توضیحات یک زلزله‌شناس در مورد زلزله ویرانگر ترکیه و سوریه: چرا چنین زلزله مهیبی رخ داد؟

به طوری که می‌دانید زمین‌لرزه بسیار بزرگی در جنوب شرقی ترکیه و در نزدیکی مرز این کشور با سوریه رخ داده است.

داده‌های لرزه‌سنج‌هایی که لرزش زمین ناشی از امواج زمین‌لرزه را اندازه‌گیری می‌کنند، نشان می‌دهند که این رویداد به بزرگی 7.8 از 10  بوده است.

امواج لرزه‌ای آن توسط حسگرها در سراسر جهان از جمله مکان‌های بسیار دوری مانند انگلستان ثبت شده است.

بسیاری از ساختمان‌ها فرو ریخته‌اند، گمان می‌رود بیش از 3 هزار نفر در سرتاسر دو کشور جان خود را از دست داده‌اند و لحظه به لحظه بر این آمار اضافه می‌شود و گزارش‌هایی از آسیب به خطوط لوله گاز منجر به آتش‌سوزی وجود دارد.

چرا این اتفاق اینجا افتاد

این منطقه از ترکیه مستعد زلزله است زیرا در محل تقاطع سه صفحه تکتونیکی تشکیل دهنده پوسته زمین قرار دارد: صفحات آناتولی، عربی و آفریقا. صفحه عربستان به سمت شمال به سمت اروپا حرکت می‌کند و باعث می شود صفحه آناتولی (که ترکیه روی آن قرار دارد) به سمت غرب رانده شود.

حرکت صفحات تکتونیکی باعث ایجاد فشار بر روی مناطق گسلی در لبه‌های آنها می‌شود. آزاد شدن ناگهانی این فشار است که باعث زمین لرزه و لرزش زمین می شود.

این زلزله اخیر احتمالاً روی یکی از گسل‌های اصلی که مرز بین صفحات آناتولی و عربی را مشخص می‌کند رخ داده است: گسل آناتولی شرقی یا گسل بحر المیت ( دریای مرده)

هر دو  این گسل‌ها، «گسل‌های لغزش ضربه‌ای» هستند، به این معنی که برخی از حرکت‌های صفحاتی را که از کنار یکدیگر حرکت می‌کنند، در خود جای می‌دهند.

در این منطقه هر ساله زمین لرزه های زیادی رخ می‌دهد که ناشی از حرکت مداوم صفحات تکتونیکی است. اما زلزله این بار بزرگ و ویرانگر بوده، زیرا انرژی زیادی آزاد شده است.

سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) بیان می کند که از سال 1970 تنها سه زمین لرزه بزرگتر از 6 ریشتر در فاصله 250 کیلومتری (155 مایلی) از این مکان رخ داده است.

زمین لرزه با بزرگی 7.8، در 6 فوریه به طور قابل توجهی بزرگتر از هر زلزله‌ای بود که منطقه قبلا تجربه کرده بود، و بیش از دو برابر بیشتر از بزرگترین زلزله ثبت شده قبلی در منطقه (7.4) انرژی آزاد کرد.

توجه کنید که زلزله شناسان مدرن از مقیاس بزرگی لحظه‌ای moment magnitude scale استفاده می کنند که نشان دهنده مقدار انرژی آزاد شده توسط یک زلزله است (مقیاس ریشتر قدیمی است، اگرچه گاهی اوقات به اشتباه در اخبار نقل شده است.)

این مقیاس مدرن غیر خطی است: یعنی هر واحد که شدت آن بیشتر می‌شود، 32 برابر بیشتر انرژی آزاد می‌شود. این بدان معناست که یک زلزله 7.8 ریشتری در واقع حدود 6000 برابر بیشتر از زلزله‌های با بزرگای متوسط ​​5 ریشتری که معمولاً در این منطقه اتفاق می‌افتد، انرژی آزاد می‌کند!

ما شاید تصور کنیم که انرژی زمین‌لرزه از یک مکان یا کانون واحد آزاد می‌شود، اما در واقع انرژی رها شده در اثر حرکت در امتداد یک ناحیه از یک گسل ایجاد می‌شود. هر چه زلزله بزرگتر باشد، ناحیه گسل بزرگتری جابجا می‌شود.

زلزله‌ای به بزرگی 7.8 احتمالاً در منطقه ای به طول 190 کیلومتر و عرض 25 کیلومتر رخ داده است. این بدان معنی است که لرزش در یک منطقه بسیار بزرگ احساس شده است.

تخمین زده می شود که لرزش شدید یعنی به اندازه‌ای که خسارت مالی قابل توجهی ایجاد کند، توسط 610000 نفر در منطقه اطراف تا حدود 80 کیلومتری شمال شرقی در امتداد مرز صفحه تکتونیکی احساس شده است.

این لرزش در  استانبول (با فاصله حدود 815 کیلومتر دورتر) و همچنین بغداد  (800 کیلومتر) و قاهره (950 کیلومتر) احساس شد.

 پس‌لرزه‌ها چطور؟

پس از زمین لرزه‌های بزرگ، به زمین لرزه های کوچکتر با عنوان پس لرزه رخ می‌دهند، زیرا پوسته دوباره می‌خواهد با تغییرات تنش سازگار می‌شود. این امر می‌تواند روزها تا سال ها پس از رویداد اولیه ادامه یابد.

در 12 ساعت اول پس از زمین لرزه اولیه در جنوب شرقی ترکیه سه زمین لرزه دیگر با بزرگی 6 ریشتر رخ داده است. اولین آنها بزرگی 6.7 داشت بود که تنها 11 دقیقه پس از اولین شوک رخ داد و صدها پس لرزه با بزرگی کوچکتر نیز وجود داشته است.

سپس در صبح، یک زمین لرزه بزرگ دیگر با شدت 7.5 در سمت شمال روی یک سیستم گسلی متفاوت اما مجاور رخ داد، یعنی گسل Sürgü.

این زمین لرزه هم به اندازه کافی قدرتمند بود که به تنهایی به عنوان یک زمین لرزه جداگانه به حساب بیاید، اگرچه احتمالاً توسط اولین زمین لرزه القا شده بود.

در حالی که پس لرزه‌ها معمولاً به طور قابل توجهی کوچکتر از شوک اصلی هستند، اما می‌توانند عواقب به همان اندازه ویرانگر داشته باشند و زیرساخت‌هایی را که در اولین زلزله آسیب دیده‌اند و یا تلاش های امدادگران را با مشکل مواجه کنند.

از آنجایی که پیامدهای این زمین لرزه بزرگ همچنان توسط مردم ساکن در این منطقه احساس می شود، ما فقط می‌توانیم امیدوار باشیم که کمک‌های بین المللی در اسرع وقت به ترکیه و سوریه برسند تا در میان پس‌لرزه های مداوم به تلاش های امدادی کمک کنند.

در عین حال تصور می‌کنم در شرایطی که زمین‌لرزه‌های منجیل و رودبار و بم و بویین زهرا و … عبرتی حاصل نشده، خبر این زمین‌لرزه هم تفاوتی در سیاست‌های کلان‌ در قبال شهرهای ایران که پتانسیل رخداد زمین‌لرزه‌هایی به همین اندازه مهیب دارند، ایجاد نکند.

شما می‌توانید آرشیو نشریات را در روزهای بعد از هر زمین‌لرزه مرور کنید و چند ماه بعد همان نشریات را مرور کنید تا ببینید خبری از پیگیری قضایا بوده یا نه!

منبع مقاله: The Conversation