علت بیماری زونا چیست؟ چطور تشخیص داده می‌شود و چه درمانی دارد؟
زونا zona یا بیماری شینگلز shingles یک عفونت ویروسی است که باعث بثورات دردناک می‌شود. اگرچه زونا می‌تواند در هر نقطه از بدن شما ایجاد شود، اما اغلب به صورت یک نوار از تاول ظاهر می‌شود که در قسمت چپ یا راست تنه است.
عامل بیماری زونا ویروس واریسلا زوستر است، یعنی همان ویروسی که باعث آبله مرغان می‌شود. پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس در بافت عصبی نزدیک نخاع و مغز غیر فعال باقی می‌ماند. سال‌ها بعد، ممکن است ویروس به صورت زونا دوباره فعال شود.
زونا یک بیماری تهدید‌کننده زندگی نیست، اما می‌تواند بسیار دردناک باشد. واکسن می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کند.
درمان زودهنگام می‌تواند عفونت زونا را کوتاه کرده و احتمال عوارض را کاهش دهد. شایع‌ترین عارضه بیماری زونا نورالژی پس از هرپس است که پس از برطرف شدن تاول‌ها باعث ایجاد درد زونا به مدت طولانی می‌شود.
علائم بیماری زونا
تغییرات پوستی زونا معمولاً فقط بر روی قسمت کوچکی از یک طرف بدن تأثیر می‌گذارد. این علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد، سوزش، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن
- حساسیت به لمس
- بثورات قرمز رنگی که چند روز پس از درد شروع می‌شود
- تاول‌های پر از مایع که باز شده و پوسته پوسته می‌شوند
- خارش
برخی افراد نیز تجربه می‌کنند:
- تب
- سردرد
- حساسیت به نور
- خستگی
درد معمولاً اولین علامت زونا است. در برخی بیماران، می‌تواند شدید باشد. بسته به محل درد، گاهی اوقات می‌توان آن را با درد یا علائم ناشی از بیماری‌ها قلب، ریه‌ها یا کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد اشتباه گرفت. برخی از افراد بدون ایجاد بثورات، درد زونا را تجربه می‌کنند.
بیشتر اوقات، بثورات زونا به صورت یک نوار تاول ایجاد می‌شود که در قسمت چپ یا راست تنه ظهور پیدا می‌کنند. گاهی اوقات بثورات زونا در اطراف یک چشم یا در یک طرف گردن یا صورت رخ می‌دهد.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشکوک بودن به زونا، به ویژه در موارد زیر، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد و بثورات در نزدیکی چشم رخ می‌دهد. در صورت عدم درمان، این عفونت می‌تواند منجر به آسیب دائمی چشم شود.
- شما ۶۰ سال یا بیشتر دارید، زیرا سن به طور قابل توجهی خطر عوارض را افزایش می‌دهد.
- سیستم ایمنی بدن شما (یا به دلیل سرطان، دارو‌ها یا بیماری مزمن) ضعیف شده است.
- بثورات گسترده و دردناک است.
علل بیماری زونا
زونا ناشی از ویروس واریسلا زوستر است-همان ویروسی که باعث آبله مرغان می‌شود. هر کسی که آبله مرغان داشته ممکن است دچار زونا شود. پس از بهبودی از آبله مرغان، ویروس وارد سیستم عصبی می‌شود و سال‌ها غیرفعال باقی می‌ماند.
در نهایت، ممکن است دوباره فعال شده و در امتداد مسیر‌های عصبی به پوست شما برسد و باعث ایجاد زونا می‌شود. اما همه کسانی که آبله مرغان داشته‌اند دچار زونا نمی‌شوند.
دلیل زونا مشخص نیست. اما ممکن است به دلیل کاهش ایمنی بدن در برابر عفونت‌ها با افزایش سن باشد. زونا در افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند شایع‌تر است.
واریسلا زوستر بخشی از گروهی از ویروس‌ها به نام ویروس‌های هرپس herpes است که شامل ویروس‌هایی است که باعث ایجاد زخم‌های سرد و تبخال تناسلی می‌شوند. به همین دلیل، زونا به عنوان هرپس زوستر نیز شناخته می‌شود. اما ویروسی که باعث آبله مرغان و زونا می‌شود، همان ویروس مسئول تبخال یا تبخال تناسلی نیست که یک عفونت مقاربتی است، نیست.
آیا کسی که زونا گرفته می‌تواند آن را به دیگران منتقل کند؟
فرد مبتلا به زونا می‌تواند ویروس‌واریسلا زوستر را به افرادی که از آبله مرغان مصون نیستند، منتقل کند. انتقال بیماری معمولاً از طریق تماس مستقیم با زخم‌های باز بثورات زونا رخ می‌دهد. به محض آلوده شدن، فرد مبتلا به آبله مرغان می‌شود، اما زونا نمی‌گیرد.
آبله مرغان می‌تواند برای برخی از افراد خطرناک باشد. تا زمانی که تاول‌های زونا دلمه ببندند، شخص مسری است و باید از تماس فیزیکی با افرادی که هنوز به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند یا واکسن آبله مرغان نزده‌اند، به خصوص افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، زنان باردار و نوزادان خودداری کنید.
