آنوریسم مغزی چیست و چه علائمی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان

آنوریسم مغزی Brain aneurysm یک برآمدگی یا بالون شدن در یک رگ خونی در مغز است. اغلب شبیه توت آویزان به ساقه است.

آنوریسم مغزی می‌تواند نشت یا پاره شود و باعث خونریزی در مغز (سکته مغزی هموراژیک) شود. اغلب آنوریسم مغزی پاره شده در فضای بین مغز و بافت‌های نازک پوشاننده مغز رخ می‌دهد. به این نوع سکته هموراژیک، خونریزی زیر عنکبوتیه می‌گویند.

یک آنوریسم پاره شده به سرعت تهدید‌کننده زندگی می‌شود و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.

با این حال، بیشتر آنوریسم‌های مغزی پاره نمی‌شوند، مشکلات سلامتی ایجاد نمی‌کنند یا علائمی ایجاد نمی‌کنند. چنین آنوریسم‌هایی اغلب در طول آزمایشات برای سایر شرایط شناسایی می‌شوند.

درمان آنوریسم مغزی پاره نشده ممکن است در برخی موارد مناسب باشد و از پارگی در آینده جلوگیری کند. با مراقب خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که بهترین گزینه‌ها را برای نیاز‌های خاص خود درک می‌کنید.

علائم آنوریسم مغزی

آنوریسم پاره شده

سردرد ناگهانی و شدید علامت اصلی پارگی آنوریسم است. این سردرد اغلب به عنوان “بدترین سردرد” توصیف می‌شود.

علائم و نشانه‌های رایج آنوریسم پارگی عبارتند از:

• سردرد ناگهانی و بسیار شدید
• تهوع و استفراغ
• گرفتگی گردن
• تاری دید یا دوبینی
• حساسیت به نور
• تشنج
• افتادگی پلک
• از دست دادن هوشیاری
• گیجی

آنوریسم “نشتی”.

در برخی موارد، آنوریسم ممکن است مقدار کمی خون نشت کند. این نشت (خونریزی نگهبان) ممکن است فقط موارد زیر را ایجاد کند:

• سردرد ناگهانی و بسیار شدید

پارگی شدیدتر اغلب به دنبال نشت ایجاد می‌شود.

آنوریسم پاره نشده

آنوریسم مغزی پاره نشده ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند، به خصوص اگر کوچک باشد. با این حال، یک آنوریسم بزرگ‌تر پاره نشده ممکن است بر بافت‌های مغز و اعصاب فشار بیاورد و احتمالاً باعث شود:

• درد بالا و پشت یک چشم
• مردمک گشاد شده
• تغییر در بینایی یا دوبینی
• بی‌حسی یک طرف صورت

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در صورت بروز علائم زیر فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید:

• سردرد ناگهانی و بسیار شدید

اگر با کسی هستید که از سردرد ناگهانی و شدید شکایت می‌کند یا هوشیاری خود را از دست می‌دهد یا تشنج می‌کند، با 911 یا شماره اورژانس محلی خود تماس بگیرید.

آنوریسم‌های مغزی در نتیجه نازک شدن دیواره سرخرگ‌ها ایجاد می‌شوند. آنوریسم‌ها اغلب در چنگال‌ها یا شاخه‌های شریان‌ها ایجاد می‌شوند زیرا آن بخش‌های رگ ضعیف‌تر هستند.

اگرچه آنوریسم‌ها می‌توانند در هر نقطه‌ای از مغز ظاهر شوند، اما بیشتر در شریان‌های قاعده مغز دیده می‌شوند.

علل آنوریسم مغزی

علل آنوریسم مغزی ناشناخته است، اما طیف وسیعی از عوامل ممکن است خطر شما را افزایش دهند.

عوامل خطر آنوریسم مغزی

تعدادی از عوامل می‌توانند در ضعف دیواره شریان نقش داشته باشند و خطر آنوریسم مغزی یا پارگی آنوریسم را افزایش دهند. آنوریسم مغزی در بزرگسالان بیشتر از کودکان و در زنان بیشتر از مردان شایع است.

برخی از این عوامل خطر در طول زمان ایجاد می‌شوند. دیگران در بدو تولد حضور دارند.

