روش‌های عبور مواد از غشای یاخته چه هستند؟

انتشار ساده

برایند جابه جایی مولکول‌ها، در جهت شیب غلظت (از جای پر غلظت به جای کم غلظت) است اما جهت حرکت هر مولکول اتفاقی است.

نیازی به انرژی زیستی ندارد و با استفاده از انرژی جنبشی مولکول‌ها انجام می‌شود.

– انتشار، لزوما عبور مواد از غشا نیست.

نتیجه انتشار هر ماده، یکسان شدن غلظت آن در محیطی است که انتشار انجام می‌شود. عبور اکسیژن و کربن دی اکسید از غشا با روش انتشار است. عوامل موثر بر سرعت انتشار: اختلاف غلظت، اندازه مولکول‌ها و دما

 انتشار تسهیل شده

عبور مواد در جهت شیب غلظت، با کمک گروهی از پروتئین‌های سراسری غشاست. این پروتئین‌ها از نوع کانالی هستند؛ بعضی از آن‌ها دریچه دار (مانند دریچه دار سدیمی) و بعضی دیگر بدون دریچه‌اند (مانند کانال نشتی). هرچه تعداد این پروتئین‌ها بیشتر باشد، سرعت انتشار تسهیل شده بیشتر خواهد بود.

بدون نیاز به صرف انرژی زیستی انجام می‌شود. خروج گلوکز و اغلب آمینواسید‌ها از یاخته‌های روده به مایع بین یاخته‌ای، با انتشار تسهیل شده انجام می‌شود.

دقت کنید ورود گلوکز و آمینواسید‌ها از فضای درون روده به یاخته‌های پوششی روده از طریق انتقال فعال انجام می‌شود

ورود یون‌های سدیم به نورون و خروج یون‌های پتاسیم از نورون، از طریق انتشار تسهیل شده صورت می‌گیرد.

اسمز (گذرندگی)

انتشار مولکول‌های آب از غشایی با تراوایی نسبی (مانند غشای یاخته) اسمز نامیده می‌شود. در اسمز، مولکول‌های آب از جای رقیق‌تر به جای غلیظ‌تر ‌می‌روند.

فشار لازم برای توقف کامل اسمز، فشار اسمزی محلول نام دارد که عامل پیش برنده اسمز است. | در یاخته‌های گیاهی بدون غشا (مانند نایدیس، عنصر آوندی و سخت آکنه) اسمز دیده نمی‌شود.

انتقال فعال

انتقال مواد برخلاف جهت شیب غلظت با کمک گروهی از پروتئین‌های سراسری غشاو صرف انرژی صورت می‌گیرد.

انرژی لازم برای انتقال فعال، معمولا از ATP تأمین می‌شود. | در می‌توکندری، برای انتقال فعال یون‌های هیدروژن از بستره به فضای بین دو غشا، از انرژی الکترون استفاده می‌شود.

در کلروپلاست، برای انتقال فعال یون‌های هیدروژن از بستره به فضای تیلاکوئید، از انرژی الکترون برانگیخته استفاده می‌شود. انتقال فعال برخلاف انتشار، سبب افزایش اختلاف غلظت می‌شود.

درون بری (آندوسیتوز) و برون رانی (اگزوسیتوز)

بعضی یاخته‌ها می‌توانند ذره‌های بزرگ، مانند پروتئین‌ها را با فرایند درون بری جذب کنند.

چند مثال:  بیگانه خواری گویچه‌های سفید – ورود ذرات غذایی به یاخته‌های حفره گوارشی – جذب ویتامین B۱۲ در روده باریک

– برون رانی، فرایند خروج ذره‌های بزرگ از یاخته است. چند مثال:  آزاد شدن ناقل‌های عصبی از نورون‌ها -‌ترشح هورمون پروتئینی از یاخته‌های درون ریز و آزاد شدن آنزیم‌های گوارشی

درون بری و برون رانی با تشکیل کیسه‌های غشایی و مصرف ATP انجام می‌شود.

به اندازه غشای یاخته، در درون بری کاهش و در برون رانی افزایش می‌یابد.

خروج پادتن‌ها، اینترفرون‌ها، پروتئین‌های مکمل، ناقل‌های عصبی، هورمون‌های پروتئینی، آنزیم‌های برون یاخت‌های و… از طریق برون رانی انجام می‌شود.