بیماری دیورتیکولیت چیست و چطور می‌توان آن را تشخیص داد و درمان کرد؟
در ایران معمولا وقتی کسی دچار درد شکم شود، بیماران تنها نگرانی‌شان ابتلا به بیماری آپاندیسیت است. در صورتی که دردهای شکم، علل بسیار متعددی دارند.
در این پست با بیماری آشنا می‌شویم که در سوی مخالف محل آپاندیس، یعنی در قسمت پایین و چپ شکم ظاهر میشود.
– دیورتیکول فتق مخاط از میان لایه عضلانی دیواره روده است. این فتق جدار نازکی دارد.
– دیورتیکولیت وقتی رخ میدهد که دیورتیکول ملتهب شود (اغلب در روده بزرگ سمت چپ)
– تعداد کمی از بیماران دچار بیماری عارضه‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند که به عمل جراحی نیاز دارد
– در غرب، دیورتیکولوز در 10% از افراد بالای 45 سال و 65% از افراد بالای 70 سال دیده میشود. پس به طور کلی دیورتیکولیت در افراد مسن‌تر بیشتر دیده میشود.
– دیورتیکولوز به معنی دیورتیکول‌های متعدد در روده است و با رژیم کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌فیبر، یبوست و چاقی ارتباط دارد.
– دیورتیکولوز در مناطقی از قبیل آفریقا که رژیم غذایی پرفیبر است، نادر است.
– دیورتیکول‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در شرایطی که فشار داخل مجرای بزرگ بالا است به وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آیند. در این حالت مخاط از جاهایی که شریان‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دیواره روده بزرگ نفوذ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، از میان دیواره بیرون می‌‌‌‌‌‌‌‌‌زند.
– از بیماران مبتلا به دیورتیکولوز 20-15% دچار بیماری دیورتیکولی علامت‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند که از میان آنها 75% از درد قولنجی شکم شکایت دارند، بدون آنکه التهابی وجود داشته باشد و 25% دچار دیورتیکولیت آشکار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.
– در ایالات‌‌‌‌‌‌‌‌‌متحده 90-50% از موارد دیورتیکولیت در کولون چپ، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه در سیگموئید اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد؛ برعکس در جمعیت آسیایی بیماری سمت راست شایع‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است و 75% از موارد را شامل میشود.
علایم و نشانه‌های دیورتیکولیت
– تظاهر بیماری، معمولا به صورت درد و حساسیت (تندرنس شکم) در ربع چپ و پایین شکم همراه با تب پایین است.
– درد مداوم است و به جایی تیر نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشد.
– یک توده شکمی، لگنی یا راست‌‌‌‌‌‌‌‌‌روده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ممکن است لمس شود.
– تغییر در اجابت مزاج شایع است.
– ممکن است علائم ادراری ایجاد شوند که علت آن مجاورت التهاب با ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دستگاه ادراری است.
– در 40-30% از موارد آزمایش گایاک مدفوع مثبت میشود، با این حال خون‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی قابل‌‌‌‌‌‌‌‌‌ملاحظه نادر است.
– دیورتیکولیت درکولون راست یا در یک کولون سیگموئید دراز ممکن است با آپاندیسیت اشتباه شود.
– دیورتیکولیت در کولون عرضی ممکن است علائم بیماری زخم گوارشی، پانکراتیت یا کله‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیستیت را تقلید کند.
– دیورتیکولیت ممکن است با ایجاد آبسه و ندرتاً با پارگی به صفاق دچار عارضه شود.
– گاه ممکن است بیمار دچار فیستول کولون به مثانه یا مهبل شود.
تشخیص‌‌‌‌‌‌‌‌‌های افتراقی دیورتیکولیت
– آپاندیسیت
– سرطان روده بزرگ
– کولیت زخمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌شونده
– بیماری کرون
– کولیت عفونی (یرسینیا، کمپیلوباکتر، شیگلا)
– کولیت ایسکمیک
– سندرم روده تحریک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر
– انسداد روده
– پیچش روده
– عفونت دستگاه ادراری/پیلونفریت
– اختلالات مربوط به بیماری زنان(پارگی کیست تخمدان، پیچ‌‌‌‌‌‌‌‌‌خوردگی تخمدان، بارداری نابجا، بیماری التهابی لگن)
راه‌های تشخیص دیورتیکولیت
– شرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌حال و معاینه بالینی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند تشخیصی باشد. در افراد مسن یا بیمارانی که دچار نقص ایمنی هستند تشخیص مشکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است و نیاز به تصویربرداری دارد.
