رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی + تاثیر رژیم کتو بر کیفیت شیر مادر
رپورتاژ
بدن زنان در طول بارداری و پس از زایمان دچار تغییرات وزنی قابل توجهی می‌شود که این تغییرات طبیعی و البته ضروری است. به‌همین‌دلیل اغلب مادران شیرده کنجکاو هستند که بدانند آیا راهی وجود دارد که در حین شیردهی بتوانند کاهش وزن سالم و ایمن را تجربه کنند؟ یکی از رژیم‌هایی که ممکن است در هنگام این جستجوها به آن بربخورند، رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی است. کتو یا رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی محبوب است که تابه‌حال به بسیاری از افراد برای کاهش وزن و کنترل قندخون کمک نموده است. این رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات و پرچرب برای وارد شدن به حالت کتوزیس طراحی شده است. حالت کتوزیس، یک حالت متابولیک است که در آن بدن برای تامین انرژی به‌جای کربوهیدرات، چربی می‌سوزاند. درهرحال، این رژیم ممکن است در ابتدا وسوسه‌کننده به‌نظر برسد، اما شاید بهتر باشد قبل از تصمیم به انتخاب آن، درموردش بیشتر بدانیم.
چگونه رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی بر بدن مادران شیرده تأثیر می‌گذارد؟
تا به امروز، تحقیقات زیادی در مورد پیروی از رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی انجام نشده است. بنابراین، ما تنها می‌توانیم به چند مطالعه موردی منتشرشده در مجلات پزشکی، در کنار گزارشات افرادی که آن را امتحان کرده‌اند، اشاره کنیم.
به‌عنوان مثال، برخی از کاربران در انجمن‌های آنلاین می‌گویند که می‌توانند در حین شیردهی تا زمانی که کالری دریافتی خود را بالا نگه داشته‌اند و مایعات زیادی می‌نوشند، تحت رژیم کتو بمانند. برخی دیگر می‌گویند که در دوران شیردهی مجبور بودند کربوهیدرات بیشتری دریافت کنند و کتو باعث کاهش میزان شیر آن‌ها شده است. برخی دیگر نیز می‌گویند اگرچه از رژیم کتو پیروی می‌کرده‌اند، اما نتوانستند آن را در دوران شیردهی ادامه دهند، چون دریافت کالری و مایعات کافی برای تولید شیر بسیار دشوار بوده است. به‌علاوه، در اغلب روزهایی که مصرف کربوهیدرات یا کالری کمی داشتند، احساس سبکی سر یا حالت تهوع پیدا کرده‌اند.
در نهایت، تلاش برای پیروی از رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی به منبع اصلی استرس تبدیل شده و ترجیح داده‌اند کربوهیدرات بیشتری را تا پایان دوره شیردهی در رژیم غذایی خود بگنجانند.
منظور از کتوزیس چیست؟
سوخت اصلی بدن برای تامین انرژی، کربوهیدرات است (قند یا گلوکز)؛ اما در رژیم کتوژنیک که خبری از کربوهیدرات نیست، بدن برای تامین سوخت سراغ چربی‌ها می‌رود. اسم علمی این تغییر وضعیت بدن، از حالت گلوکز سوزی به چربی سوزی، کتوزیس است.
تاثیر رژیم کتوژنیک بر میزان و کیفیت شیر مادر
دغدغه اصلی بسیاری از مادران شیرده این است که چگونه رژیم غذایی آن‌ها می‌تواند بر میزان و کیفیت شیر آن‌ها تأثیر بگذارد.
بدن هر زن شیرده به مقدار مشخصی کالری و مایعات نیاز دارد تا شیر کافی برای رشد و سلامت کودک تولید کند. بنابراین، مهم است که زنان در دوران شیردهی از هیچ رژیم غذایی بیش از حد محدودکننده استفاده نکنند. از آن‌جایی‌‌که کتو سرشار از پروتئین و چربی است، می‌تواند بسیار سیرکننده باشد و به‌طور بالقوه دریافت کالری کافی برای تولید شیر برای کودک و حفظ سلامت را دچار چالش کند. این چالش برای افراد مختلف متفاوت است، اما در هنگام شیردهی نیاز به کالری، بیشتر است. زنان شیرده کم‌تحرک حداقل به 1800 کالری در روز نیاز دارند، اما زنانی که فعال هستند باید روزانه 2400 کالری دریافت کنند. علاوه‌براین، قرار گرفتن در حالت کتوز -زمانی که بدن به‌جای کربوهیدرات، چربی می‌سوزاند- نیاز به مایعات را افزایش می‌دهد. این موضوع می‌تواند خطر کم‌آبی بدن را حتی برای افراد معمولی به‌دنبال داشته باشد.
