رمان «راز داوینچی» The Da Vinci Code نوشته «دن براون»، معرفی و بررسی
رمان «راز داوینچی» (The Da Vinci Code) نوشته «دن براون» (Dan Brown)، همان طور که خود او پیش بینی کرده بود، تبدیل به یکی از بحث انگیزترین کتاب های سال شده است. در گفت وگویی از او پرسیدند برای کسی که با آثار قبلی شما آشنا نیست «راز داوینچی» را چه طور توصیف می کنید؟ وی پاسخ داد:« «راز داوینچی» داستان رابرت لنگدن، نمادشناس معروف و قهرمان رمان های قبلی من است که این بار به موزه لوور فراخوانده می شود تا یکسری نمادهای اسرارآمیز مربوط به آثار هنری داوینچی را مورد بررسی قرار دهد. با حل این معما، او کلید یکی از بزرگترین معماهای تمام تاریخ را کشف می کند و به همین دلیل تحت تعقیب قرار می گیرد. یکی از ده ها ویژگی ای که «راز داوینچی» را منحصر به فرد می کند طبیعت مبتنی بر واقعیت این داستان است. تمامی تاریخچه، آثار هنری، اسناد تاریخی و آیین های سری این رمان واقعی هستند. تا این که این رمزها در برخی از نقاشی های مشهور داوینچی برملا می شود. از بحث انگیز بودن این رمان ترسی ندارم. رازی که من فاش کردم، رازی است که در طول قرن ها به طور محرمانه و درگوشی درباره آن صحبت می شد.»
دن براون نویسنده آمریکایی متولد سال ۱۹۶۴ است. علاوه بر «راز داوینچی» (مارس ۲۰۰۳) رمان های دیگر او که اغلب در فهرست کتاب های پرفروش قرار گرفته اند عبارتند از: «دژ دیجیتالی» (۱۹۹۶)، «فرشتگان و شیاطین» (۲۰۰۰)، «نقطه فریب» (۲۰۰۱). رمان «راز داوینچی» که سی و شش هفته است در رأس فهرست پرفروش ترین کتاب ها قرار گرفته نظر منتقدین بسیاری را در موافقت و مخالفت خودجلب کرده، از جمله چارکز مک گرات(Charles McGrath) سردبیر The New YorK Times Book Review:در این دوران حیرت انگیز، گاهی اوقات مردم از خود می پرسند اگر عیسی مسیح در این زمان زندگی می کرد چه کاری انجام می داد؟ یا با چه اتومبیلی رانندگی می کرد؟
از خود می پرسم چه چیزی مطالعه می کرد؟ احتمالاً «انجیل» و اگر می خواست با زمانه همگام باشد، «راز داوینچی»، داستان مهیج پلیسی «دن براون» را که از اولین هفته های انتشارش در بهار گذشته در رأس فهرست پرفروش ترین کتاب ها قرار گرفت و هنوز همان جا باقی مانده، حتی با وجود این که نثر براون به سمت یک نثر سنگین و بی ظرافت تغییر جهت داده است. این کتاب در عین حال که خواننده را به خود جذب می کند، آسان نیست: این رمان مملو از معماها و رمزهایی است که باید حل شوند، بدون اشاره به سخنرانی های کوتاه متعدد درباره تاریخ هنر و نمادشناسی (iconography). همان طور که اغلب این موضوع دهان به دهان می گردد، فروش «راز داوینچی» همچنان ادامه خواهد داشت. اما در واقع، شما از هیاهو، تبلیغات و نقدهای بسیار آن اصلاً نمی توانید بفهمید که این کتاب درباره چیست؟به خاطر کسانی که هنوز در اعماق «راز داوینچی» غوطه ورند، نمی خواهم مطالب بیشتری را افشا کنم، اما بد نیست بگویم که این رمان تا حدودی طرفدار تساوی حقوق زن و مرد و جدل های ضدکاتولیک است.
این کتاب مسلم فرض می کند که کلیسا قرن های متمادی به یک لاپوشانی بزرگ مشغول بوده تا یک نکته ظریف و بی نهایت ناراحت کننده مربوط به الهیات را پنهان کند: اینکه مسیح، به جای مجرد بودن، در واقع متأهل بوده _ و با مریم مجدلیه ازدواج کرده _ و پدر یک کودک بوده است، که تا تأسیس سلسله Merovingian ادامه می دهد.واتیکان برای یک حمله بزرگ به این کتاب وارد عمل می شود، فرقه Opus Dei هم همین طور، شاخه راست تشکیلات کاتولیک که پاپ فعلی علاقه به خصوصی به آن دارد.وقتی این کتاب از زیر چاپ درآمد، ویلیام داناهو آتشین مزاج، رهبر جامعه کاتولیک برای حقوق مذهبی و عرفی و به طور عادی آنقدر آماده بل گرفتن از حتی یک پیشنهاد انتقادی تعصب آمیز یا مغرضانه، کجا بود؟ احتمالاً در جای دیگری آتش به پا می کرد، یا شاید فکر می کرد کل این ماجرا و این کتاب آنقدر احمقانه است که ارزش اهمیت دادن به آن را ندارد. با تمام این احوال، «راز داوینچی» یک رمان است حتی با این که دن براون در آغاز کتاب طی یادداشتی ادعای واقعی بودن تمامی تاریخچه، آثار هنری، اسناد تاریخی و آیین های سری این رمان را می کند.
