حساسیت به شیر چیست؟ چه علائمی دارد؟
آلرژی به شیر پاسخ غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن به شیر و محصولات حاوی شیر است. حساسیت به شیر یکی از شایع‌ترین آلرژی‌های غذایی در کودکان است. شیر گاو عامل معمول آلرژی به شیر است، اما شیر گوسفند، بز، گاومیش و سایر پستانداران نیز می‌تواند باعث ایجاد واکنش شود.
واکنش آلرژیک معمولاً بلافاصله پس از مصرف شیر توسط شما یا فرزندتان رخ می‌دهد. علائم و نشانه‌های حساسیت به شیر از خفیف تا شدید متغیر است و می‌تواند شامل خس خس سینه، استفراغ، کهیر و مشکلات گوارشی باشد. آلرژی به شیر همچنین می‌تواند باعث آنافیلاکسی شود که یک واکنش شدید و تهدید‌کننده زندگی است.
پرهیز از شیر و فرآورده‌های آن، درمان اولیه آلرژی به شیر است. خوشبختانه، بیشتر کودکان بر حساسیت به شیر غلبه می‌کنند. کسانی که آن را بیش از حد رشد نمی‌کنند ممکن است نیاز به اجتناب از محصولات شیر داشته باشند.
علائم
علائم آلرژی به شیر، که از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت پس از نوشیدن شیر یا خوردن فرآورده‌های شیر توسط شما یا فرزندتان رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌های فوری حساسیت به شیر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کهیر
- خس خس سینه
- احساس خارش یا سوزن سوزن شدن در اطراف لب یا دهان
- تورم لب‌ها، زبان یا گلو
- سرفه یا تنگی نفس
- استفراغ
علائم و نشانه‌هایی که ممکن است زمان بیشتری برای ایجاد آنها نیاز باشد عبارتند از:
- مدفوع شل یا اسهال که ممکن است حاوی خون باشد
- گرفتگی یا کرامث شکم
- آبریزش بینی
- چشمان خیس
- قولنج یا کولیک در نوزادان
حساسیت به شیر یا عدم تحمل شیر؟
حساسیت واقعی به شیر با عدم تحمل پروتئین شیر و عدم تحمل لاکتوز متفاوت است. برخلاف حساسیت به شیر، عدم تحمل سیستم ایمنی را درگیر نمی‌کند. عدم تحمل شیر نیاز به درمان متفاوت از حساسیت واقعی به شیر دارد.
علائم و نشانه‌های رایج عدم تحمل پروتئین شیر یا عدم تحمل لاکتوز شامل مشکلات گوارشی مانند نفخ، گاز یا اسهال پس از مصرف شیر یا محصولات حاوی شیر است.
آنافیلاکسی
آلرژی به شیر می‌تواند باعث آنافیلاکسی شود، یک واکنش تهدید‌کننده زندگی که راه‌های هوایی را باریک می‌کند و می‌تواند تنفس را مسدود کند. شیر سومین غذای رایجی است – بعد از بادام زمینی و مغز‌های درختی – که باعث آنافیلاکسی می‌شود.
اگر شما یا فرزندتان نسبت به شیر واکنش نشان دادید، صرف نظر از اینکه واکنش خفیف باشد، به پزشک خود اطلاع دهید. آزمایش‌ها می‌توانند به تأیید حساسیت به شیر کمک کنند، بنابراین می‌توانید از واکنش‌های آتی و بالقوه بدتر جلوگیری کنید.
آنافیلاکسی یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان با تزریق اپی نفرین (آدرنالین) (اپی پن، آدرناکلیک، سایرین) و مراجعه به اورژانس دارد. علائم و نشانه‌ها بلافاصله پس از مصرف شیر شروع می‌شود و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- انقباض راه‌های هوایی، از جمله تورم گلو که تنفس را دشوار می‌کند
- گرگرفتگی صورت
- خارش
- شوک، با کاهش قابل توجه فشار خون
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر شما یا فرزندتان بلافاصله پس از مصرف شیر علائم حساسیت به شیر را تجربه کردید، به پزشک یا متخصص آلرژی مراجعه کنید. در صورت امکان، در طول واکنش آلرژیک به پزشک مراجعه کنید تا به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد. اگر شما یا فرزندتان علائم یا علائم آنافیلاکسی را داشتید، به دنبال درمان اضطراری باشید.
علل
همه آلرژی‌های غذایی واقعی به دلیل نقص سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. اگر آلرژی به شیر دارید، سیستم ایمنی شما پروتئین‌های شیر خاصی را مضر تشخیص می‌دهد و باعث تولید آنتی بادی‌های ایمونوگلوبولین E (IgE) برای خنثی کردن پروتئین (آلرژن) می‌شود. دفعه بعد که با این پروتئین‌ها تماس می‌گیرید، آنتی بادی‌های IgE آنها را می‌شناسند و به سیستم ایمنی بدن شما سیگنال می‌دهند که هیستامین و سایر مواد شیمیایی آزاد کند که باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم و نشانه‌های آلرژیک می‌شود.
دو پروتئین اصلی در شیر گاو وجود دارد که می‌تواند باعث واکنش آلرژیک شود:
- کازئین، موجود در بخش جامد (کشک) شیر که دلمه می‌شود
- آب پنیر، در قسمت مایع شیر که پس از کشک شدن شیر باقی می‌ماند، یافت می‌شود
شما یا فرزندتان ممکن است فقط به یک پروتئین شیر یا به هر دو حساسیت داشته باشید. اجتناب از این پروتئین‌ها ممکن است سخت باشد زیرا در برخی از غذا‌های فرآوری شده نیز وجود دارند. و اکثر افرادی که به شیر گاو واکنش نشان می‌دهند به شیر گوسفند، بز و گاومیش واکنش نشان می‌دهند. کمتر معمول، افرادی که به شیر گاو حساسیت دارند به شیر سویا نیز حساسیت دارند.
سندرم انتروکولیت ناشی از پروتئین غذایی (FPIES)
یک آلرژن غذایی همچنین می‌تواند باعث ایجاد چیزی شود که گاهی اوقات حساسیت غذایی تاخیری نامیده می‌شود. اگرچه هر غذایی می‌تواند محرک باشد، شیر یکی از رایج‌ترین آنهاست. این واکنش، معمولاً استفراغ و اسهال، معمولاً در عرض چند ساعت پس از خوردن ماشه رخ می‌دهد و نه در عرض چند دقیقه.
برخلاف برخی از آلرژی‌های غذایی، FPIES معمولا با گذشت زمان برطرف می‌شود. مانند آلرژی به شیر، جلوگیری از واکنش FPIES شامل اجتناب از شیر و فرآورده‌های شیری است.
عوامل خطر
عوامل خاصی ممکن است خطر ابتلا به آلرژی به شیر را افزایش دهند:
- سایر آلرژی‌ها بسیاری از کودکانی که به شیر حساسیت دارند، آلرژی‌های دیگری نیز دارند. آلرژی به شیر ممکن است قبل از سایر آلرژی‌ها ایجاد شود.
- درماتیت آتوپیک. کودکانی که به درماتیت آتوپیک – یک التهاب شایع و مزمن پوست – مبتلا هستند، بسیار بیشتر در معرض ابتلا به آلرژی غذایی هستند.
- سابقه خانوادگی. خطر ابتلا به آلرژی غذایی در یک فرد افزایش می‌یابد اگر یکی از والدین یا هر دو دارای آلرژی غذایی یا نوع دیگری از آلرژی یا بیماری آلرژیک باشند – مانند تب یونجه، آسم، کهیر یا اگزما.
- سن. آلرژی به شیر در کودکان شایع‌تر است. با افزایش سن، سیستم گوارشی آنها بالغ می‌شود و بدن آنها کمتر به شیر واکنش نشان می‌دهد.
عوارض
کودکانی که به شیر آلرژی دارند بیشتر در معرض ابتلا به سایر مشکلات سلامتی هستند، از جمله:
- آلرژی به مواد غذایی دیگر – مانند تخم مرغ، سویا، بادام زمینی یا حتی گوشت گاو
- تب یونجه – یک واکنش رایج به شوره حیوانات خانگی، کنه‌های گرد و غبار، گرده چمن و سایر مواد
جلوگیری
هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از آلرژی غذایی وجود ندارد، اما می‌توانید با اجتناب از مواد غذایی که باعث ایجاد آنها می‌شود، از واکنش‌ها جلوگیری کنید. اگر می‌دانید که خود یا فرزندتان به شیر حساسیت دارید، از شیر و فرآورده‌های شیری خودداری کنید.