عوامل خطر که در طول زمان ایجاد می‌شوند

این شامل:

• سن بالاتر
• سیگار کشیدن
• فشار خون بالا (فشار خون بالا)
• سوء مصرف مواد، به ویژه استفاده از کوکائین
• مصرف زیاد الکل

برخی از انواع آنوریسم‌ها ممکن است پس از آسیب به سر (آنوریسم تشریحی) یا از برخی عفونت‌های خونی (آنوریسم قارچی) ایجاد شوند.

عوامل خطر در بدو تولد وجود دارد

شرایط انتخابی که به تاریخ تولد می‌رسد می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به آنوریسم مغزی مرتبط باشد. این شامل:

• اختلالات ارثی بافت همبند، مانند سندرم اهلرز دانلوس، که عروق خونی را ضعیف می‌کند.
• بیماری کلیه پلی کیستیک، یک اختلال ارثی که منجر به ایجاد کیسه‌های پر از مایع در کلیه‌ها می‌شود و معمولاً فشار خون را افزایش می‌دهد.
• آئورت باریک غیر طبیعی (کوآرکتاسیون آئورت)، رگ خونی بزرگی که خون غنی از اکسیژن را از قلب به بدن می‌رساند.
• ناهنجاری شریانی وریدی مغزی (AVM مغز)، یک ارتباط غیرطبیعی بین شریان‌ها و سیاهرگ‌ها در مغز که جریان طبیعی خون بین آن‌ها را قطع می‌کند.
• سابقه خانوادگی آنوریسم مغزی، به ویژه بستگان درجه یک، مانند والدین، برادر، خواهر یا فرزند

عوارض آنوریسم مغزی

هنگامی که آنوریسم مغزی پاره می‌شود، خونریزی معمولاً تنها چند ثانیه طول می‌کشد. خون می‌تواند باعث آسیب مستقیم به سلول‌های اطراف شود و خونریزی می‌تواند به سلول‌های دیگر آسیب برساند یا از بین ببرد. همچنین فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد.

اگر فشار بیش از حد افزایش یابد، خون و اکسیژن‌رسانی به مغز ممکن است مختل شود تا حدی که از دست دادن هوشیاری یا حتی مرگ رخ دهد.

عوارضی که ممکن است پس از پارگی آنوریسم ایجاد شود عبارتند از:

• خونریزی مجدد آنوریسمی که پاره شده یا نشت کرده است در معرض خطر خونریزی مجدد است. خونریزی مجدد می‌تواند باعث آسیب بیشتر به سلول‌های مغز شود.
• وازواسپاسم. پس از پاره شدن آنوریسم مغزی، رگ‌های خونی در مغز شما ممکن است به طور نامنظم باریک شوند (وازواسپاسم). این وضعیت می‌تواند جریان خون به سلول‌های مغز را محدود کند (سکته مغزی ایسکمیک) و باعث آسیب و از دست دادن سلول اضافی شود.
• هیدروسفالی. هنگامی که پارگی آنوریسم منجر به خونریزی در فضای بین مغز و بافت اطراف می‌شود (خون‌ریزی زیرآکنوئید) – اغلب این اتفاق می‌افتد – خون می‌تواند گردش مایع اطراف مغز و نخاع (مایع مغزی نخاعی) را مسدود کند. این وضعیت می‌تواند منجر به افزایش مایع مغزی نخاعی شود که فشار بر مغز را افزایش می‌دهد و می‌تواند به بافت‌ها آسیب برساند (هیدروسفالی).

• هیپوناترمی خونریزی زیر عنکبوتیه ناشی از پارگی آنوریسم مغزی می‌تواند تعادل سدیم خون را مختل کند. این ممکن است در اثر آسیب به هیپوتالاموس، ناحیه‌ای نزدیک به پایه مغز رخ دهد.

کاهش سطح سدیم خون (هیپوناترمی) می‌تواند منجر به تورم سلول‌های مغز و آسیب دائمی شود.

تشخیص آنوریسم مغزی

اگر سردرد شدید و ناگهانی یا علائم دیگری که احتمالاً مربوط به پارگی آنوریسم است را تجربه کردید، یک آزمایش یا یک سری آزمایش برای تعیین اینکه آیا خونریزی در فضای بین مغز و بافت‌های اطراف خود داشته‌اید (خون‌ریزی زیرآکنوئید) به شما داده می‌شود. یا احتمالا نوع دیگری از سکته مغزی.

اگر خونریزی رخ داده باشد، تیم مراقبت اورژانسی شما تعیین خواهد کرد که آیا علت آن پارگی آنوریسم است یا خیر.

