چگونه می‌توان سرعت بازسازی کبد را بیشتر کرد؟ پروتئین‌های Wnts و داروی جدید FL6.13
کبد توانایی فوق العاده‌ای در بازسازی خود دارد. حتی پس از برداشتن دو سوم حجم آن با جراحی، می‌تواند کاملاً دوباره رشد کند. اما آسیب ناشی از دارو‌ها، سوء مصرف الکل یا چاقی در نهایت می‌تواند باعث از کار افتادن کبد شود.
در حال حاضر، تنها درمان مؤثر برای مرحله نهایی بیماری کبد پیوند است.
با این حال، کمبود اعضای پیوندیوجود دارد. بیماران ممکن است برای دریافت کبد برای پیوند در ایالات متحده از ۳۰ روز تا بیش از ۵ سال صبر کنند. از بیش از ۱۱۶۰۰ بیمار در لیست انتظار برای دریافت پیوند کبد در سال ۲۰۲۱، تنها کمی بیش از ۹۲۰۰ بیمار پیوند کبد را دریافت کردند.
اما اگر به جای پیوند کبد، دارویی وجود داشته باشد که بتواند به بازسازی کبد کمک کند، چه؟
بر اساس تخقبقات مرکز تحقیقات کبد پیتسبورگ، فعال کردن یک پروتئین خاص با یک داروی جدید می‌تواند به تسریع بازسازی و ترمیم پس از آسیب شدید کبدی یا برداشتن جزئی جراحی در موش کمک کند.
کبد بیش از ۵۰۰ عملکرد کلیدی را در بدن شما انجام می‌دهد، از جمله تولید پروتئین‌هایی که چربی را در بدن حمل می‌کنند، گلوکز اضافی را برای ذخیره به گلیکوژن تبدیل می‌کند و سمومی مانند آمونیاک را تجزیه می‌کند.
این عملکرد گسترده در سه ناحیه با وظایف مختلف انجام می‌شود و سلول‌ها با روشن کردن ژن‌های خاص فعال در هر منطقه عهده‌دار وظایف تخصصی می‌شوند. با این حال، چیزی که باعث بیان این ژن‌ها می‌شود به خوبی درک نشده است.
در طول دو دهه گذشته، گروهی از ۱۹ پروتئین به نام Wnts شناسایی شده‌اند که نقش مهمی در کنترل عملکرد و بازسازی کبد دارند.
پروتئین‌های Wnt به فعال‌سازی فرآیند ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده کبد کمک می‌کنند. در تحقیق جدید با استفاده از کارتوگرافی مولکولی ۱۰۰ ژن عملکرد کبد مشخص شد.
محققان دریافتند که تنها دو ژن از ۱۹ ژن Wnt، Wnt۲ و Wnt۹b، از نظر عملکردی در کبد وجود دارند. Wnt۲ و Wnt۹b در سلول‌های اندوتلیال پوشاننده رگ‌های خونی در ناحیه ۳ کبد قرار دارند، ناحیه‌ای که در تعدادی از عملکرد‌های متابولیک نقش دارد.
با کمال تعجب، حذف این دو ژن Wnt منجر به این شد که تمام سلول‌های کبدی تنها ژن‌هایی را که معمولاً محدود به منطقه ۱ هستند را بیان کنند.
این یافته نشان می‌دهد که سلول‌های کبدی فشار و کشش مداوم در فعال‌سازی ژن را تجربه می‌کنند که می‌تواند عملکرد آنها را تغییر دهد، و Wnt تنظیم‌کننده اصلی این فرآیند است.
محدود کردن دو ژن Wnt در سلول‌های اندوتلیال نیز تقسیم سلولی کبد و در نتیجه بازسازی را پس از برداشتن جزئی کبد از طریق جراحی را متوقف کرد.
بازسازی کبد پس از مصرف بیش از حد استامینوفن
سپس محققان تصمیم گرفتند که ببینند آیا یک داروی جدید می‌تواند به بهبود کبد کمک کند یا خیر. این دارو، آنتی‌بادی به نام FL6.13، عملکرد‌های مشابهی با پروتئین‌های Wnt دارد.
در طول دو روز، این دارو را به موش‌هایی داده شد که از نظر ژنتیکی فاقد Wnt۲ و Wnt۹b در سلول‌های اندوتلیال کبدشان بودند. محققان دریافتند که این دارو تقریباً می‌تواند عملکرد‌های تقسیم سلولی و ترمیم کبد را به طور کامل بازیابی کند.
در نهایت، محققان بررسی کردند که این دارو تا چه اندازه در ترمیم کبد پس از مصرف بیش از حد استامینوفن مؤثر است.استامینوفن یک داروی بدون نسخه است که معمولاً برای درمان تب و درد استفاده می‌شود.
با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث آسیب شدید کبدی شود و بدون توجه فوری پزشکی، می‌تواند منجر به نارسایی کبد و مرگ شود. مسمومیت با استامینوفن یکی از شایع‌ترین علل آسیب شدید کبدی است که نیاز به پیوند کبد در ایالات متحده دارد.
با وجود این، در حال حاضر تنها یک دارو برای درمان آن وجود دارد و تنها در صورتی که مدت کوتاهی پس از مصرف بیش از حد مصرف شود، از آسیب کبدی جلوگیری می‌کند.
داروی جدید که بر روی موش‌هایی که به کبد آسیب دیده از دوز‌های سمی استامینوفن آزمایش شد. محققان دریافتند که یک دوز می‌تواند نشانگر‌های زیستی آسیب کبدی – پروتئین‌هایی که کبد هنگام آسیب آزاد می‌کند – را در خون کاهش دهد و مرگ بافت کبد را کاهش دهد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که ترمیم سلول‌های کبد و بازسازی بافت در حال رخ دادن است.
کاهش نیاز به پیوند
درمان‌های بسیار کمی برای بیماری‌هایی مانند بیماری کبد چرب غیرالکلی و بیماری کبد الکلی در دسترس است، بسیاری از بیماران بدتر می‌شوند و در نهایت به پیوند کبد نیاز پیدا می‌کنند.
بهبود توانایی کبد برای ترمیم خود می‌تواند این نیاز را کم کند.
نوشته ستدارشان مونگا، استاد پاتولوژی و پزشکی، دانشگاه علوم بهداشتی پیتسبورگ
