ایمن، سیروز قلبی، بیماری‌های ارثی و اختلالات متابولیک، سیروز کریپتوژنیک تشخیصی است که با رد علل دیگر مطرح می‌شود. هپاتیت مزمن فعال،
تشخیص سیروز
بیماران مبتلا به سیروز کبدی اغلب علایم بالینی ندارند و تشخیص به طور اتفاقی در هنگام معاینه فیزیکی، آزمایش، یا بررسی پرتونگاری برای مقاصد دیگر کشف می‌شود. از سوی دیگر ممکن است بیماران دچار عوارض خاص سیروز مثل خون‌ریزی واریس، آسیت، پریتونیت باکتریایی خودبه‌خود، و انسفالوپاتی کبدی شوند.
ملاک قطعی تشخیص سیروز، بیوپسی کبد است. هر چند در اکثر موارد، بر اساس مجموعهٔ یافته‌های بالینی، آزمایشگاهی و پرتونگاری، تشخیص را می‌توان با اطمینان مطرح نمود و بیوپسی کبد بیشتر برای ارزیابی مرحله و شدت بیماری، پیش آگهی و پاسخ به درمان به کار می‌رود.
تظاهرات بالینی
علایم اغلب غیراختصاصی بوده و شامل خستگی، بی حالی، افزایش یا کاهش وزن، بی‌اشتهایی، تهوع، افزایش اندازهٔ دور شکم، و ناراحتی شکمی می‌باشند. یافته‌های فیزیکی عبارتند از یرقان، قوام یا اندازه غیر طبیعی کبد، بزرگی طحال، آسیت، ادام اندام تحتانی، آنژیوم‌های- عنکبوتی، اریتم کف دست، تغییرات ناخن (ناخن‌های Terry یا سفید شدن ابتدایی صفحه ناخن؛ خطوط Muehreke یا خطوط افقی سفید در ناخن)، ژنیکوماستی، کاپوت مدوزا، آسترکسی و آتروفی بیضه. در جدول 1-45، مکانیسم‌های بیماری‌زایی زمینه‌ساز این نشانه ها و علائم آمده‌اند.
| جدول 1-45. خصوصیات بالینی و پاتوژنز سیروز | |
| علائم و نشانه‌ها | پاتوژنز |
| عمومی خستگی، بی‌اشتهایی، کسالت، کاهش وزن | اختلال کارکرد کبد |
| پوستی تلانژکتازی عنکبوتی، اریتم کف دستی یرقان کاپوت مدوزا | تغییر متابولیسم استروژن/ آندروژن کاهش دفع بیلی‌روبین شانت پورتوسیستمیک به دلیل هایپرتانسیون پورت |
| غدد درون‌ریز ژینکوماستی، آتروفی بیضه‌ها، کاهش موی بدن در مردان؛ کاهش میل جنسی الگوی مردانه موهای بدن (Virilization)، اختلالات قاعدگی در زن‌ها | تغییر متابولیسم استروژن/ آندروژن |
| گوارشی درد شکمی اتساع شکمی خون‌ریزی گوارشی | هپاتومگالی، کارسینوم هپاتوسلولار آسیت ثانویه به هایپرتانسیون پورت خون‌ریزی واریس‌ها ثانویه به هایپرتانسیون پورت |
| هماتولوژیک کم‌خونی، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی اکیموز | پرکاری طحال ثانویه به هایپرتانسیون پورت کاهش تولید عوامل انعقادی |
| نورولوژیک تغییر الگوی خواب، خواب‌آلودگی، گیجی، آستریکسیس | اختلال عملکرد سلول‌های کبدی و شانت پورتوسیستمیک |
| جدول 2-45. علل سیروز |
| الکل |
| هپاتیت چرب غیر الکلی |
| هپاتیت ویروسی هپاتیت (C, B و D) ویروس سیتومگال ویروس ابشتن- بار |
| سیروز قبلی نارسایی مزمن قلب راست پریماردیت فشارنده |
| داروها و سموم |
| هپاتیت خود ایمن |
| سیروز صفراوی اولیه |
| سیروز صفراوی ثانویه تنگی‌های مجاری صفراوی تومورهای مجاری صفراوی آترزی صفراوی فیبروزکیستی کلائژیت اسکلروزان اولیه کیست کله دوکی |
| احتقان کبدی مزمن |
| سندرم بودکیاری |
| بیماری‌های متابولیک ژنتیکی هموکروماتوز بیماری ویلسون کمبود 1α- آنتی‌تریپسین گالاکتوزمی اختلالات ذخیرهٔ گلیکوژن |
یافته‌های آزمایشگاهی
اختلال کارکرد سلول کبدی منجر به اختلال در ساخت پروتئینها (هیپوآلبومینمی و طولانی شدن زمان پروترومبین)، هیپربیلی روبیتمی، کاهش سطح نیتروژن اورهٔ خون (BNU)، و افزایش سطح آمونیاک می‌شود. افزایش فشار ورید باب موجب ترومبوسیتوپنی و لکوپنی به علت گیر افتادن گویچه‌ها در طحال (پرکاری طحال) می‌شود. کم‌خونی ممکن است ناشی از پرکاری طحال یا خون‌ریزی گوارشی باشد. در بیماران مبتلا به آسیت ممکن است هیپوناترمی ترقیقی دیده شود. سطح آنزیم‌های کبدی ممکن است بسته به علت و مرحلهٔ سیروز، فرق کند.
یافته‌های تصویربرداری
روش‌های تصویربرداری فعلی عبارتند از سونوگرافی (با یا بدون داپلر برای بررسی سیستم وریدن کبدی و پورت)، CT اسکن، و MRI یافته‌های تصویربرداری به نفع تشخیص سیروز کبدی عبارتند از (بزرگی نسبی لوب‌های کبدی چپ و لوب دمدار به علت آتروفیا لوب راست، ندولاریته سطحی، علایم افزایش فشار ورید باب شامل آسیت، واریس‌های داخل شکمی و بزرگی طحال، اگر یافته‌های بالینی و آزمایشگاهی هم وجود داشته باشند، معمولاً دیگر بیوپسی تشخیصی انجام نمی‌گیرد و بیوپسی کبد فقط زمانی انجام می‌شود که علت بیماری کبدی مورد شک و تردید باشد.
عوارض عمدهٔ سیروز
عوارض عمدهٔ سیروز به شرح زیر است:
۱. بر اثر اختلال کارکرد سلول کبدی:
الف) یرقان
ب) اختلال انعقادی
پ) کاهش آلبومین خون
۲. بر اثر افزایش فشار ورید باب:
الف) خون‌ریزی از واریس
ب) آسیت
پ) پریتونیت باکتریایی خودبه‌خود
ت) سندرم کبدی
ث) کلیوی (هپاتورنال)
ت) انسفالوپاتی کبدی
ج) سندرم کبدی – ریوی (هپاتوپولمونری)
۳. کارسینوم سلول کبدی
اختلال کارکرد سلول‌های کبدی
در اثر سیروز، تولید پروتئینها توسط سلول‌های کبدی مختل می‌شود، که منجر به هیپوآلبومینمی، کاهش تولید عوامل انعقادی و کاهش ظرفیت سم‌زدایی کبدی می‌شود .
