آیا اپلیکیشن‌های سفارش غذا باعث تغذیه ناسالم می‌شوند؟ بررسی علمی تأثیر این سرویس‌ها بر سلامت ما
چند سال پیش که اپلیکیشن‌های سفارش غذا تازه در ایران فراگیر شده بودند، من هم مثل خیلی از افراد به راحتی آن‌ها جذب شدم. امکان سفارش غذا از هر رستورانی، تنوع زیاد و تحویل سریع، تجربه‌ای جدید و جذاب بود. اما خیلی زود متوجه شدم که انتخاب‌های غذایی من تغییر کرده و بیشتر به سمت غذاهای آماده، فست‌فود و غذاهای پرکالری متمایل شده است. به‌تدریج، این عادت باعث شد که اضافه وزن پیدا کنم و مشکلات گوارشی بیشتری داشته باشم. بررسی‌های علمی هم نشان داده‌اند که استفاده از این اپلیکیشن‌ها می‌تواند عادات غذایی ناسالم را تقویت کند.
با این حال، اپلیکیشن‌های سفارش غذا لزوماً به معنای تغذیه ناسالم نیستند. اگر بدانیم چطور از آن‌ها استفاده کنیم، می‌توانیم انتخاب‌های بهتری داشته باشیم و رژیم غذایی خود را متعادل نگه داریم. در این مقاله، می‌خواهم ۵ فکت علمی درباره تأثیر اپلیکیشن‌های سفارش غذا بر تغذیه و سبک زندگی ما را بررسی کنم.
۱. اپلیکیشن‌های سفارش غذا می‌توانند منجر به مصرف بیشتر فست‌فود شوند
تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که مرتب از اپلیکیشن‌های سفارش غذا استفاده می‌کنند، بیشتر به سمت غذاهای ناسالم و پرکالری جذب می‌شوند. طبق مطالعه‌ای که در National Institutes of Health (NIH) منتشر شده است، ۷۰٪ از غذاهای سفارش داده‌شده از طریق این اپلیکیشن‌ها، شامل فست‌فود، غذاهای سرخ‌شده یا غذاهای پرچرب هستند. این موضوع به دلیل دسترسی راحت، تبلیغات گسترده‌ی رستوران‌های زنجیره‌ای و تخفیف‌های جذاب است که کاربران را به سمت انتخاب‌های ناسالم سوق می‌دهد. در بسیاری از کشورها، حتی برخی اپلیکیشن‌ها رستوران‌هایی که غذاهای پرچرب یا پرنمک ارائه می‌دهند را در اولویت نمایش قرار می‌دهند. این روند نشان می‌دهد که بدون آگاهی از ترکیبات غذایی، احتمال سفارش غذای ناسالم بیشتر می‌شود.
۲. بسیاری از غذاهای موجود در این اپلیکیشن‌ها دارای کالری پنهان هستند
بسیاری از کاربران هنگام سفارش غذا، فقط به نام غذا نگاه می‌کنند و اطلاعات تغذیه‌ای آن را بررسی نمی‌کنند. مطالعه‌ای از Harvard School of Public Health نشان داده است که میانگین کالری یک وعده غذایی که از طریق اپلیکیشن سفارش داده می‌شود، بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ کالری است، درحالی‌که میزان توصیه‌شده‌ی مصرف کالری در یک وعده غذایی بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ کالری است. بسیاری از غذاها، حتی آن‌هایی که سالم به نظر می‌رسند، حاوی سس‌های پرچرب، نمک اضافی و روغن‌های ناسالم هستند که میزان کالری و چربی اشباع‌شده‌ی آن‌ها را افزایش می‌دهند. برخی اپلیکیشن‌های پیشرفته در کشورهای توسعه‌یافته، اطلاعات تغذیه‌ای دقیق هر غذا را نمایش می‌دهند، اما بسیاری از سرویس‌های موجود در ایران، این قابلیت را ندارند.