در هر صورت، به تازگی، فرضیه براون جزو اخبار داغ شده، به خصوص به وسیله شبکه تلویزیونی ABC که یک برنامه مخصوص به نام «مسیح، مریم و داوینچی»، براساس این کتاب پخش کرد. این برنامه که یک معجون افتضاح بود بیشتر چرندیات پرآب و تاب کتاب براون را به حال خود رها کرد: مثلاً، بحث آیین ایزدبانوی باستانی و بحث آیین افراط پنهانی در مسائل جنسی (با صورت های پوشیده با نقاب) که به افتخار «زنان مقدس» برگزار می گردید. (این کتاب ادعا می کند که این موضوع همان چیزی است که «تام کروز» در فیلم «Eyes Wide Shut» با آن درگیر می شود. به چه مدرک محکم دیگری نیاز دارید؟!) در عوض، «مسیح، مریم و داوینچی» روی جنبه مریم مجدلیه تأکید می کند که در واقع سوژه جالبی نیست. اینکه مریم مجدلیه یک زن بدکاره نبوده، نکته ای است که حتی در حال حاضر کلیسا هم آن را تأیید می کند و Pagels و دیگران هم یک روایت از تعالیم گنوسی را به اندازه کافی به عنوان سند و مدرک ارائه کرده اند که مریم نقشی بسیار فراتر از آنچه در اصول شرعی ایفا کرده بر عهده داشته است.
در حقیقت، او از جمله مهمترین حواریون بوده، نزدیک ترین آنها به مسیح. فردی که مسیح به او تعالیم ویژه و محرمانه ای ارائه می کرد. اما اینک او و مسیح ازدواج کرده بودند یا خیر، موضوع دیگری است و در پایان این برنامه، مجری، با اندوه نتیجه گیری می کند که: «ما هیچ مدرکی پیدا نکردیم.» و اضافه می کند: «تمام چیزی که ما می دانیم این است که این کتاب یک داستان عاشقانه است.»در حقیقت، این یک داستان توطئه و تبانی است. نکته اصلی، که در این نمایش تلویزیونی بی اهمیت جلوه داده شده، اما در کتاب به صراحت بیان شده، این نیست که چه چیزی حقیقت است یا دروغ، بلکه یک شبکه بزرگ از افرادی است که مایل نیستند شما از موضوعی خاص اطلاع پیدا کنید و پیام تعجب آور در موفقیت «راز داوینچی» این است که درست زمانی که بنیادگرایی مذهبی در این کشور در حال ترقی و ظهور است، گویا میلیون ها نفر از مردم هستند که _ چه از صمیم قلب یا به خاطر سرگرمی _ مایلند با همان تردید و عدم اعتمادی که نسبت به دولت دارند به یک مذهب سازماندهی شده رو آورند.می توان استدلال کرد که این چیزی بیش از تداوم یک روایت معتبر مذهبی در آمریکا نیست، در کشوری که همیشه نسبت به سنت ها و درست آیینی ها _ و به خصوص نسبت به رم _ بدگمان بوده اند و در جایی که معتقدند هر کس حق دارد حقیقت را برای خود کشف کرده و تعبیر و تفسیر نماید.
اما آنچه در مسائل اعتقادی این داستان مهیج پلیسی متفاوت است عنصر پارانویا و بدگمانی است و این حس که حتی خصوصیت فردی نیز ممکن است در برابر اغفال و فریب، دیوار دفاعی مستحکمی نباشد.از طرف دیگر، دست کم در روایت براون، آن نظر مطلوب و خوشایند درباره یک مسیح با چهره های جدید وجود دارد، مسیحی که مرد خانواده است. با استنباط از کتاب آقای براون، او اگر در این دوران زندگی می کرد چه نشریه ای را مطالعه می کرد؟ لابد People. سوار چه اتومبیلی می شد؟ لابد یک وانت، یک وانت که جای کافی برای فرزندانش داشته باشد!؟
منبع: نشریه نیویورک تایمز ۲۳ نوامبر ۲۰۰۳.