رژیم‌های غذایی جایگزین رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی
در ادامه چند رژیم غذایی دیگر را معرفی می‌کنیم که ممکن است برای زنان شیرده ایمن‌تر باشند. این رژیم‌ها نیز می‌توانند به کاهش وزن کمک کنند، اما خطر کمتری برای میزان و کیفیت شیر، بروز کم‌آبی در بدن و ایجاد کتواسیدوز دارند.
رژیم مدیترانه‌ای
رژیم غذایی مدیترانه‌ای بر اساس رژیم غذایی سنتی کشورهای سواحل مدیترانه مانند یونان، ایتالیا، فرانسه و اسپانیا طراحی شده است. این رژیم سرشار از غلات کامل، روغن‌های سالم مانند روغن زیتون، ماهی، صدف و مقدار زیادی میوه و سبزیجات است. یک مطالعه نشان داد که فرزندان زنانی که در حین شیردهی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای استفاده می‌کردند، به میزان کمتری دچار آسم دوران کودکی و سایر بیماری‌های التهابی شده بودند. مطالعه دیگری نشان داد زنانی که در دوران بارداری و شیردهی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای پیروی می‌کردند، در دوران شیردهی چربی کمتری به بدن خود وارد کرده و شیر کم‌چرب‌تری تولید نموده بودند.
رژیم کم کربوهیدرات به‌جای رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی
یک رژیم کم‌کربوهیدرات می‌تواند حاوی 130 گرم کربوهیدرات در روز باشد که بسیار بیشتر از محدودیت‌های سخت رژیم کتو است. رژیم‌های کم‌کربوهیدرات ممکن است مزایای مشابه رژیم کتو داشته باشند، زیرا به بدن کمک می‌کنند تا مقداری چربی ذخیره شده را برای انرژی بسوزاند. به‌علاوه، آن‌ها خطر کمتری برای کتواسیدوز دارند زیرا از کربوهیدرات بیشتری برخوردار هستند. بنابراین، اگر به رژیم کتو عادت ندارید یا قصد دارید بعد از پایان شیردهی، رژیم غذایی خود را تغییر دهید، رژیم کم‌کربوهیدرات ممکن است انتخاب خوبی باشد.
رژیم پارینه سنگی
رژیم پالئو یا پارینه سنگی براساس مصرف غذاهای باکیفیت بالا و فرآوری‌نشده طراحی شده است. در این رژیم از مصرف غلات، قندهای افزودنی، لبنیات و حبوبات اجتناب می‌شود. این رژیم غذایی درواقع نوعی بازنگری در برنامه غذایی اجداد پارینه سنگی ما است. رژیم پارینه سنگی نسبت به سایر رژیم‌ها کربوهیدرات کمتری دارد. بااین‌حال، به اندازه رژیم‌های کتو یا کم‌کربوهیدرات، محدودکننده کربوهیدرات نیست، زیرا همه می‌توانند در این رژیم از خوردن سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، میوه و عسل لذت ببرند.
آیا استفاده از رژیم کتو در دوران شیردهی بی‌خطر است؟
در دوران شیردهی، رساندن تمام موادمغذی موردنیاز به کودک، باید اولویت اصلی مادر باشد. اگر با تغذیه انحصاری با شیر مادر آشنایی دارید، پس می‌دانید که کودک به مدت شش ماه نیاز به تغذیه دیگری غیر از شیر مادر ندارد. شیر مادر حاوی تمام انرژی، مواد مغذی و مایعات موردنیاز کودک، برای رشد و تکامل سالم بوده و از کودک در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت نموده و مزایای سلامتی طولانی‌مدت را هم برای مادر و هم برای کودک دارد. به‌همین‌دلیل مهم است که مادر در دوران شیردهی از یک رژیم غذایی متعادل استفاده کند.
