بیماری پارکینسون چرا ایجاد میشود؟ تشخیص و درمان

تاریخچه بیماری پارکینسون از سال ۱۸۱۷، زمانی که داروساز بریتانیایی جیمز پارکینسون مقالهای در مورد فلج لرزان را منتشر کرد، شروع شد. البته قبل از توصیف پارکینسون، دیگران قبلاً ویژگیهای این بیماری را توصیف کرده بودند.
اصطلاح “بیماری پارکینسون” در سال ۱۸۶۵ توسط ویلئام سندرز ابداع شد و بعدها توسط ژان مارتین شارکو، عصبشناس فرانسوی رایج شد.
چندین منبع اولیه علائمی شبیه علائم بیماری پارکینسون را توصیف میکنند. یک پاپیروس مصری متعلق به قرن دوازدهم قبل از میلاد از پادشاهی که با افزایش سن آب دهانش را آب دهان میریزد، اشاره میکند و کتاب مقدس حاوی تعدادی اشارات به لرزش است. یک رساله پزشکی آیورودا مربوط به قرن ۱۰ قبل از میلاد، بیماری را توصیف میکند که با لرزش، عدم حرکت، ترشح آب دهان و سایر علائم PD تکامل مییابد. علاوه بر این، این بیماری با داروهای مشتق شده از خانواده mucuna، که غنی از L-DOPA است، درمان شد. جالینوس در مورد بیماری ای نوشت که تقریباً به طور قطع بیماری پارکینسون بود و لرزشهایی را که فقط در حالت استراحت رخ میدهد، تغییرات وضعیت بدن و فلج را توصیف کرد.
پس از جالینوس تا قرن هفدهم هیچ مرجع شناخته شدهای وجود ندارد که به طور واضح به بیماری پارکینسون مرتبط باشد. در این قرن و قرن بعد، چندین نویسنده در مورد عناصر بیماری نوشتند، قبل از توصیف پارکینسون. فرانسیسکو سیلویوس، مانند جالینوس، لرزش در حالت استراحت را از سایر لرزشها متمایز میکرد، در حالی که یوهانس باپتیست ساگار و هیرونیموس دیوید گاوبیوس ، راه رفتن مشخصه بیماری را توصیف میکردند.
در نهایت، آگوست فرانسوا شومل در رساله آسیبشناسی خود، که معاصر با مقاله پارکینسون بود، چندین توصیف از حرکات غیرطبیعی و سفتی مطابق با آنچه در PD دیده میشود، ارائه کرد.
اثرات مثبت هرچند اندک بر لرزش آلکالوئیدهای آنتی کولینرژیک به دست آمده از گیاه بلادونا در قرن نوزدهم توسط Charcot، Erb و دیگران توصیف شد. جراحی مدرن برای لرزش، متشکل از ضایعه برخی از ساختارهای گانگلیونی پایه اولین بار در سال ۱۹۳۹ آزمایش شد و طی ۲۰ سال بعد ارتقا یافت.
قبل از این تاریخ جراحی شامل ضایعه کردن مسیر قشر نخاعی همراه با فلج به جای لرزش در نتیجه بود. آنتی کولینرژیکها و جراحی تنها درمانها تا زمان ورود لوودوپا بودند که استفاده از آنها را به شدت کاهش داد.
لوودوپا برای اولین بار در سال ۱۹۱۱ توسط کازیمیر فانک، اما تا اواسط قرن بیستم مورد توجه کمی قرار گرفت. این دارو در سال ۱۹۶۷ وارد عمل بالینی شد و اولین مطالعه بزرگ که بهبودهایی را در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ناشی از درمان با لوودوپا گزارش میکرد، در سال ۱۹۶۸ منتشر شد. لوودوپا انقلابی در مدیریت PD ایجاد کرد.
در اواخر دهه ۱۹۸۰،تحریک عمیق مغز که توسط Alim-Louis Benabid و همکارانش در گرنوبل، فرانسه معرفی شد، به عنوان یک درمان ممکن ظاهر شد و در سال ۱۹۹۷ توسط FDA برای استفاده بالینی تأیید شد.
سن بروز بیماری بعد از ۵۰ سالگی میباشد و شیوع آن با بالا رفتن سن افزایش مییابد. در غیرسیگاریها شایعتر میباشد. شیوع بیماری در هر دو جنس برابر است.
عوامل بیماری پارکینسون رخ میدهد؟
۱- استرسهای اکسیداتیو با اختلال در مکانیسم تنفسی میتوکندریال موجب تخریب نورونها پیگمانته در Substantia Nigra میشوند.
۲- مواد توکسیک: آلودگی با متیل – فنیل – تتراهیدروپیریدین (MPTP) موجب علائم شبیه بیماری پارکینسون سریعه پیشرونده میگردد.
۳- عوامل ژنتیک
چطور بیماری پارکینسون ایجاد میشود؟
۱- از بین رفتن نورونهای دوپامینرژیک پیگمانته در جسم سیاه
٢- وجود اجسام لوی: انکلوزیونهای ائوزینوفیلیک داخل سلولی بوده که حاوی پروتئین Synuclein- نمیباشند.

