آندوسکوپی دستگاه گوارش چگونه و برای چه انجام می‌شود؟

آندوسکوپی فوقانی روشی است که با آن قسمت بالای دستگاه گوارش بررسی می‌شود. در این روش دوربین کوچکی که در انتهای یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر جاسازی شده به داخل دستگاه گوارش فرستاده می‌شود. متخصص بیماری‌های دستگاه گوارش (فوق تخصص گوارش) از آندوسکوپی برای تشخیص و گاهی درمان بیماری‌هایی که بر مری، معده و ابتدای روده کوچک (اثنی عشر) تأثیر می‌گذارد، استفاده می‌کند.

اصطلاح پزشکی برای آندوسکوپی فوقانی، ازوفاگوستروودودنوسکوپی است. (احتمالا یکی از طولانی‌ترین کلماتی که در پزشکی نوشته می‌شود!)

اندوسکوپی فوقانی در مطب پزشک، مرکز جراحی سرپایی یا بیمارستان انجام می‌شود.

چرا آندوسکوپی انجام می‌شود؟

از آندوسکوپی فوقانی برای تشخیص و گاهی درمان بیماری‌هایی که قسمت فوقانی دستگاه گوارش شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، از جمله مری، معده و ابتدای روده کوچک (اثنی عشر) استفاده می‌شود.

ممکن است پزشک روش اندوسکوپی را به موارد زیر توصیه کند:

• علائم را بررسی کند. آندوسکوپی ممکن است به پزشک شما در تعیین علت و نشانه‌های گوارشی مانند تهوع، استفراغ، درد شکم، مشکل بلع و خونریزی گوارشی کمک کند.
• تشخیص. پزشک شما ممکن است از آندوسکوپی برای جمع‌آوری نمونه‌های بافتی (بیوپسی) برای آزمایش بیماری‌ها و شرایطی مانند کم خونی، خونریزی، التهاب، اسهال یا سرطان‌های دستگاه گوارش استفاده کند.
• درمان. پزشک می‌تواند ابزار‌های خاصی را از طریق آندوسکوپ برای درمان مشکلات دستگاه گوارش از جمله سوزاندن یک رگ خونریزی‌کننده برای جلوگیری از خونریزی، گشاد کردن یا دسلاتاسیون مری باریک، برداشتن یک پولیپ یا برداشتن یک جسم خارجی از طریق آندوسکوپ عبور دهد.

گاهی اوقات آندوسکوپی همراه با سایر روش‌ها مانند سونوگرافی برای تشخیص استفاده می‌شود. یعنی پروب سونوگرافی به اندوسکوپ متصل شود تا تصاویر تخصصی از دیواره مری یا معده شما ایجاد شود. سونوگرافی آندوسکوپی همچنین ممکن است به پزشک شما کمک کند تا تصاویری از اندام‌های غیرقابل دسترسی مانند پانکراس ایجاد کند. آندوسکوپ‌های جدید از ویدئو با وضوح بالا برای ارائه تصاویر واضح‌تر استفاده می‌کنند.

بسیاری از آندوسکوپ‌ها به پزشک اجازه می‌دهند از فناوری موسوم به تصویربرداری با باند باریک استفاده کند که از نور ویژه برای تشخیص بهتر شرایط پیش سرطانی مانند مری بارت استفاده می‌کند.

آیا آندوسکوپی خطر دارد؟ چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟

آندوسکوپی یک روش بسیار ایمن است. عوارض نادر شامل موارد زیر است:

• خون‌ریزی. اگر این روش شامل برداشتن تکه‌ای از بافت برای آزمایش (بیوپسی) یا درمان مشکل دستگاه گوارش باشد، احتمال بروز عوارض خونریزی پس از آندوسکوپی افزایش می‌یابد. در موارد نادر، چنین خونریزی‌هایی ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشد.
• عفونت: بیشتر از آندوسکوپی شامل معاینه و بیوپسی است و احتمال عفونت کم است. با انجام اقدامات اضافی به عنوان بخشی از آندوسکوپی، خطر عفونت افزایش می‌یابد. اکثر عفونت‌ها جزئی هستند و با آنتی بیوتیک قابل درمان هستند. اگر در معرض خطر بیشتری از عفونت هستید، پزشک شما ممکن است قبل از عمل به شما آنتی بیوتیک‌های پیشگیرانه بدهد.
• پارگی دستگاه گوارش. پارگی در مری یا قسمت دیگری از دستگاه گوارش فوقانی شما ممکن است به بستری شدن در بیمارستان و گاهی جراحی برای ترمیم آن نیاز داشته باشد. خطر این عارضه بسیار کم است – در 1 مورد از هر 2500 تا 11000 آندوسکوپی تشخیصی فوقانی رخ می‌دهد. در صورت انجام اقدامات اضافی مانند اتساع برای گسترش مری، خطر افزایش می‌یابد.

با رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک برای آماده‌سازی برای انجام آندوسکوپی، مانند ناشتا بودن و قطع برخی از دارو‌ها، می‌توانید خطر عوارض را کاهش دهید.

علائم و نشانه‌هایی که می‌تواند نشان دهنده عارضه باشد

علائم و نشانه‌هایی که باید بعد از آندوسکوپی مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

• تب
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• مدفوع خونی، سیاه یا بسیار تیره رنگ
• مشکل در بلع
• درد شدید یا مداوم شکمی
• استفراغ، به ویژه اگر استفراغ شما خونین است یا شبیه به قهوه است

در صورت مشاهده هر یک از این علائم یا علائم فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس بروید.

چگونه برای آندوسکوپی آماده شوید؟

پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برای آمادگی برای انجام آندوسکوپی به شما می‌دهد. در برخی موارد ممکن است پزشک از شما بخواهد:

• برای اطمینان از خالی بودن معده برای این عمل، باید چهار تا هشت ساعت قبل از انجام آندوسکوپی نوشیدن و خوردن را متوقف کنید.
• مصرف برخی دارو‌ها را متوقف کنید. شما باید چند روز قبل از آندوسکوپی از مصرف برخی دارو‌های رقیق‌کننده خون خودداری کنید. در صورت انجام اقدامات خاص در طول آندوسکوپی، رقیق‌کننده‌های خون ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند. اگر بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا دارید، پزشک دستورالعمل‌های خاصی را در مورد دارو‌های شما به شما می‌دهد.

قبل از آندوسکوپی، پزشک خود را در مورد تمام دارو‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، مطلع کنید.

آیا بیهوش می‌شوم؟

اکثر افرادی که تحت آندوسکوپی فوقانی قرار می‌گیرند، از یک داروی آرامبخش برای آرامش و راحتی بیشتر آن‌ها در طول عمل استفاده می‌کنند. در حالی که داروی آرام بخش از بین می‌رود، برای بهبودی خود برنامه‌ریزی کنید. ممکن است از نظر ذهنی هوشیار باشید، اما حافظه، زمان واکنش و قضاوت شما مختل می‌شود. کسی را پیدا کنید که شما را به خانه برساند. همچنین ممکن است لازم باشد یک روز را از محل کار مرخص کنید. تا 24 ساعت هیچ تصمیم مهم شخصی یا مالی نگیرید.

چیزی که می‌توانید انتظار داشته باشید

در طول آندوسکوپی

در طی یک روش آندوسکوپی فوقانی، از شما خواسته می‌شود که روی یک میز به پشت یا به پهلو دراز بکشید. با شروع مراحل:

• مانیتور‌ها اغلب به بدن شما متصل می‌شوند. این به تیم مراقبت‌های بهداشتی شما اجازه می‌دهد تا تنفس، فشار خون و ضربان قلب شما را کنترل کنند.
• ممکن است داروی آرام بخش دریافت کنید. این دارو که از طریق وریدی در ساعد شما تجویز می‌شود، به شما در آرامش در طول آندوسکوپی کمک می‌کند.
• ممکن است پزشک یک داروی بی‌حسی را در دهان شما اسپری کند. این دارو در آماده شدن برای قرار دادن لوله بلند و انعطاف‌پذیر (آندوسکوپ) گلو را بی‌حس می‌کند. ممکن است از شما خواسته شود برای نگه داشتن دهان خود از محافظ دهان پلاستیکی استفاده کنید.
• سپس آندوسکوپ در دهان شما قرار می‌گیرد. ممکن است پزشک از شما بخواهد که با خارج شدن گلو از حلق خود را ببلعید. ممکن است مقداری فشار در گلو احساس کنید، اما نباید احساس درد کنید.

بعد از عبور آندوسکوپ از گلو نمی‌توانید صحبت کنید، اگرچه می‌توانید صدا‌هایی ایجاد کنید. آندوسکوپ در تنفس شما اختلال ایجاد نمی‌کند.

هنگامی که پزشک آندوسکوپ را به مری شما منتقل می‌کند:

• یک دوربین کوچک در قسمت انتهایی تصاویر را به یک مانیتور ویدئویی در اتاق امتحان منتقل می‌کند. پزشک شما این مانیتور را تماشا می‌کند تا به دنبال ناهنجاری در دستگاه گوارش فوقانی شما باشد. در صورت مشاهده ناهنجاری در دستگاه گوارش، پزشک ممکن است تصاویر را برای معاینه بعدی ثبت کند.
• فشار ملایم هوا ممکن است به مری وارد شود تا دستگاه گوارش شما متورم شود. این به اندوسکوپ اجازه می‌دهد آزادانه حرکت کند. و به پزشک شما اجازه می‌دهد تا به راحتی چین‌های دستگاه گوارش شما را بررسی کند. ممکن است از هوای اضافه شده احساس فشار یا پری کنید.
• پزشک ابزار‌های جراحی خاصی را از طریق آندوسکوپ برای جمع‌آوری نمونه بافت یا برداشتن پولیپ عبور می‌دهد. پزشک شما مانیتور ویدئویی را تماشا می‌کند تا ابزار‌ها را راهنمایی کند.

هنگامی که پزشک معاینه خود را به پایان رساند، آندوسکوپ به آرامی از طریق دهان شما خارج می‌شود. بسته به شرایط شما، آندوسکوپی به طور معمول 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.

بعد از آندوسکوپی

بعد از انجام آندوسکوپی به ریکلوری منتقل می‌شوید تا آرام بنشینید یا دراز بکشید. ممکن است یک ساعت یا بیشتر بمانید. این به تیم مراقبت‌های بهداشتی شما اجازه می‌دهد تا با از بین رفتن آرامبخش، شما را تحت نظر داشته باشند.

هنگامی که در خانه هستید، ممکن است علائم و نشانه‌های کمی ناراحت‌کننده را پس از آندوسکوپی تجربه کنید، مانند:

• نفخ و گاز
• گرفتگی
• گلو درد

این علائم و نشانه‌ها با گذشت زمان بهبود می‌یابد. اگر نگران هستید یا کاملاً ناراحت هستید، با پزشک خود تماس بگیرید.

بقیه روز بعد از آندوسکوپی را با آرامش انجام دهید. پس از دریافت آرامبخش، ممکن است احساس هوشیاری کنید، اما زمان واکنش شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد و قضاوت به تاخیر می‌افتد.

نتایج

هنگامی که نتایج اندوسکوپی را دریافت می‌کنید بستگی به وضعیت شما دارد. به عنوان مثال، اگر پزشک شما آندوسکوپی را برای یافتن زخم انجام داده باشد، ممکن است بلافاصله پس از عمل با یافته‌ها آشنا شوید. در صورت جمع‌آوری نمونه بافت (بیوپسی)، ممکن است لازم باشد چند روز منتظر بمانید تا از آزمایشگاه آزمایش نتیجه بگیرید. چه زمانی می‌توانید نتایج آندوسکوپی خود را از پزشک خود بپرسید.