رپورتاژ
فتق دیسک‌ها می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات مشاهده شود، اما بیشتر در ناحیه‌ی گردن (ستون فقرات سرویکال) و پایین کمر (قسمت لومبار ستون فقرات) دیده می‌شوند. تصمیم‌گیری که پزشک برای برنامه درمان دیسک کمر شما در نظر می‌گیرد، به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، سطح فعالیت و چگونگی تأثیر این عارضه بر روی شیوه زندگی شما بستگی خواهد داشت.
بیرون زدگی دیسک کمر و گردن
ستون فقرات از استخوان‌های استوانه‌ای شکلی تشکیل شده است که مهره نامیده می‌شود. بین استخوان‌های ستون فقرات یا همان مهره‌ها، دیسک‌های کوچکی وجود دارند که از یک لایه غضروفی ضخیم در خارج و یک ماده نرم و ژله‌ای در داخل آن ساخته شده‌اند. این دیسک‌ها برای جذب ضربات ناشی از حرکت ستون فقرات عمل می‌کنند و به ستون فقرات امکان خم و راست شدن را می‌دهند.
نخاع مجموعه‌ای از اعصاب است که از طریق کانال درون ستون فقرات عبور می‌کند. نخاع پیام‌ها را از طریق ریشه‌های عصبی که در طول نخاع به بدن منشعب می‌شوند، به مغز و از مغز منتقل می‌کند. این اعصاب از طریق سوراخ‌های کوچکی در هر طرف از ستون فقرات خارج می‌شوند. به این سوراخ‌ها “فورامن ” (foramens ) گفته می‌شود که به زبان لاتین به معنای “پنجره ” است
اگر یک فورامن بر اثر آرتروز گردن یا دیسک در رفته باریک شود، فشار بر روی عصب می‌تواند باعث بی‌حسی و درد و حتی در صورت شدت زیاد، ضعف عضلانی شود. فتق، پارگی یا دررفتگی دیسک، هنگامی اتفاق می‌افتد که مواد داخلی از غشای خارجی غضروف بیرون شده یا ترکیده و به عصب‌های نخاعی یا نخاع فشار وارد کرده یا به آن‌ها آسیب برساند.
علت
با افزایش سن، دیسک‌های ستون فقرات از انعطاف‌پذیری کمتری برخوردار می‌شوند که این خطر آسیب‌دیدگی آن‌ها را افزایش می‌دهد. موارد دیگری که می‌تواند خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهد شامل آسیب‌دیدگی هایی همچون زمین خوردن، کشیدگی مکرر، بلند کردن نادرست اجسام، وزن بیش از حد بدن و سیگار کشیدن می‌باشد.
هنگامی که دیسک دچار دررفتگی و فتق می‌شود، مواد نرم داخل دیسک از پوشش خارجی غضروف بیرون می‌آید. به طور معمول فاصله کمی بین دیسک‌ها و ستون فقرات وجود دارد؛ اما وقتی دیسک فتق شده به عصب نخاعی فشار وارد می‌کند، منجر به علائم درد، بی‌حسی و ضعف می‌شود.
علائم
همه افراد مبتلا به فتق دیسک علائمی ندارند؛ اما وقتی دیسک آسیب دیده به اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند، علائم می‌تواند شامل درد، از دست دادن احساس، گزگز یا ضعف عضلانی باشد. میزان فشاری که دیسک دررفته و فتق شده به اعصاب نخاعی وارد می‌کند، امل تعیین کننده در میزان وخیم بودن علائم می‌باشد. سرفه، خندیدن، عطسه کردن، ادرار کردن، یا فشار آوردن در هنگام مدفوع، درد فتق دیسک را بدتر می‌کند.
کمر
بیشتر موارد فتق دیسک در قسمت پایین کمر رخ می‌دهند و باعث درد کمر و پا می‌شوند. درد شدیدی که از طریق دیسک از طریق باسن و از پایین ساق پا به سمت پایین پا کشیده می‌شود، درد سیاتیک نامیده می‌شود.
درد شدید زیر زانو معمولاً نشانه فتق دیسک است، زیرا دیگر مشکلات کمر معمولاً باعث درد زیر زانو نمی‌شوند. فتق دیسک در کمر می‌تواند باعث ضعف در پاها و مشکل در بلند کردن قسمت جلوی پایتان از زمین شود.
گردن
مواردی از فتق دیسک در گردن (ستون فقرات سرویکال) نیز وجود دارد. این شرایط می‌توانند باعث درد در یک بازو شوند که از بغل و تیغه فوقانی شانه شروع می‌شوند و از پایین دست به یک یا دو انگشت می‌رسند. این درد همچنین می‌تواند در قسمت میانی و بالایی کمر احساس شود و می‌تواند یا دیگر مشکلات و شرایط اشتباه گرفته شود. عضلات دست می‌توانند ضعیف شوند، در نتیجه حرکت انگشتان دشوار خواهد شد.
فشار بر روی اعصاب پایین نخاع می‌تواند باعث ضعیف شده یا از بین رفتن کنترل مثانه یا کنترل روده شود که هر دو نشانه فشار عصبی بسیار شدید هستند. این علائم و یا از دست دادن عملکرد عضلات در پا، نشانه‌هایی از یک مورد اورژانسی هستند، بنابراین اگر این دچار این علائم شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. هرچه زودتر ویزیت شوید، احتمال بهبود عملکردتان بیشتر خواهد بود. اگرچه این مورد به ندرت پیش می‌آید، اما پارگی دیسک در گردن می‌تواند باعث فلج کامل شود.
تشخیص
پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از شما در مورد علائمی که دارید سؤال می‌کند. پزشک ستون فقرات شما را بررسی می‌کند و ممکن است هماهنگی، قدرت عضلانی و رفلکس‌ها و توانایی شما در احساسات را آزمایش کند. در برخی موارد، پزشک می‌تواند بر اساس علائم و نتایج معاینه فیزیکی تشخیص دهد.
با این حال، گاهی پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند رادیولوژی از نخاع یا ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) و سی تی اسکن (توموگرافی محوری کامپیوتری) را برای تأیید تشخیص یا بررسی علل دیگر علائم شما انجام دهد. تصویربرداری ام آر آی قطعی‌ترین روش برای تشخیص است.
درمان
درمان فتق دیسک می‌تواند شامل گزینه‌های غیر جراحی و جراحی باشد. در بیشتر موارد، درمان به صورت محافظه‌کارانه و با گزینه‌های غیر جراحی آغاز می‌شود که برای بیش از ۹۰٪ افراد مؤثر است. اگر گزینه‌های غیر جراحی مؤثر نباشند، گزینه‌های جراحی نیز در نظر گرفته می‌شوند. برای افرادی که علائم آن‌ها به تدریج بدتر می‌شود یا دچار از دست دادن کنترل مثانه و روده می‌شوند، گزینه‌های جراحی خیلی زودتر در نظر گرفته می‌شوند.
تغییرات و اصلاحاتی در فعالیت
گزینه‌های غیر جراحی برای فتق دیسک شامل تلاش برای فعال ماندن است، مگر اینکه دردتان شدید باشد. اگر به استراحت نیاز دارید، احتمالاً پزشک پیشنهاد می‌کند که مدت زمان استراحت بیشتر از ۱ یا ۲ روز نباشد.
استراحت کردن برای بیشتر از این مدت ممکن است باعث ضعیف شدن عضلات و بدتر شدن علائم شما شود. از فعالیت‌هایی که علائم شما را تشدید می‌کنند مانند خم شدن، بلند کردن یا نشستن به مدت طولانی خودداری کنید.
استفاده از تشک سفت
استفاده از تشک سفت هنگام خواب ممکن است به شما کمک کند. اگر به پهلو می‌خوابید، قرار دادن یک بالش زیر کمر و دیگری زیر شانه کمک می‌کند، یا اگر به پشت می‌خوابید، قرار دادن یک بالش زیر زانو برایتان مفید است.
داروها
پزشک ممکن است برای کمک به تسکین درد، داروهایی مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs؛ به‌عنوان‌مثال، ایبوپروفن) را توصیه کند. اگر دردتان شدید باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد درد قوی‌تری مانند کدئین یا اکسی کدون، داروهای شل کننده عضلات یا داروهای دیگری که به درد عصبی کمک می‌کنند (مانند آمی تریپتیلین، گاباپنتین) برای شما تجویز کند.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها را می‌توان به صورت خوراکی یا تزریق استفاده کرد و ممکن است برای درد شدید و مداوم تجویز شود. گاهی اوقات، تزریق لیدوکائین و کورتیکواستروئیدها به یک قسمتی از کمر که دچار اسپاسم شده و بسیار دردناک است، می‌تواند باعث تسکین موقتی شود.