رژیم کتو بر پایه مصرف کربوهیدرات کم و چربی بالا بنا شده است که باعث می‌شود بدن مادر به‌حال کتوز وارد شود. هنگامی که بدن در حالت کتوز قرار دارد، به‌جای گلوکز از ذخایر چربی برای انرژی استفاده می‌کند. برخی از غذاهایی که در رژیم کتو بیشتر مصرف می‌شوند، عبارتند از:
- گوشت
- ماهی چرب
- پنیر
- کره
- تخم‌مرغ
برای باقی ماندن در کتوز، باید از الکل، غذاهای شیرین، غلات و نشاسته، میوه‌ها و چربی‌های ناسالم مانند مایونز و روغن‌های گیاهی اجتناب شود. کاهش مصرف کالری برای کاهش وزن می‌تواند بر میزان شیر مادر تأثیر بگذارد. اگرچه شواهدی وجود ندارد که نشان دهد رژیم کم‌کربوهیدرات بر شیر مادر تأثیر می‌گذارد اما اکثر متخصصان اطفال ترجیح می‌دهند رژیم غذایی متعادلی را برای منفعت مادر و کودک پیشنهاد کنند.
بااین‌حال، به‌دلیل سیرکنندگی سریع این رژیم و احتمال دهیدراته شدن بدن، کارشناسان تغذیه معتقدند رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی باعث افت انرژی و کبمود آب بدن مادر و کودک می‌شود. علاوه‌براین، رژیم‌های کم کربوهیدرات می‌توانند باعث شوند بدن مادر شیرده، کتون‌هایی را ترشح کند که می‌تواند خطراتی را برای نوزاد به‌همراه داشته باشد. کتون‌ها موادی شیمیایی هستند که زمانی ساخته می‌شوند که بدن انسولین کافی در جریان خون نداشته باشد. زمانی که کتون‌ها به‌سرعت در جریان خون تجمع می‌کنند، احتمال بروز بیماری‌های جدی و حتی کما وجود دارد.
عوارض جانبی احتمالی این رژیم شامل آنفولانزای کتو، خستگی، از دست دادن عضلات، بوی بد دهان، ادرار بدبو و برخی مشکلات گوارشی است. رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات می‌تواند برای مادران شیرده خطرناک باشد.
به‌طور متوسط، هر مادر شیرده 8 تا 12 بار شیردهی در روز را دارد. این امر به‌ویژه در مراحل اولیه و قبل از این‌که کودک بتواند غذای جامد کمکی را در کنار شیر داشته باشد، صادق است. سیستم متابولیکی شیردهی احتمالاً به کالری بیشتر از مقدار معمول نیاز دارد. براساس یک رژیم غذایی با2000 کالری، هر مادر شیرده روزانه بین 200 تا 300 کالری اضافی نیاز دارد تا بتواند کودک خود را به‌خوبی تغذیه کند. به‌همین‌دلیل هنگام شیردهی، حتی اگر رژیم غذایی متعادلی داشته باشد، کاهش وزن به‌طور طبیعی رخ می‌دهد و نیازی به اجرای رژیم‌های سختگیرانه مانند کتوژنیک نیست.
تحقیقات منتشر شده محدودی اثرات رژیم کتوژنیک در دوران شیردهی را بررسی کرده‌اند. برخی از مادران گزارش می‌دهند که در حین شیردهی به‌راحتی با این رژیم کنار آمده‌اند و هیچ وقفه‌ای در کمیت و کیفیت شیرشان ایجاد نشده است، اما برخی دیگر می‌گویند که پیروی از این رژیم، بدون چالش در میزان و کیفیت شیر واقعا دشوار بوده است. مهم این است که بدانید پیروی از رژیم کتو در دوران شیردهی ممکن است خطر ابتلا به یک بیماری بسیار جدی به‌نام کتواسیدوز را افزایش دهد ولی الگوهای غذایی محدودتر مانند رژیم‌های مدیترانه‌ای، پارینه سنگی یا رژیم‌های کم‌کربوهیدرات ممکن است انتخاب بهتری در دوران شیردهی باشند. درهرحال، اگر هنوز هم می‌خواهید رژیم کتوژنیک را امتحان کنید، میتوانید به سایت دکتر کرمانی متخصص تغذیه و رژیم لاغری مراجعه کنید.