۳. استفاده مداوم از اپلیکیشن‌های سفارش غذا ممکن است به چاقی و مشکلات متابولیکی منجر شود
طبق تحقیقی که در British Journal of Nutrition منتشر شده، استفاده‌ی مداوم از اپلیکیشن‌های سفارش غذا با افزایش شاخص توده بدنی (BMI)، چاقی و مشکلات متابولیکی مرتبط است. این تحقیق نشان می‌دهد که افرادی که بیشتر از سه بار در هفته از این سرویس‌ها استفاده می‌کنند، ۲۵٪ بیشتر در معرض چاقی هستند. دلیل این مسئله، افزایش مصرف غذاهای پرکالری، کمبود مواد مغذی و کاهش فعالیت فیزیکی به دلیل دریافت غذا در محل است. از آنجایی که سفارش غذا آسان و بدون نیاز به تلاش است، بسیاری از افراد به‌جای آشپزی در خانه که معمولاً سالم‌تر است، به سمت این اپلیکیشن‌ها روی می‌آورند. این موضوع در میان دانشجویان و افرادی که سبک زندگی پرمشغله‌ای دارند، شایع‌تر است.
۴. انتخاب‌های سالم در اپلیکیشن‌های سفارش غذا دشوار اما ممکن است
درحالی‌که بسیاری از افراد از این اپلیکیشن‌ها برای سفارش فست‌فود استفاده می‌کنند، گزینه‌های سالم‌تری نیز در این پلتفرم‌ها وجود دارند. برخی از رستوران‌ها غذاهای کم‌چرب، گیاهی و کم‌نمک ارائه می‌دهند، اما معمولاً در لیست‌های پیشنهادی اپلیکیشن‌ها کمتر دیده می‌شوند. طبق بررسی World Health Organization (WHO)، یکی از راه‌های داشتن انتخاب‌های سالم‌تر در این اپلیکیشن‌ها، بررسی دقیق منوی غذا، جستجوی رستوران‌های سالم‌تر و پرهیز از پیشنهادهای تبلیغاتی است. همچنین، می‌توان با انتخاب روش‌های پخت سالم‌تر (مثلاً گریل به‌جای سرخ‌شده) و حذف سس‌های چرب، ارزش غذایی غذاهای سفارش داده‌شده را بهبود داد. بسیاری از افراد نیز با اضافه کردن سالاد یا سبزیجات به سفارش خود، میزان مصرف مواد مغذی را افزایش می‌دهند.
۵. آینده‌ی اپلیکیشن‌های سفارش غذا می‌تواند به سمت تغذیه سالم‌تر تغییر کند
با افزایش آگاهی مردم درباره‌ی اهمیت تغذیه سالم و اثرات منفی رژیم‌های ناسالم، بسیاری از اپلیکیشن‌های سفارش غذا به‌دنبال تغییرات مثبتی هستند. در برخی کشورها، اپلیکیشن‌هایی طراحی شده‌اند که فقط غذاهای سالم را پیشنهاد می‌دهند و کاربران را به انتخاب‌های مغذی‌تر تشویق می‌کنند. همچنین، شرکت‌های سفارش غذا در حال اضافه کردن ویژگی‌هایی مانند نمایش اطلاعات تغذیه‌ای، پیشنهاد جایگزین‌های سالم و تشویق رستوران‌ها به ارائه‌ی گزینه‌های کم‌کالری هستند. به‌عنوان مثال، برخی اپلیکیشن‌های پیشرو در این صنعت مانند Uber Eats و Deliveroo شروع به همکاری با متخصصان تغذیه کرده‌اند تا غذاهای سالم‌تری را در اولویت قرار دهند. این روند می‌تواند در آینده به بهبود سبک تغذیه مردم و کاهش مشکلاتی مانند چاقی و بیماری‌های مرتبط کمک کند.