کمپرس سرد
کمپرس سرد یا یخ می‌تواند در صورت استفاده چند بار در روز و برای بیش از ۲۰ دقیقه به کاهش درد کمک کند. اعمال گرما نیز ممکن است به این درد کمک کند.
کاهش دادن وزن اضافی
برای جلوگیری از عود مجدد این شرایط، کاهش وزن اضافی، به ویژه در ناحیه شکم بسیار حائز اهمیت است و هنگامی که کمی حالتان بهتر شد می‌توانید تمریناتی را انجام دهید به بهبود وضعیتتان کمک خواهند کرد (تقویت عضلات شکم و کشش عضلات پشت).
فیزیوتراپی
مانیپولاسیون (درمان دستی) ستون فقرات یک روش محافظه‌کارانه است که معمولاً توسط پزشکان مختلفی از جمله متخصصان جراحی و فیزیوتراپی استفاده می‌شود. هر درمانی خطراتی را به همراه دارد، اما به نظر می‌رسد احتمال وخیم‌تر شدن شرایط ستون فقرات با این روش بسیار کم است.
روش‌های دیگری مانند اولتراسوند تراپی، TENS (تحریک الکتریکی عصبی از راه پوست که در آن از جریان الکتریکی برای تحریک اعصاب استفاده می‌شود) و ماساژ درمانی ممکن است گاهی اوقات با کمک به کاهش اسپاسم عضلات که اثر ثانویه بیماری دیسک است، درد را تسکین دهد. طب سوزنی نتایج متفاوتی را نشان داده است. در صورت استفاده از آن، برای جلوگیری از انتقال عفونت بسیار مهم است که از سوزن‌های یک‌بارمصرف استفاده شود.
ورزش دیسک گردن و کمر
فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را به شما یاد بدهد که به تقویت عضلات نخاع و کاهش آسیب به دیسک و اعصاب نخاعی کمک می‌کند. اگر مطمئن نیستید که خودتان می‌توانید ورزش دیسک گردن را انجام دهید، نظارت توسط یک متخصص و فیزیوتراپیست ممکن است مفید باشد.
تغییر در وضعیت و نحوه‌ی نشستن
تغییر وضعیت و نحوه‌ی نشستن نیز می‌تواند کمک کند. پاها را روی یک چهارپایه ی کوتاه قرار دهید تا کمرتان درست بر روی قسمت پشت صندلی صاف شود یا صندلی را طوری تنظیم کنید که به سمت جلو متمایل شود. استفاده از تشکی با پشتیبانی خوب و محکم و یک بالش مناسب برای خواب نیز بسیار مهم است.
بریس
بریس‌های کمر و گردن (گردن بند طبی، کمربند طبی) معمولاً کمک چندانی نمی‌کنند، گرچه به‌هرحال بسیاری از افراد از آن‌ها استفاده می‌کنند. آن‌ها نمی‌توانند جایگزین روش‌های مراقبتی دیگر باشند.
تراکشن
تراکشن و استفاده از یقه گردن بند طبی محافظ می‌تواند به فتق دیسک در ستون فقرات گردنی کمک کند. هنگام انجام روش تراکشن، یک دستگاه به آرامی ستون فقرات را می‌کشد تا فشار وارد شده به آن کاهش یابد. یک پزشک یا فیزیوتراپیست باید به فرد نشان دهد که چگونه از تجهیزات تراکشن با خیال راحت و بدون هیچ خطری استفاده کند. درمان تراکشن ممکن است برای استفاده در خانه توصیه شود. برای جلوگیری از آسیب رساندن باید از آن به درستی استفاده شود.
پیشگیری
برای جلوگیری از عود فتق دیسک و آرتروز گردن بهتر است موارد زیر را در نظر بگیرید:
- تمریناتی را انجام دهید که عضلات شکم و پشت را تقویت می‌کند.
- حالت بدنی خود را حفظ کنید (صاف بایستید، صاف بنشینید، وسایل را با کمری صاف بردارید).
- هنگام نشستن، به صورتی بنشینید که کمرتان درست بر روی پشت صندلی صاف قرار بگیرد، به جلو سر نخورید و یک چهارپایه ی کوچک در زیر پا قرار دهید.
- هنگام بلند کردن چیزی زانوها و لگن را خم کرده و پشت را صاف نگه دارید.
- هنگام حمل یک شی آن را نزدیک بدن نگه دارید.
- از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری کنید.
- وزنتان را تا میزان مناسب و سالمی برسانید و سایز دور شکمتان را کاهش دهید.
- سیگار نکشید.