– لکوسیتوز (افزایش گویچه‌های سفید خون) با شیفت به چپ شایع است.
– تجزیه ادرار ممکن است غیرطبیعی و با پیوری میکروسکوبیک همراه باشد.
– اسکن سی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تی با ماده حاجب سه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گانه (وریدی، خوراکی، از راه معقد) روش مطالعه انتخابی برای نشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌دادن عوارض خارجِ مجرایی این بیماری است.
– نباید از ماده حاجب محلول در آب استفاده کرد؛ زیرا خطر نشت آن به خارج از عروق وجود دارد.
– یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اسکن سی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تی عبارتند از: طنابی‌‌‌‌‌‌‌‌‌شکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدن چربی اطراف روده بزرگ در تقریباً همه موارد و دیورتیکول در حدود 85% از موارد.
– در یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌سوم موارد آبسه یا فلگمون دیده میشود.
– دقت اسکن سی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تی با وضوح بالا با کنتراست روده بزرگ حدوداً 100% است.
– به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلی آندوسکوپی و تنقیه در دیورتیکولیت حاد ممنوع است.
– در صورتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌که مشکلات ژنیکولوژیک مدنظر باشد؛ ممکن است سونوگرافی مفید باشد.
– ممکن است در‌‌‌‌‌‌‌‌‌ابتدا از فیلم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساده شکم برای رد هوای آزاد داخل صفاق یا ذات‌‌‌‌‌‌‌‌‌الریه استفاده شود.
درمان بیماری دیورتیکولیت
– بیمارانی که علائم آنها خفیف است و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند مایعات خوراکی را تحمل کنند؛ ممکن است به صورت سرپایی با آنتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بیوتیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خوراکی و رژیم مایعات کنترل شوند.
– آنتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بیوتیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید گرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، گرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌منفی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌هوازی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را بپوشانند.
– گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌رو عبارتند از: آموکسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیلین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلاولانات،سیپروفلوکساسین به‌‌‌‌‌‌‌‌‌علاوه مترونیدازول یا تری‌‌‌‌‌‌‌‌‌متوپریم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سولفامتوکسازول به‌‌‌‌‌‌‌‌‌علاوه مترونیدازول
– بیمارانی که با اختلالات شدید آزمایشگاهی یا تب مراجعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که مسن هستند یا دچار بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کفایتی ایمنی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشند، آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور همزمان چندین بیماری ناتوان‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده دارند، یا آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند مایعات خوراکی را تحمل کنند باید به صورت بستری با استراحت‌‌‌‌‌‌‌‌‌دادن روده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، مایعات وریدی و آنتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بیوتیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های وریدی (مثل آموکسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیلین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلاولانات، تیکارسیلین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلاولانات، سفوکسیتین،سفوتتان یا یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارباپنم) درمان شوند.
– بیمارانی که با یک آبسه دیورتیکولی مراجعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند باید قبل از آنکه جراحی قطعی شوند، آبسه آنها از راه پوست تخلیه شود.
– بیمار باید طی 4-2 روز از نظر آزمایشگاهی و علامتی بهبود یابد. آنتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بیوتیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خوراکی باید 10- 7 روز ادامه یابند.
– کولونوسکوپی پس از 6 هفته برای اثبات تشخیص و رد سرطان اندیکاسیون دارد.
– وقتی بیمار به درمان طبی محافظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارانه پاسخ ندهد، وقتی بیمار با شکم حاد مراجعه کند، یا وقتی بیمار از نظر بالینی بدتر شود، باید مشاوره جراحی درخواست گردد.
– برداشتن به روش جراحی در بیمارانی که بیماری عارضه‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار (آبسه، انسداد، یا فیستول) دارند و آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که حداقل 2 بار عود داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، اندیکاسیون دارد.
پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌آگهی و عوارض/سیربالینی دیورتیکولیت
– اکثر بیماران بستری، به درمان محافظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارانه طبی پاسخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند، ولی تا 30% از آنها حین بستری به جراحی نیاز پیدا خواهند‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرد.
– عوارض متفاوتند (التهاب منتشر صفاق، آبسه، فیستول و انسداد روده) و از اندیکاسیون‌‌‌‌‌‌‌‌‌های برداشتن به روش جراحی به شمار‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌‌‌روند.
– 35-20% از بیماران دچار دیورتیکولیت راجعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. نیمی از حملات تکراری طی 1 سال و 90% از آنها طی 5سال رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند.
– میزان مرگ ومیر در بیمارانی که نیاز به جراحی اورژانس دارند، بیشتر است.
