بازسازی دیجیتال قلعه الموت ایران و 5 قلعه دیگر مشهور آسیا

نوشته: علیرضا مجیدی در فروردین 1, 1400

خلاصه‌ای از مقاله پروفسور ولادیمر ایوانف با ترجمه و تحقیق مریم سینایی و عنایت الله مجیدی در مورد قلعه الموت:

نام الموت برای غربیان تقریبا آشناست. این نام بر قلعه تسخیرناپذیر استاد بزرگ حشاشین یا «مرد پیرکوه» اطلاق شده که در زمان جنگ‌های صلیبی و زمان مارکوپولو آن همه افسانه‌ها و داستان‌های عجیب درباره‌اش گفته می‌شد.

در طیّ نیمه دوم قرن گذشته اشعار عمر خیّام، به ویژه در کشورهای انگلیسی زبان، به یک افسانه معروف دیگر جان داد، یعنی افسانه جعلی هم مدرسه‌ای‌های عمر خیّام که مردان بزرگی شدند، یعنی نظام‌الملک وزیر و حسن صباح، بنیان‌گزار نیروی سیاسی اسماعیلی در ایران که الموت را مقرّ خود قرار داده بود.

شگفت‌آور است که این مکان با آنکه آن قدر آشنا بود، سیّاحان به ندرت از آنجا بازدید کرده‌اند و این محل هیچ‌گاه مورد بررسی دقیق یا کاوش قرار نگرفته و از وضعیتی که در حال حاضر دارد، هیچ توصیف مناسبی در دست نیست و اطّلاعات مربوط به محل واقعی آن دقیق نمی‌باشد.

اصطلاح «الموت» ظاهرا حتّی از زمانی بسیار قدیم نه تنها بر یک دهکده خاص دارای استحکامات، بلکه هم‌چنین بر تمامی منطقه که در اصل بخشی از طالقان را تشکیل می‌داد، اطلاق می‌شده است.

ویزای مولتی آلمان

ظاهرا اهمّیّت آن تماما به سبب آن بوده که این محل پناهگاهی مستحکم در راه دشوار امّا کوتاه میان سواحل خزر، اکنون منطقه تنکابن و مناطق کوهستانی ایران، در میانه راه خرّم‌آباد و قزوین بوده است.

قلعه معروف الموت تاریخچه‌ای کهن دارد. این محل قبل از سال 860 م محلی دارای استحکامات بوده است و در این تاریخ حسن، معروف به الداعی الحق که مبلّغ شیعه بود، آن را تجدید بنا کرد. حسن صباح در حدود سال (1090/483 ق) به این قلعه دست یافت و به فرمان هلاگوی مغول، در 1256، پس از شکست دادن حشاشین، قلعه را ویران کرد.

امّا بعدا قلعه به طور کامل یا ‌ فقط تا حدودی، بازسازی شد و در قرون 17‌ و 18 در دوره شاهان صفوی از آن به عنوان زندان دولتی استفاده می‌کردند، اما الموت که به عنوان قلعه اصلی حشاشین به حساب می‌آمد، تنها یکی از قلاع مستحکم بسیار در این منطقه بود. مورّخان ایرانی تعداد آنها را حدود 50 تا ذکر کرده‌اند. احتمالاً اینها به مفهوم قرون وسطایی اروپایی واقعا قلعه نبودند.

قلعه قرون وسطایی اروپایی محل اقامت ارباب جنگجوی ناحیه بود که چندین دهکده را که مردمان غیرمسلّح و صلح‌جو در آنها زندگی می‌کردند، در تملّک خود داشتند. از حاصل کار همینان بود که فرمانروایان مسلّح می‌توانستند گذران کنند. در منطقه فقیری چون الموت که در حال حاضر سی دهکده نمی‌توانند به تنهایی امور خود را بگذرانند و ارتزاق کنند، غیرممکن بوده که پنجاه قلعه به اضافه پادگان‌های قوی وجود داشته باشد.

اصطلاح castle ترجمه نادرست اصطلاح قلعه qalâ است که معنی آن صرفا و درجه اوّل روستا یا شهر کوچک محصور و مستحکم شده است و هم‌چنین بر گریزگاهی مستحکم که در زمان خطر استفاده شده و در مواقع عادی غیرمسکونی بوده، دلالت می‌کرده است.

به گفته حمداللّه بن ابی‌بکر مستوفی قزوینی تقریبا پنجاه جایگاه خوب مستحکم شده وجود داشته و مستحکم‌ترین آنها (به گفته وی بهترین آنها) الموت، میمون‌دژ و لمسر بوده‌اند. ظاهرا باید گرد کوه را نیز به اینها اضافه کرد.

این محل باید در برابر سلاح‌های قدیمی تسخیرناپذیر باشد، زیرا صخره‌ها دارای شیب فوق‌العاده تندی هستند، یا تقریبا از همه جهات از لبه پرتگاه آویزان هستند و مدخل محل را می‌توانستند به سهولت با استحکامات لازم تقویت کنند. گذشته از آن، تعداد زیادی تنگه عمیق وجود دارد که می‌توانسته نقل و انتقال سپاهیان را بی‌نهایت دشوار سازد. امّا از سوی دیگر بالای صخره به سختی می‌توانسته بیش از چند صد تن را با ذخایر آنها برای مقابله با محاصره طولانی در خود جا دهد و مانند همیشه در چنین قلاع تپّه‌ای، هیچ منبع آبی وجود ندارد. ساکنان محلّی داستان‌های بسیاری در خصوص چشمه‌های پنهان می‌گویند، امّا همه اینها آشکارا کذب محض است.

اما جالب است بدانید که در پروژه‌ای به سرپرستی Budget Direct تعدادی از قلعه‌های باستانی آسیا، به صورت دیجیتال بازسازی شده‌اند.

لی مک‌کولا، یکی از مدیران اپن پروژهدر این مورد گفته که در سال 2020 میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا، به خاطر بیماری کرونا خانه‌نشین شدند و محدودیت سفر حتی در سال 2021 هم ادامه دارد. همین موضوع باعث شد که Budget Direct به صرافت بیفند تعدادی از مناطق دیدنی را بهص ورت دیجیتالی بازسازی کند و به مردم در منازل خود نشان بدهد.

بازسازی دیجیتال قلعه الموت: