5 تفاوت مهم اضطراب و استرس
رپورتاژ
شاید زمانی که برای درمان مشکل مربوط به اضطراب به روانشناس مراجعه کرده باشید، متوجه شده باشید که پزشک بین استرس و اضطراب تفاوت قائل است. اما تفاوت اضطراب و استرس چیست؟ علائم استرس و اضطراب چه تفاوتی با هم دارند؟ چگونه می‌توان این دو را از هم تشخیص داد؟ آیا درمان این دو مشکل متفاوت است؟
اگر می‌خواهید در مورد تفاوت اضطراب و استرس اطلاعات دقیقی به دست آورید و متوجه شوید مشکل شما مربوط به کدام نوع واکنش است، در این مطلب همراه ما باشید و در پایان در مورد درمان اظطراب و استرس و این که به دکتر روانپزشک (متخصص اعصاب و روان) یا دکتر روانشناس در دکترتو مراجعه کنید صحبت کردیم.
تفاوت اضطراب و استرس
استرس و اضطراب هر دو واکنش‌های طبیعی بدن هستند و همیشه نباید آنها را مخرب حساب کرد. همه ما درجات مختلفی از استرس و اضطراب را در طول زندگی خود تجربه کرده‌ایم. هرکدام از این واکنش‌ها در صورت شدت‌گرفتن می‌توانند زندگی را مشکل کنند. مرز بسیار باریکی بین اضطراب و استرس وجود دارد. بسیاری از علائم جسمی و روحی این دو واکنش شبیه به هم بوده و همین موضوع تشخیص آنها را از هم دشوار می‌کند. برای اینکه تفاوت اضطراب و استرس را متوجه شویم، ابتدا باید تعریف اضطراب و استرس را به طور دقیق بدانیم.
تفاوت اصلی اضطراب و استرس در عامل محرک آنها است. زمانی که شما دچار استرس می‌شوید، احتمالا محرک خارجی باعث آن شده است. اما در اضطراب معمولا عامل خارجی وجود نداشته و در کل شخص دچار ناراحتی است.
استرس چیست؟
هر نوع محرک خارجی میتواند باعث واکنش بدن و استرس شود. استرس واکنش طبیعی بدن به تهدید، تقاضا یا تغییر است. عامل خارجی ممکن است کوتاه‌مدت باشد، مانند دعوا یا یک چالش آنی در کار. همچنین میتواند یک محرک طولانی‌مدت مانند بیماری مزمن یا ناتوانی در کار باشد. افراد تحت تاثیر این شرایط استرس‌زا دچار علائمی مانند تحریک‌پذیری، مشکل در خواب، درد عضلانی، عصبانیت یا مشکلات گوارشی می‌شوند. در واقع پاسخ استرس میتواند فیزیکی، عاطفی یا ذهنی باشد.
هر فردی ممکن است نسبت به موقعیت استرس‌زا واکنش متفاوتی داشته باشد. برخی واکنش‌های شدید و مکرر را تجربه کرده و برخی دیگر علائم خفیفی را تجربه می‌کنند. ازآنجایی‌که علت ایجاد استرس یک عامل بیرونی است، می‌توان از طریق حل چالش و مقابله با آن، استرس را برطرف کرد. اما استرس میتواند یک محرک برای اضطراب باشد.
عوامل زیر می‌توانند باعث ایجاد استرس شوند.
- فشار ناشی از مسئولیت در خانه، محل کار یا مدرسه
- مشکلات مالی
- مشغله زیاد
- تغییر بزرگ یا ناگهانی در زندگی مانند طلاق، مرگ یا ازدست‌دادن شغل
- تجربه آسیب‌زا مانند تصادفات رانندگی
استرس هم میتواند مفید باشد و هم مضر. در بسیاری از مواقع استرس به ما انگیزه می‌دهد تا وظایفمان را به‌خوبی انجام دهیم و روی فعالیت‌ها تمرکز کنیم. اما استرس شدید و مزمن به سلامت جسم و ذهن آسیب می‌رساند. استرس در طولانی‌مدت باعث افسردگی، درد فیزیکی، مشکل در خواب، مشکلات گوارشی، انزوا، تغییر در رژیم غذایی، اضافه‌وزن و حتی مشکلات قلبی می‌شود.