۶. مصرف نمک و چربی در غذاهای سفارش داده شده بیشتر از حد استاندارد است
بسیاری از رستوران‌ها برای بهبود طعم غذاهایشان از مقادیر زیادی نمک (Salt) و چربی‌های اشباع‌شده (Saturated Fats) استفاده می‌کنند. طبق مطالعات World Health Organization (WHO)، مصرف بیش از حد نمک و چربی اشباع، باعث افزایش فشار خون، بیماری‌های قلبی و چاقی می‌شود. در بسیاری از غذاهای رستورانی، میزان سدیم (Sodium) از مقدار توصیه‌شده‌ی روزانه بیشتر است و می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند. بررسی‌ها نشان داده که غذاهای آماده که از طریق اپلیکیشن‌ها سفارش داده می‌شوند، به‌طور متوسط ۳۰٪ بیشتر از غذاهای خانگی نمک دارند. دلیل این موضوع، استفاده از چاشنی‌های فرآوری‌شده، سس‌های آماده و افزودنی‌های نگهدارنده است که ماندگاری غذا را بیشتر می‌کنند. همچنین، بسیاری از رستوران‌ها برای جلوگیری از خشک شدن یا کاهش کیفیت غذاهایشان از کره، روغن‌های هیدروژنه و سرخ‌کردنی‌های عمیق استفاده می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود که حتی غذاهایی که در ظاهر سالم به نظر می‌رسند، در واقعیت پر از چربی‌های ناسالم و نمک باشند. بنابراین، انتخاب غذاهای بخارپز (Steamed)، گریل‌شده (Grilled) یا کم‌نمک می‌تواند به کاهش این خطرات کمک کند.
۷. سفارش غذاهای کم‌کالری در اپلیکیشن‌ها چالش‌برانگیز است
بسیاری از اپلیکیشن‌های سفارش غذا، دسته‌بندی مشخصی برای غذاهای کم‌کالری و سالم ندارند و کاربران باید خودشان بین گزینه‌های متعدد، انتخاب درستی داشته باشند. طبق تحقیقات National Institute of Health (NIH)، بسیاری از غذاهای موجود در اپلیکیشن‌های سفارش غذا بین ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ کالری در هر وعده دارند، درحالی‌که میزان کالری توصیه‌شده برای هر وعده غذایی کمتر از ۷۰۰ کالری است. برخی از غذاهای ظاهراً سالم مانند سالادهای رستورانی یا غذاهای گیاهی، در صورت داشتن سس‌های پرچرب و روغن‌های اضافی، می‌توانند حتی از غذاهای فست‌فودی پرکالری‌تر باشند. مشکل دیگر این است که بسیاری از رستوران‌ها اطلاعات تغذیه‌ای غذاهایشان را منتشر نمی‌کنند، بنابراین کاربران در هنگام انتخاب، آگاهی دقیقی از میزان کالری و مواد مغذی ندارند. برخی از اپلیکیشن‌های بین‌المللی مانند MyFitnessPal و Lifesum این امکان را دارند که میزان کالری غذاها را بر اساس نام رستوران و نوع غذا تخمین بزنند. اما متأسفانه در ایران هنوز چنین امکاناتی در اپلیکیشن‌های سفارش غذا رایج نیست.
۸. تأثیر تبلیغات و تخفیف‌های اپلیکیشن‌ها در افزایش سفارش‌های ناسالم
بسیاری از اپلیکیشن‌های سفارش غذا از تبلیغات هدفمند (Targeted Ads) و تخفیف‌های ویژه برای تشویق کاربران به خرید بیشتر استفاده می‌کنند. طبق تحقیقات Harvard Business Review، کاربران در مواجهه با تخفیف‌ها و پیشنهادهای ویژه ۴۰٪ بیشتر از حد معمول سفارش می‌دهند، حتی اگر نیازی به آن غذا نداشته باشند. این استراتژی باعث می‌شود که مردم نه‌تنها غذای بیشتری بخورند، بلکه تمایل بیشتری به انتخاب غذاهای ناسالم داشته باشند. به‌عنوان مثال، بسیاری از رستوران‌های فست‌فود، تخفیف‌های ویژه‌ای برای سفارش‌های بزرگ یا بسته‌های ترکیبی ارائه می‌دهند که اغلب شامل نوشابه‌های قندی، سیب‌زمینی سرخ‌کرده و برگرهای پرچرب هستند. درحالی‌که برخی اپلیکیشن‌ها امکان سفارش غذاهای سالم‌تر را هم ارائه می‌دهند، این گزینه‌ها معمولاً تبلیغ نمی‌شوند و کاربران کمتر به آن‌ها توجه می‌کنند. بنابراین، آگاهی از تکنیک‌های بازاریابی این اپلیکیشن‌ها می‌تواند به کاربران کمک کند که انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشند.
۹. سفارش‌های شبانه از طریق اپلیکیشن‌ها اغلب ناسالم‌تر هستند
مطالعات نشان داده‌اند که زمان سفارش غذا می‌تواند بر نوع انتخاب‌های غذایی تأثیر بگذارد. طبق بررسی‌های Journal of Clinical Nutrition، افراد در ساعات شب تمایل بیشتری به مصرف غذاهای پرچرب، شور و پرکالری دارند. اپلیکیشن‌های سفارش غذا نیز معمولاً در ساعات پایانی شب، تبلیغات ویژه‌ای برای فست‌فودها و میان‌وعده‌های ناسالم ارائه می‌دهند. همچنین، خستگی در پایان روز باعث می‌شود که افراد کمتر به انتخاب‌های سالم فکر کنند و به سمت غذاهایی که انرژی فوری دارند، مانند پیتزا، برگر و غذاهای سرخ‌شده بروند. از سوی دیگر، بدن در شب متابولیسم کندتری دارد و کالری اضافی راحت‌تر به چربی تبدیل می‌شود. این موضوع به‌ویژه برای افرادی که عادت دارند شام را دیروقت سفارش دهند، می‌تواند منجر به افزایش وزن و مشکلات گوارشی شود. بنابراین، انتخاب غذاهای سبک‌تر در شب، مانند سوپ، سالاد یا غذاهای پروتئینی کم‌چرب، می‌تواند به حفظ سلامتی کمک کند.
۱۰. اپلیکیشن‌های سفارش غذا می‌توانند به تغییر الگوی غذایی کودکان کمک کنند
استفاده‌ی مداوم از اپلیکیشن‌های سفارش غذا می‌تواند بر عادات غذایی کودکان و نوجوانان تأثیر بگذارد. طبق مطالعه‌ای که توسط American Academy of Pediatrics انجام شده است، کودکانی که بیشتر از طریق این اپلیکیشن‌ها غذا سفارش می‌دهند، تمایل بیشتری به غذاهای پرکالری و کم‌مغذی دارند. این مسئله به‌ویژه برای خانواده‌هایی که به‌جای پخت غذای خانگی، اغلب از این سرویس‌ها استفاده می‌کنند، می‌تواند نگران‌کننده باشد. غذاهای سفارش داده‌شده معمولاً حاوی مواد نگهدارنده، نمک و چربی بیشتری هستند که می‌توانند تأثیرات منفی بر رشد کودکان داشته باشند. برخی کشورها محدودیت‌هایی برای تبلیغات غذاهای ناسالم در اپلیکیشن‌های سفارش غذا ایجاد کرده‌اند تا از گسترش این عادت‌های ناسالم در کودکان جلوگیری کنند. والدین می‌توانند با انتخاب گزینه‌های سالم‌تر و محدود کردن سفارش غذاهای آماده، عادات تغذیه‌ای بهتری برای کودکان خود ایجاد کنند.