برچسب مواد غذایی را با دقت بخوانید. به دنبال کازئین باشید، مشتق شیر، که می‌تواند در برخی مکان‌های غیرمنتظره مانند برخی از کنسرو ماهی تن، سوسیس یا محصولات غیر لبنی یافت شود. مواد تشکیل دهنده را هنگام سفارش در رستوران‌ها زیر سوال ببرید.
منابع شیر
منابع آشکار پروتئین‌های شیر آلرژیک در محصولات لبنی یافت می‌شود، از جمله:
- شیر کامل، شیر کم چرب، شیر بدون چربی، دوغ
- کره
- ماست
- بستنی، ژلاتو
- پنیر و هر چیزی که حاوی پنیر باشد
- نصف نصف
تشخیص شیر زمانی که به عنوان یک ماده در غذا‌های فرآوری شده از جمله محصولات پخته شده و گوشت‌های فرآوری شده استفاده می‌شود، دشوارتر است. منابع پنهان شیر عبارتند از:
- کشک
- کازئین
- موادی که با پیشوند “لاکت” نوشته می‌شوند – مانند لاکتوز و لاکتات
- آب نبات، مانند شکلات، نوقا و کارامل
- پودر‌های پروتئینی
- طعم کره مصنوعی
- طعم پنیر مصنوعی
- هیدرولیز‌ها
حتی اگر روی یک غذا برچسب “بدون شیر” یا “غیر لبنیات”زده شود، ممکن است حاوی پروتئین‌های شیر آلرژیک باشد – بنابراین باید برچسب را به دقت بخوانید. در صورت شک، با سازنده تماس بگیرید تا مطمئن شوید محصول حاوی ترکیبات شیر نیست.
هنگام صرف غذا در بیرون از منزل، از نحوه تهیه غذا‌ها بپرسید. آیا روی استیک شما کره ذوب شده است؟ آیا غذای دریایی شما قبل از پختن در شیر آغشته شده است؟
اگر در معرض خطر یک واکنش آلرژیک جدی هستید، با پزشک خود در مورد حمل و استفاده اورژانسی اپی نفرین (آدرنالین) صحبت کنید. اگر قبلاً واکنش شدیدی داشته‌اید، از یک دستبند یا گردن‌بند هشدار پزشکی استفاده کنید که به دیگران امکان می‌دهد متوجه شوند آلرژی غذایی دارید.
جایگزین‌های شیر برای نوزادان
در کودکانی که به شیر حساسیت دارند، شیردهی و استفاده از شیر خشک می‌تواند از واکنش‌های آلرژیک جلوگیری کند.
- شیردهی بهترین منبع تغذیه برای نوزاد شماست. تغذیه با شیر مادر تا زمانی که ممکن است توصیه می‌شود، به خصوص اگر نوزاد شما در معرض خطر ابتلا به آلرژی به شیر باشد.
- فرمول‌های ضد حساسیت با استفاده از آنزیم‌هایی برای تجزیه (هیدرولیز) پروتئین‌های شیر، مانند کازئین یا آب پنیر تولید می‌شوند. پردازش بیشتر می‌تواند شامل گرما و فیلتر باشد. بسته به سطح پردازش آنها، محصولات به عنوان هیدرولیز جزئی یا گسترده طبقه‌بندی می‌شوند. یا ممکن است آنها را فرمول‌های عنصری نیز نامید.
برخی از فرمول‌های ضد حساسیت بر پایه شیر نیستند، اما در عوض حاوی اسید‌های آمینه هستند. علاوه بر محصولات هیدرولیز شده گسترده، فرمول‌های مبتنی بر اسید آمینه کمترین احتمال ایجاد واکنش آلرژیک را دارند.
- فرمول‌های مبتنی بر سویا به جای شیر بر اساس پروتئین سویا هستند. فرمول‌های سویا به گونه‌ای غنی شده‌اند که از نظر تغذیه‌ای کامل باشند – اما متأسفانه برخی از کودکانی که به شیر حساسیت دارند به سویا نیز حساسیت پیدا می‌کنند.
اگر شیر می‌دهید و کودکتان به شیر حساسیت دارد، پروتئین‌های شیر گاو که از شیر مادرتان عبور می‌کند ممکن است باعث واکنش آلرژیک شود. ممکن است لازم باشد تمام محصولات حاوی شیر را از رژیم غذایی خود حذف کنید. اگر می‌دانید یا مشکوک هستید که کودک شما به شیر حساسیت دارد و علائم و نشانه‌های آلرژی را بعد از شیردهی ایجاد می‌کند، با پزشک خود صحبت کنید.