اگر علائم آنوریسم مغزی پاره نشده – مانند درد پشت چشم، تغییر در بینایی یا دوبینی – را نشان دهید، برای شناسایی آنوریسم آزار دهنده نیز تحت آزمایش‌هایی قرار خواهید گرفت.

تست‌های تشخیصی عبارتند از:

• توموگرافی کامپیوتری (CT). CT اسکن، یک معاینه تخصصی اشعه ایکس اولین آزمون مورد استفاده برای تعیین اگر شما در مغز خونریزی است، معمولا. این آزمایش تصاویری را تولید می‌کند که “برش‌های” دو بعدی از مغز هستند.

با این آزمایش، ممکن است رنگی را نیز تزریق کنید که مشاهده جریان خون در مغز را آسان‌تر می‌کند و ممکن است وجود آنوریسم را نشان دهد. این تغییر آزمایش سی تی آنژیوگرافی نامیده می‌شود.

• آزمایش مایع مغزی نخاعی اگر خونریزی زیر عنکبوتیه داشته‌اید، به احتمال زیاد گلبول‌های قرمز خون در مایع اطراف مغز و ستون فقرات شما (مایع مغزی نخاعی) وجود دارد. اگر علائم پارگی آنوریسم را داشته باشید اما سی تی اسکن شواهدی از خونریزی را نشان نداده باشد، پزشک شما آزمایش مایع مغزی نخاعی را تجویز می‌کند.

روشی که برای کشیدن مایع مغزی نخاعی از پشت با سوزن انجام می‌شود، پونکسیون کمری (تپ اسپینال) نامیده می‌شود.

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). MRI با استفاده از یک میدان مغناطیسی و رادیو امواج برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز، یا برش 2-D و یا تصاویر 3-D.

نوعی از MRI که شریان‌ها را با جزئیات ارزیابی می‌کند ( MRI آنژیوگرافی) ممکن است وجود آنوریسم را تشخیص دهد.

• آنژیوگرافی مغزی در طی این روش که آرتریوگرام مغزی نیز نامیده می‌شود، پزشک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) را در یک شریان بزرگ – معمولاً در کشاله ران – وارد می‌کند و آن را از قلب شما به سرخرگ‌های مغز می‌برد. رنگ مخصوصی که به کاتتر تزریق می‌شود به شریان‌های سرتاسر مغز شما می‌رود.

سپس مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس می‌تواند جزئیاتی را در مورد شرایط شریان‌های شما نشان دهد و آنوریسم را تشخیص دهد. این تست تهاجمی‌تر از سایر تست‌ها است و معمولا زمانی استفاده می‌شود که سایر تست‌های تشخیصی اطلاعات کافی را ارائه ندهند.

غربالگری آنوریسم مغزی

استفاده از تست‌های تصویربرداری برای غربالگری آنوریسم‌های پاره نشده مغز معمولاً توصیه نمی‌شود. با این حال، ممکن است بخواهید با پزشک خود در مورد مزایای بالقوه آزمایش غربالگری در مورد موارد زیر صحبت کنید:

• سابقه خانوادگی آنوریسم مغزی، به ویژه اگر دو بستگان درجه یک دارید – والدین یا خواهر و برادرتان – مبتلا به آنوریسم مغزی
• یک اختلال مادرزادی که خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را افزایش می‌دهد

درمان آنوریسم مغزی

عمل جراحی

جراحی آنوریسم مغزی

جراحان کلینیک مایو در حال انجام یک روش اندوواسکولار برای آنوریسم مغزی

دو گزینه درمانی رایج برای آنوریسم پارگی مغز وجود دارد.

• برش جراحی روشی برای بستن آنوریسم است. جراح مغز و اعصاب بخشی از جمجمه شما را برای دسترسی به آنوریسم برمی دارد و رگ خونی تغذیه‌کننده آنوریسم را مشخص می‌کند. سپس یک گیره فلزی کوچک روی گردن آنوریسم قرار می‌دهد تا جریان خون به آن را متوقف کند.
• کویلینگ اندوواسکولار روشی کمتر تهاجمی نسبت به برش جراحی است. جراح یک لوله پلاستیکی توخالی (کاتتر) را در یک سرخرگ، معمولاً در کشاله ران، وارد می‌کند و آن را از طریق بدن شما به آنوریسم می‌کشد.

سپس از یک سیم راهنما برای فشار دادن یک سیم پلاتین نرم از طریق کاتتر و به داخل آنوریسم استفاده می‌کند. سیم در داخل آنوریسم پیچیده می‌شود، جریان خون را مختل می‌کند و اساسا آنوریسم را از شریان می‌بندد.

