خانواده «هنریتا لکس» از یک شرکت زیست‌فناوری به دلیل استفاده تجاری از سلول‌های «سرقت شده» از بدن او شکایت کردند
در مورد داستان بسیار جالب هنریتا لکس، خیلی وقت پیش در «یک پزشک» برایتان پست مشروحی نوشته بودم. داستان را 10 سال پیش برایتان شرح داده بودم. خلاصه‌اش این است:
هنریتا لکس Henrietta Lacks زاده ۱۹۲۰ در یکی از شهرهای ایالت ویرجینیا بود. او مادرش را در کودکی از دست داد و پدر فقیرش سرپرستی او را به یک خویشاوند سپرد. در سال ۱۹۴۱، هنریتا با پسرعمویش ازدواج کرد.
در ژانویه سال ۱۹۵۱، هنریتا که احساس توده‌ای در شکم می‌کرد و خونریزی غیرطبیعی بدون ارتباط با سیکل قاعدگی داشت، به بیمارستان جانز هاپکینز رفت. آزمایشات پاتولوژی نشان دادند که او سرطان دهانه رحم دارد، او را چند روزی با گذاشتن میله‌های رادیوم در داخل واژن درمان کردند و سپس با توصیه برای بازگشت مجدد برای پیگیری درمان، مرخص کردند.
در طی درمان با این شیوه، قسمت کوچکی از بافت دهانه رحم هنریتا که حاوی سلول‌های سالم و همچنین سرطانی بود، البته بدون اجازه او، برداشته شد.
در هشتم ماه اگوست، هنریتا در بیمارستان بستری شد و تا زمان مرگش در بیمارستان باقی ماند، او در چهارم اکتبر سال ۱۹۵۱، در ۳۱ سالگی، به خاطر نارسایی کلیوی ناشی از بیماری درگذشت، کالبدشکافی بعد از مرگ نشان داد که سلول‌های سرطانی به همه بدن او دست‌اندازی (متاستاز) داده بودند
اما سلول‌های این زن خصوصیتی شگفت‌انگیز داشتند، آنها زنده می‌ماندند و به رشد خود ادامه می‌دادند. تا پیش از آن، سلول‌هایی که از بدن افراد برداشته می‌شدند، تنها چند روز زنده باقی می‌ماندند و همین مسئله باعث زحمت دانشمندان می‌شد و آنها نمی‌توانستند آزمایشات دلخواه را روی سلول‌ها انجام بدهد.
اما پزشکان متوجه متفاوت بودن بعضی از سلول‌های هنریتا از لحاظ توان بقا و تکثیر شد، آنها را جدا کرد و نام سلول‌های هلا HeLa را بر آنها نهاد.
همین سلول‌های فناناپذیر، سوژه آزمایشات مهم و تأثیرگذاری در پژوهش‌های پزشکی و زیست‌شناسی شدند.
یکی از مهم‌ترین پژوهش‌هایی که بدون یاری جستن از سلول‌های هلا غیرممکن بود، پژوهش‌های مربوط به ساخت واکسن بیماری فلج اطفال یا پولیو بود.
به زودی تقاضا برای سلول‌های هلا بالا رفت و سلول‌های هلا به تولید انبوه رسیدند، از این زمان به بعد، سلول‌های فناناپذیر هنریتا به محققان سراسر دنیا، پست می‌شدند و در پژوهش‌های سرطان ایدز، مطالعات مربوط به اثر پرتوها و مواد سمی و نقشه‌برداری ژنتیکی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
اما خبر جدید این است:
خانواده هنریتا لکس، ادعا کرده‌اند که در سال 1951 نمونه‌برداری و کلون کردن سلول‌های او بدون اجازه او صورت گرفته. آنها از شرکت زیست فناوری Thermo Fisher Scientific شکایت کرده‌اند و استدلال کرده‌اند که این شرکت مدت‌ها پس از اینکه متوجه شد استحصال سلول‌ها بدون اجازه و غیراخلاقی صورت گرفته، از سلول‌ها استفاده کرده و سود مالی سرشاری برده است.
گفته می‌شود در طی بیوپسی در سال 1951، دکتر جورج گی از سلول‌های توموری بدون اطلاع یا رضایت لکس کشت تهیه کرده.
علاوه بر مواردی که اشاره کردیم از سلول‌های هلا در این سال‌ها برای پژوهش‌ها در مورد ویروس زیکا و مطالعه روند سالخوردگی هم استفاده شده.
خانواده لکس تا اواسط دهه 1970 از استفاده از سلول‌های وی در تحقیقات مطلع نشده بودند. کریستوفر سیگر، یکی از وکلای حقوقی خانواده، در خبری گفت که خانواده هیچ گونه غرامت برای استفاده از سلول‌های لکس دریافت نکرده، اگرچه بیش از 100 شرکت، عمدتا شرکت‌های دارویی، از خط سلولی HeLa سود برده‌اند.
به گزارش روزنامه بالتیمور سان، سیگر در این نشست خبری گفت: «تقریباً همه دارو‌هایی که تولید و به بازار عرضه شده‌اند روی این سلول‌ها آزمایش شده‌اند و هر بار که یک شرکت با آگاهی از اینکه با مواد سرقت شده کار می‌کند، ادعای [خانواده] را تقویت می‌کند.»
خانواده لکس هم از شرکت معتبر زیست‌فناوری، غرامت مالی می‌خواهند و هم اینکه این شرکت در آینده بدون دریافت مجوز از وراث لکس از سلول‌های HeLa استفاده نکند.
به گزارش بوستون گلوب، در این شکایت به طور خاص از 12 محصول شرکت Thermo Fisher که از سلول‌های HeLa استفاده می‌کنند، نام برده شده.
بن کروم، وکیل حقوق مدنی خانواده لاکس، در این کنفرانس خبری گفت: «این بسیار شگفت‌آور است که این شرکت [ترمو فیشر] تصور می‌کند که دارای حق استفاده از سلول‌های مادربزرگ موکلانش است. چرا آنها میلیارد‌ها دلار می‌توانند از این سلول‌ها سود ببرند در حالی که خانواده‌اش، گوشت و خون او، فرزندان سیاه پوست او، چیزی دریافت نمی‌کنند؟ »
به گفته سیگر، وراث لکس قصد دارد در هفته‌های آینده علیه چندین شرکت دیگر و حتی بیمارستان بیمارستان جانز هاپکینز نیز شکایت کنند.
منبع: livescience