اگر شما یا فرزندتان رژیم غذایی بدون شیر دارید، پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند به شما در برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی متعادل کمک کند. ممکن است شما یا فرزندتان برای جایگزینی کلسیم و مواد مغذی موجود در شیر، مانند ویتامین D و ریبوفلاوین، نیاز به مصرف مکمل داشته باشید.
تشخیص
زمانی که غذا باعث واکنش آلرژیک می‌شود، تعیین دقیق مقصر بودن غذا همیشه آسان نیست. برای ارزیابی اینکه آیا شما یا فرزندتان به شیر حساسیت دارید، پزشک ممکن است:
- سوالات مفصلی در مورد علائم و نشانه‌ها بپرسید
- یک معاینه فیزیکی انجام دهید
- آیا از غذا‌هایی که خود یا فرزندتان می‌خورید یادداشت روزانه دقیقی داشته باشید
- آیا شیر را از رژیم غذایی خود یا رژیم غذایی کودک خود حذف کرده‌اید (رژیم حذفی) – و سپس غذا را دوباره اضافه کنید تا ببینید آیا باعث واکنش می‌شود یا خیر
او همچنین ممکن است یک یا هر دو آزمایش زیر را توصیه کند:
- تست پوست. در این آزمایش، پوست شما دچار خارش می‌شود و در معرض مقادیر کمی از پروتئین‌های موجود در شیر قرار می‌گیرد. اگر آلرژی دارید، احتمالاً در محل آزمایش روی پوستتان یک برآمدگی برجسته (کهیر) ایجاد خواهید کرد. متخصصان آلرژی معمولاً برای انجام و تفسیر تست‌های پوستی آلرژی مجهزترین هستند. به خاطر داشته باشید که این نوع آزمایش برای تشخیص حساسیت به شیر کاملاً دقیق نیست.
- آزمایش خون. آزمایش خون می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی بدن شما به شیر را با اندازه‌گیری میزان آنتی بادی‌های ایمونوگلوبولین E (IgE) در خون شما اندازه‌گیری کند. اما این آزمایش در تشخیص حساسیت به شیر کاملاً دقیق نیست.
اگر نتایج معاینه و آزمایش شما نتواند آلرژی به شیر را تایید کند، پزشک ممکن است یک چالش خوراکی را تجویز کند، که در آن از غذا‌های مختلفی که ممکن است حاوی شیر در مقادیر فزاینده باشند یا نباشند، تغذیه می‌شوند تا ببیند آیا به غذا‌های حاوی شیر واکنش نشان می‌دهید یا خیر. انجام تست‌های آلرژی توسط متخصص آلرژی که برای مدیریت واکنش‌های جدی آموزش دیده است، ایده خوبی است.
اگر پزشک مشکوک باشد که علائم شما ناشی از چیزی غیر از آلرژی غذایی است، ممکن است برای شناسایی – یا رد – سایر مشکلات پزشکی به آزمایش‌های دیگری نیاز داشته باشید.
درمان
تنها راه برای جلوگیری از واکنش آلرژیک اجتناب از شیر و پروتئین شیر است. این می‌تواند دشوار باشد زیرا شیر یک عنصر رایج در بسیاری از غذا‌ها است. همچنین، برخی از افراد مبتلا به آلرژی به شیر می‌توانند شیر را به شکل‌هایی تحمل کنند، مانند شیری که در محصولات پخته شده گرم می‌شود، یا در برخی از غذا‌های فرآوری‌شده مانند ماست. با پزشک خود در مورد مواردی که باید اجتناب کنید صحبت کنید.
با وجود تمام تلاش شما، اگر شما یا فرزندتان به طور تصادفی شیر مصرف کنید، دارو‌هایی مانند آنتی هیستامین‌ها ممکن است واکنش آلرژیک خفیف را کاهش دهند.
اگر شما یا فرزندتان یک واکنش آلرژیک جدی (آنافیلاکسی) دارید، ممکن است نیاز به تزریق اورژانسی اپی نفرین (آدرنالین) و مراجعه به اورژانس داشته باشید. اگر در معرض خطر واکنش شدید هستید، ممکن است شما یا فرزندتان همیشه نیاز به حمل اپی نفرین تزریقی (EpiPen، Adrenaclick، و غیره) داشته باشید. از پزشک یا داروساز خود بخواهید نحوه استفاده از این دستگاه را نشان دهد تا برای شرایط اضطراری آماده شوید.