معمولا عوامل خارجی مانند مشغله کاری، چالش مهم در زندگی یا موقعیتی چالش‌انگیز در محل کار باعث استرس می‌شوند.
اضطراب چیست؟
اضطراب را می‌توان با نگرانی مداوم و بیش از حد تعریف کرد. این واکنش حتی در صورت عدم وجود محرک خارجی نیز علائم خود را بروز می‌دهد. اما اضطراب هم کاملا طبیعی بوده و با احساس ترس و نگرانی یا عصبانیت همراه است. علائم اضطراب تقریبا مشابه علائم استرس است. علائمی مانند بی‌خوابی، مشکل در تمرکز، درد عضلانی و تحریک‌پذیری در اضطراب نیز مشاهده می‌شود.
به‌عنوان‌مثال ممکن است شما برای یک آزمون مهم مضطرب باشید و نگران این باشید که نتیجه مطلوبی نگیرید. اغلب حس استرس و اضطراب همراه هم بوده و رویدادهای استرس‌زا باعث بروز اضطراب می‌شوند.
اضطراب در واقع یک نوع واکنش خاص به استرس است. منشا این احساس کاملا داخلی بوده و با حس دلهره و ترس در موقعیت‌های غیر استرس‌زا مشخص می‌شود. علائم اضطراب حتی پس از گذراندن یک دوره نگرانی برطرف نمی‌شود. حتی ممکن است در موارد شدید باعث بروز اختلال اضطراب شود. اختلالات اضطرابی انواع مختلفی دارند. این اختلالات شامل اضطراب فراگیر، اختلال هراس، فوبیا، اضطراب اجتماعی، اختلال وسواس فکری – اجباری و اختلال استرس تروماتیک می‌شود.
تفاوت علائم اضطراب و استرس
علائم استرس و اضطراب بسیار شبیه به هم هستند و تشخیص تفاوت علائم استرس و اضطراب کمی دشوار است. به‌طورکلی شخصی که دچار استرس است، ممکن است نشانه‌های زیر را تجربه کند.
- بالارفتن ضربان قلب
- سریع‌تر شدن تنفس
- ایجاد افکار مضطرب
- بدخلقی، تحریک‌پذیری و عصبانیت
- ناراحتی
- احساس غرق شدن
- حس انزوا و تنهایی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- اسهال یا یبوست
در حالتی که شخص دچار اضطراب می‌شود، ممکن است علائم زیر را تجربه کند.
- بالارفتن ضربان قلب
- سریع‌تر شدن تنفس
- احساس ناراحتی یا ترس
- تعریق
- اسهال یا یبوست
- عصبی شدن
- تنش
- بی‌قراری
علائم استرس و اضطراب بسیار شبیه به هم بوده و همین موضوع تشخیص این دو واکنش را سخت می‌کند. در اضطراب و استرس ممکن است علائمی مانند خستگی، عصبانیت یا تحریک‌پذیری بروز کند.
من استرس دارم یا اضطراب؟
احتمالا مهم‌ترین سوال شما دررابطه‌با تفاوت اضطراب و استرس این است که من استرس دارم یا اضطراب. ممکن است شما علائم هر دو واکنش را تجربه کنید. اما احتمالا یک مورد از این دو واکنش باعث اختلال در زندگی شما شده است. نشانه‌هایی که در ادامه ذکر می‌کنیم، میتواند به شما در تشخیص اضطراب و استرس کمک کند.
1. عامل ایجاد استرس و اضطراب
عامل استرس بیرونی است. گاهی ممکن است به دلیل کمال‌گرایی، خودگویی منفی یا نگرش بدبینانه دچار استرس شویم. این نوع عوامل داخلی است. اما معمولا عامل خارجی سبب استرس می‌شود. به‌عنوان‌مثال مسئولیت بزرگ یا پروژه کاری میتواند باعث استرس شود. اما عامل ایجاد اضطراب در بیشتر مواقع درونی است. در واقع نحوه واکنش شما به عوامل استرس‌زا اضطراب را تعریف می‌کند. اگر عوامل استرس‌زا برطرف شوند، اما شما هنوز احساس ناراحتی داشته باشید، احتمالا دچار اضطراب هستید.