عوامل خطر
هر کسی که تا به حال آبله مرغان داشته است می‌تواند به زونا مبتلا شود. ا
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند عبارتند از:
- سن بالاتر از ۵۰ سالگی. زونا بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال شایع است. این خطر با افزایش سن افزایش می‌یابد.
- ابتلا به بیماری‌های خاص بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف می‌کنند، مانند HIV/AIDS و سرطان، می‌توانند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند.
- برخی درمان‌های سرطان. پرتودرمانی یا شیمی درمانی می‌تواند مقاومت را در برابر بیماری‌ها کاهش دهد و ممکن است باعث ایجاد زونا شوند.
- مصرف برخی دارو‌ها. دارو‌های طراحی شده برای جلوگیری از رد اعضای پیوندی می‌توانند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند – همچنین استفاده طولانی مدت از استروئید‌ها مانند پردنیزون.
عوارض زونا
عوارض ناشی از زونا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نورالژی پست هرپتیک: در برخی از افراد، درد زونا مدت‌ها پس از برطرف شدن تاول‌ها ادامه می‌یابد. این حالت به عنوان نورالژی پس از هرپس شناخته می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که فیبر‌های عصبی آسیب دیده پیام‌های گیج‌کننده و اغراق‌آمیز درد را از پوست به مغز ارسال کنند.
- از دست دادن بینایی. زونا در داخل یا اطراف چشم (زونا چشم) می‌تواند باعث عفونت‌های دردناک چشم شود که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.
- مشکلات عصبی. بسته به اینکه اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، زونا می‌تواند باعث التهاب مغز (انسفالیت)، فلج صورت یا مشکلات شنوایی یا تعادل شود.
- عفونت‌های پوستی: اگر تاول‌های زونا به درستی درمان نشوند، ممکن است عفونت‌های باکتریایی پوست ایجاد شود.
پیشگیری از زونا
واکسن زونا ممکن است به جلوگیری از زونا کمک کند. افرادی که واجد شرایط دریافت آن هستند باید واکسن Shingrix را دریافت کنند
در ایالات متحده، Shingrix در سال ۲۰۱۷ توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تأیید شد. مطالعات نشان می‌دهد که Shingrix بیش از پنج سال در برابر زونا محافظت می‌کند. Shingrix یک واکسن غیر زنده است که از یک جزء ویروس ساخته شده است. این دارو در دو دوز و بین دوز‌ها بین ۲ تا ۶ ماه تجویز می‌شود.
Shingrix برای افراد ۵۰ سال به بالا، از جمله افرادی که قبلاً واکسن زوستاواکس دریافت کرده‌اند یا مبتلا به زونا هستند، تأیید و توصیه می‌شود.
واکسن Zostavax دیگر در ایالات متحده فروخته نمی‌شود، اما کشور‌های دیگر ممکن است هنوز از آن استفاده کنند.
شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن زونا عبارتند از قرمزی، درد، حساسیت، تورم و خارش در محل تزریق و سردرد.
واکسن زونا تضمین نمی‌کند که شما به زونا مبتلا نخواهید شد. اما این واکسن به احتمال زیاد دوره و شدت بیماری را کاهش می‌دهد و خطر ابتلا به نورالژی پس از هرپس را کاهش می‌دهد.
واکسن زونا فقط به عنوان یک استراتژی پیشگیری استفاده می‌شود. این واکسن برای درمان افرادی که در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستند مفید نیست.
تشخیص زونا
زونا معمولاً بر اساس سابقه درد در یک طرف بدن همراه با بثورات و تاول‌های همان قسمت تشخیص داده می‌شود. پزشک شما همچنین ممکن است برای آزمایش بافتی یا کشت مایع تاولی بدهد.
درمان زونا
هیچ درمانی برای زونا وجود ندارد، اما درمان سریع با تجویز دارو‌های ضد ویروسی می‌تواند روند بهبود را تسریع کرده و خطر عوارض را کاهش دهد. این دارو‌ها عبارتند از:
- آسیکلوویر
- فامسیکلوویر
- والاسیکلوویر
زونا می‌تواند باعث درد شدید شود، بنابراین پزشک همچنین ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- پچ‌های پوستی موضعی کپسایسین (Qutenza)
- دارو‌های ضد تشنج مانند گاباپنتین (نورونتین)
- دارو‌های ضدافسردگی سه حلقه‌ای، مانند آمی‌تریپتیلین
- عوامل بی‌حس‌کننده، مانند لیدوکائین، از طریق کرم، ژل، اسپری یا پچ پوست تحویل داده می‌شوند
- دارو‌هایی که حاوی مواد مخدر هستند، مانند کدئین
- تزریق شامل کورتیکواستروئید‌ها و بی‌حسی موضعی
به طور کلی زونا بین دو تا شش هفته طول می‌کشد. اکثر مردم فقط یک بار به زونا مبتلا می‌شوند، اما ممکن است کسی دو یا چند بار به آن مبتلا شوند.
دوش گرفتن با آب سرد یا استفاده از کمپرس خنک و مرطوب روی تاول‌های شما ممکن است خارش و درد را تسکین دهد.