هر دو روش خطرات بالقوه‌ای دارند، به ویژه خونریزی در مغز یا از دست دادن جریان خون به مغز. کویل اندوواسکولار کمتر تهاجمی است و ممکن است در ابتدا ایمن‌تر باشد، اما ممکن است به دلیل باز شدن مجدد آنوریسم، خطر نیاز به تکرار روش در آینده را کمی بیشتر کند.

منحرف‌کننده‌های جریان

درمان‌های جدیدتر موجود برای آنوریسم مغزی شامل انحراف‌کننده‌های جریان، ایمپلنت‌های استنت‌مانند لوله‌ای است که با منحرف کردن جریان خون از کیسه آنوریسم کار می‌کنند. انحراف حرکت خون را در داخل آنوریسم متوقف می‌کند و بنابراین بدن را برای بهبودی محل تحریک می‌کند و بازسازی شریان اصلی را تشویق می‌کند. منحرف‌کننده‌های جریان ممکن است به ویژه در آنوریسم‌های بزرگتر که نمی‌توانند به طور ایمن با گزینه‌های دیگر درمان شوند مفید باشند.

جراح مغز و اعصاب یا رادیولوژیست اعصاب مداخله‌ای شما با همکاری متخصص مغز و اعصاب شما بر اساس اندازه، محل و ظاهر کلی آنوریسم مغزی، توانایی شما برای انجام یک عمل و سایر عوامل توصیه می‌کند.

سایر درمان‌ها (پارگی آنوریسم)

سایر درمان‌های آنوریسم پارگی مغز با هدف تسکین علائم و مدیریت عوارض است.

• مسکن‌هایی مانند استامینوفن (تیلنول و غیره) ممکن است برای درمان سردرد استفاده شوند.
• مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم از ورود کلسیم به سلول‌های دیواره رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند. این دارو‌ها ممکن است باریک شدن نامنظم عروق خونی (وازواسپاسم) را که ممکن است عارضه پارگی آنوریسم باشد، کاهش دهند.

یکی از این دارو‌ها، نیمودیپین (Nymalize، Nimotop)، نشان داده شده است که خطر آسیب مغزی تاخیری ناشی از جریان خون ناکافی پس از خونریزی زیر عنکبوتیه ناشی از پارگی آنوریسم را کاهش می‌دهد.

• مداخلات برای جلوگیری از سکته ناشی از جریان ناکافی خون شامل تزریق داخل وریدی دارویی به نام وازوپرسور است که فشار خون را برای غلبه بر مقاومت عروق خونی باریک افزایش می‌دهد.

یک مداخله جایگزین برای پیشگیری از سکته، آنژیوپلاستی است. در این روش، جراح از یک کاتتر برای باد کردن یک بالون کوچک استفاده می‌کند که یک رگ خونی باریک در مغز را منبسط می‌کند. دارویی به نام گشادکننده عروق نیز ممکن است برای گسترش عروق خونی در ناحیه آسیب دیده استفاده شود.

• دارو‌های ضد تشنج ممکن است برای درمان تشنج‌های مربوط به پارگی آنوریسم استفاده شود. این دارو‌ها شامل لوتیراستام (Keppra)، فنی توئین (Dilantin، Phenytek، دیگران)، والپروئیک اسید (Depakene) و غیره است. استفاده از آن‌ها توسط چندین متخصص مورد بحث قرار گرفته است، و به طور کلی بر اساس نیاز‌های پزشکی هر بیمار، منوط به صلاحدید مراقب است.
• کاتتر‌های تخلیه بطنی یا کمری و جراحی شانت می‌توانند فشار ناشی از مایع مغزی نخاعی اضافی (هیدروسفالی) مرتبط با پارگی آنوریسم را بر روی مغز کاهش دهند. یک کاتتر ممکن است در فضا‌های پر از مایع داخل مغز (بطن‌ها) یا اطراف مغز و نخاع شما قرار داده شود تا مایع اضافی را به یک کیسه خارجی تخلیه کند.

گاهی اوقات ممکن است لازم باشد یک سیستم شنت – که از یک لوله لاستیکی سیلیکونی انعطاف‌پذیر (شانت) و یک دریچه تشکیل شده است – که یک کانال زهکشی ایجاد می‌کند که از مغز شما شروع شده و به حفره شکمی شما ختم می‌شود، معرفی شود.