2. واکنش بیش از حد به یک موقعیت خاص
اضطراب باعث بروز واکنش بیش از حد به یک موقعیت خاص می‌شود. برخی از موقعیت‌ها استرس‌زا بوده و برای هرکسی به‌سختی می‌گذرد، مانند مرگ یکی از عزیزان. اضطراب باعث یک واکنش بزرگ در چنین موقعیتی می‌شود. اگر در چنین موقعیت خاصی احساس می‌کنید، رفتار شما غیرعادی است و بیشتر از افراد دیگر واکنش نشان می‌دهید، احتمالا به‌جای استرس با اضطراب دست‌وپنجه نرم می‌کنید.
3. تفاوت در نوع عملکرد شما
در بیشتر مواقع اضطراب باعث ناتوانی در عملکرد شما می‌شود. بسیاری از موقعیت‌های استرس‌زا برای همه ما سخت بوده و با دشواری باید از آنها عبور کرد. اما در نهایت قابل‌کنترل است. اما اضطراب به‌ویژه زمانی که تبدیل به اختلالات اضطرابی می‌شود، توانایی عملکرد روزانه را از شما گرفته و دیگر قادر به مدیریت کارهای عادی نخواهید بود. اگر اضطراب تا حدی پیشرفت کند که نتوانید کار کنید یا دچار حمله پانیک شوید، باید به متخصص مراجعه کنید تا نوع اختلال اضطراب تشخیص داده شود.
4. تفاوت نوع نگرانی در اضطراب و استرس
اضطراب باعث ایجاد حس ترس و نگرانی از رویدادهایی می‌شود که هنوز اتفاق نیفتاده‌اند. اما استرس نوعی پاسخ به موقعیت دشواری است که اکنون در حال رخ‌دادن است. اضطراب میتواند یک حس کاملا درونی باشد. در این شرایط شخص به چیزی که واقعا وجود ندارد، واکنش نشان می‌دهد. افرادی که دچار اختلال اضطراب هستند، به‌طورکلی احساس دلهره، ترس و نگرانی دارند.
5. علائم خاص و هشداردهنده
گاهی علائم خاص میتواند نشانه اختلالات اضطرابی باشد. علائم مشخص و خاص حتی اگر نشانه اختلال اضطرابی نباشند، هشدار فراتر رفتن مشکل از استرس است. به‌عنوان‌مثال حملات پانیک نشانه اصلی اختلال پانیک است. این اختلال زیرمجموعه اختلالات اضطرابی است. اگر در موقعیت‌های اجتماعی سطح بالایی از استرس و اضطراب را تجربه می‌کنید، احتمالا نشان‌دهنده اختلال اضطراب اجتماعی است.
چگونه استرس را از اضطراب تشخیص دهیم؟
آز آنجایی که این دو واکنش بسیار به هم شباهت دارند و علائم آنها تقریبا یکسان است، تشخیص این دو میتواند سخت باشد. معمولا استرس کوتاه‌مدت بوده و در پاسخ به یک تهدید خارجی ایجاد می‌شود. اما علائم اضطراب در طولانی‌مدت باقی می‌ماند و تشخیص علت ایجاد آن مشکل است. زیرا گاهی هیچ عامل خارجی باعث ایجاد آن نمی‌شود.
تفاوت درمان اضطراب و استرس
دررابطه‌با اضطراب خفیف و استرس خفیف می‌توان از روش‌های درمانی مشابه استفاده کرد. در هر دو حالت با تغییر سبک زندگی از جمله انجام فعالیت‌های ورزشی، رعایت رژیم غذایی سالم و اهمیت به کیفیت خواب می‌توان به کاهش استرس و اضطراب کمک کرد.
گاهی با استراتژی‌های آرام‌بخش می‌توان به کاهش استرس و اضطراب کمک کرد. از جمله:
- تمرینات تنفسی
- تمرکز روی یک کلمه آرام‌بخش مانند “صلح” یا “آرامش”
- بستن چشم‌ها و تجسم یک صحنه آرامش‌بخش مانند دریا یا علفزار
- تمرینات یوگا
- شمردن تا 10
گاهی برای درمان استرس و اضطراب نمی‌توان با چنین روش‌هایی به نتیجه رسید. در این شرایط صحبت با یک متخصص میتواند شرایط را آسان‌تر کند. روانشناس یا روانپزشک باتوجه‌به علائم و شدت استرس یا اضطراب از روان‌درمانی و دارو استفاده می‌کند.
آیا ممکن است استرس به اضطراب تبدیل شود؟
پاسخ این سوال مثبت است. گاهی ممکن است، استرس به اضطراب تبدیل شود. استرس واکنش بدن به یک محرک خارجی است و اضطراب نوعی واکنش به این استرس است. در این شرایط با ازبین‌رفتن عامل تهدیدکننده خارجی علائم اضطراب از بین نمی‌رود و در طولانی‌مدت ادامه پیدا می‌کند.
در شرایطی ممکن است استرس طولانی‌مدت به اضطراب تبدیل شود. گاهی نیز اضطراب به قدری شدید می‌شو که تبدیل به اختلال اضطرابی می‌شود.
برای درمان اضطراب و استرس چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
استرس و اضطراب در حالت خفیف کاملا طبیعی بوده و برای مقابله با شرایط آسیب‌زا به آنها نیاز دارید. اما زمانی که علائم استرس یا اضطراب زندگی شما را مختل می‌کند یا به‌قدری شدید می‌شود که تبدیل به استرس مزمن یا اختلال اضطراب می‌شود، باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
برخی از علائم هشداردهنده بوده و در صورت بروز آنها باید مراقب عوارض بیماری بود. از جمله:
- اضطراب بیش از حد که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می‌کند.
- مصرف مواد مخدر یا الکل برای مقابله با اضطراب و استرس
- ترس‌های غیرمنطقی
- تغییر قابل‌توجه در عادات خواب
- تغییر قابل‌توجه در عادات غذایی
- تغییرات خلق‌وخو
- تغییرات قابل توجه در عادات بهداشتی
- خودآزاری یا فکرکردن به خودآزاری
- افکار خودکشی
- احساسات خارج از کنترل
استرس خطرناک‌تر است یا اضطراب؟
هر دو واکنش زمانی که شدید شوند، خطرناک هستند و مشکلات جسمی و روانی ایجاد می‌کنند. اما از آنجایی که عامل اضطراب درونی بوده و ممکن است شخص بدون هیچ عامل محرکی مضطرب شود، باید به آن بیشتر دقت داشت. اضطراب در طولانی‌مدت میتواند باعث بروز انواع اختلالات اضطراب شود.
آیا استرس دلیل اضطراب است؟
گاهی استرس شدید میتواند باعث بروز اضطراب در شخص شود. ممکن است شخص در یک موقعیت استرس‌زا قرار گرفته و دچار استرس شدیدی شود. اما پس از رفع آن موقعیت، حالات درونی برطرف نشده و شخص علائم اضطراب را تجربه می‌کند.
تفاوت ترس با استرس و اضطراب چیست؟
شاید بتوان علائم هر سه واکنش را تاحدودی مشابه هم دانست. اما ترس تفاوت‌هایی با استرس و اضطراب دارد. بروز ترس وابسته به یک عامل خارجی است و با از بین رفتن عامل خارجی به سرعت از بین می‌رود. ترس در واقع پاسخ به یک تهدید است و ممکن است همراه با اضطراب یا استرس نیز بروز کند.
تفاوت نگرانی با استرس و اضطراب چیست؟
نگرانی معمولا باعث بروز علائم ذهنی می‌شود و از نظر جسمی نشانه‌هایی ندارد. در رابطه با نگرانی عامل واقعی وجود ندارد. به عنوان مثال نگرانی بابت پرداخت اجاره خانه ممکن است هر چند وقت یک بار ذهن شما را درگیر کند.
برای درمان اضطراب و استرس به کدام دکتر مراجعه کنیم؟
همان‌طور که گفتیم تشخیص تفاوت اضطراب و استرس بسیار دشوار است. گاهی این علائم می‌توانند فعالیت‌های روزانه شما را مختل کنند. اگر علائم استرس و اضطراب در شما شدید شده است یا مدت‌زمان طولانی این علائم را تجربه می‌کنید، باید سریعا به روان شناس یا دکتر روانپزشک که همان متخصص اعصاب و روان است مراجعه کنید. درصورتی‌که این مشکل به‌موقع درمان نشود، تبدیل به اختلالات اضطراب شده و باید با داروهای خاصی درمان شروع شود.