• درمان توانبخشی. آسیب به مغز ناشی از خونریزی زیر عنکبوتیه ممکن است منجر به نیاز به فیزیکی، گفتار و کاردرمانی برای یادگیری مجدد مهارت شود.

درمان آنوریسم مغزی پاره نشده

برش جراحی یا سیم پیچی اندوواسکولار یا منحرف‌کننده جریان می‌تواند برای مسدود کردن آنوریسم مغزی پاره نشده و کمک به جلوگیری از پارگی در آینده استفاده شود. با این حال، در برخی از آنوریسم‌های پاره نشده، خطرات شناخته شده این روش‌ها ممکن است از مزایای بالقوه آن بیشتر باشد.

متخصص مغز و اعصاب با همکاری جراح مغز و اعصاب یا رادیولوژیست اعصاب مداخله‌ای می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید آیا درمان برای شما مناسب است یا خیر.

عواملی که در ارائه توصیه‌های درمانی باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

• اندازه، محل و ظاهر کلی آنوریسم
• سن و سلامت عمومی شما
• سابقه خانوادگی پارگی آنوریسم
• شرایط مادرزادی که خطر پارگی آنوریسم را افزایش می‌دهد

اگر فشار خون بالا دارید، با پزشک خود در مورد دارو برای مدیریت این بیماری صحبت کنید. اگر آنوریسم مغزی دارید، کنترل مناسب فشار خون ممکن است خطر پارگی را کاهش دهد.

علاوه بر این، اگر سیگار می‌کشید، با ارائه دهنده خود در مورد استراتژی‌های ترک سیگار صحبت کنید زیرا سیگار یک عامل خطر برای تشکیل، رشد و پارگی آنوریسم است.

تغییر سبک زندگی برای کاهش خطر

اگر آنوریسم مغزی پاره نشده دارید، ممکن است با ایجاد این تغییرات در شیوه زندگی، خطر پارگی آن را کاهش دهید:

• سیگار نکشید و از مواد مخدر استفاده نکنید. اگر سیگار می‌کشید یا از دارو‌های تفریحی استفاده می‌کنید، با پزشک خود در مورد استراتژی‌ها یا برنامه درمانی مناسب برای کمک به ترک سیگار صحبت کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید و ورزش کنید. تغییر در رژیم غذایی و ورزش می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. با پزشک خود در مورد تغییرات مناسب خود صحبت کنید.

آماده شدن برای ویزیت

آنوریسم‌های مغزی اغلب پس از پارگی و تبدیل شدن به فوریت‌های پزشکی شناسایی می‌شوند. با این حال، آنوریسم مغزی ممکن است زمانی تشخیص داده شود که برای بیماری دیگری تحت آزمایش تصویربرداری از سر قرار گرفته باشید.

اگر چنین نتایج آزمایشی نشان دهد که شما آنوریسم مغزی دارید، باید نتایج را با یک متخصص اختلالات مغز و سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب یا رادیولوژیست عصبی) در میان بگذارید.

آنچه شما می‌توانید انجام دهید

برای استفاده بهینه از زمان خود با پزشک، ممکن است بخواهید فهرستی از سوالات را تهیه کنید، مانند:

• در مورد اندازه، محل و ظاهر کلی آنوریسم چه می‌دانید؟
• آیا نتایج آزمایش تصویربرداری شواهدی از احتمال پارگی آن ارائه می‌دهد؟
• در این زمان چه درمانی را توصیه می‌کنید؟
• اگر منتظر بمانیم، چند وقت یکبار نیاز به انجام آزمایشات بعدی دارم؟
• برای کاهش خطر پارگی آنوریسم چه اقداماتی می‌توانم انجام دهم؟

از پزشک خود چه انتظاری دارید

متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب یا رادیولوژیست اعصاب شما ممکن است سوالات زیر را برای کمک به تعیین بهترین مسیر از شما بپرسد:

• آیا سیگار می‌کشی؟
• چقدر الکل می‌خورید؟
• آیا از دارو‌های تفریحی استفاده می‌کنید؟
• آیا برای فشار خون بالا، کلسترول بالا یا سایر شرایطی که خطر بیماری قلبی عروقی را افزایش می‌دهد تحت درمان هستید؟
• آیا دارو‌های خود را طبق دستور پزشک مصرف می‌کنید؟
• آیا سابقه آنوریسم مغزی در خانواده شما وجود دارد؟