معیار تشخیص بیماری:
۱- برادی کینزی یا کندی حرکت
۲- ترمور در حالت استراحت
۳- رژیدیتی و سفتی عضلانی
پاسخ بالینی به لوودوپا: بیماری پارکینسون در تمام مراحل به لوودوپا پاسخ میدهد. اگر بیماری به دوز مناسب لوودوپا (۱/۵ گرم روزانه و در مدت مناسب (تا ۳ ماه) پاسخ ندهد، تشخیص بیماری پارکینسون زیر سؤال میرود.
عدم وجود علائم زیر: ١- علائم مخچهای ۲- علائم سیستم پیرامیدال ۳- آفتالموپلژی و محدودیت حرکات چشم ۴- سقوط مکرر در اوایل بیماری ۵- آپراکسی ۶- دیسفاژی و دیزآرتری زودرس ۷- دیسفونی و استریدور ۸- علائم زودرس و شدید اتونوم ۹- دمانس زودرس و وجود توهمات بینایی با دوز اندک داروهای ضد پارکینسون
تظاهرات نورولوژیک پارکینسون
تظاهرات آکینتیک
١- برادیکینزی: به گندی حرکات اطلاق میشود. ۲- هیپوکینزی: به کاهش دامنه حرکات گفته میشود.
۳- آکینزی: به اختلال در شروع حرکت اطلاق میگردد. آکینزی، مهمترین و ناتوانکنندهترین علامت بیماری پارکینسون است.
ترمور استراحت: در بیماران اولین علامت بوده و در نهایت، تمام بیماران دچار ترمور استراحت میگردند.
١- ترمور این بیماران در وضعیت استراحت رخ داده و فرکانس آن ۳ تا ۶ هرتز میباشد.
۲- ترمور به ویژه در دست رخ داده و شکل آن به صورت Pill-Rolling بوده و که شبیه به تسبیح انداختن است.
٣- ترمور با استرس عاطفی، شدت یافته ولی در خواب عمیق از بین میرود.
۴- ترمور در پا و فک هم ممکن است رخ دهد.
رژیدیتی عضلانی: به مقاومت پاسیو اعضاء در مقابل حرکت، رژیدیتی اطلاق میگردد. پزشک، رژیدیتی عضلانی را به شکل مقاومت در تمام محدوده حرکتی عضلات آگونیست و آنتاگونیست حس میکند. دو نوع رژیدیتی مهم در بیماری پارکینسون به قرار زیر هستند:
١- رژیدیتی لوله سربی Lead-Pipe Rigidity
۲- اگر همراه با رژیدیتی، ترمورهم وجود داشته باشد، به آن رژیدیتی چرخ دندهای (Cogweel-Rigidity ) اطلاق میگردد.
وضعیت خمیده و ناپایداری وضعیت
۱- مبتلایان به پارکینسون به علت رژیدیتی عضلانی دچار وضعیت خمیده یا Flexed Posture میشوند.

۲- در مراحل پیشرفته پارکینسون، ناپایداری وضعیتی (Postural instability) رخ میدهد و بیمار تمایل به سقوط به عقب پیدا میکند.
اختلال راه رفتن: راه رفتن بیماران پارکینسونی، بسیار اختصاصی بوده، به طوری که آهسته، در وضعیت خمیده به جلو با قدمهای کوتاه و کشیدن پاها به روی زمین راه میروند.
١- حرکت طبیعی دستها در هنگام راه رفتن کاهش پیدا میکند که به آن کاهش Arm Swing اطلاق میگردد.
٢- مفصل آرنج، زانو و ران، فلکسیون خفیفی دارند.
٣- Festinating gaite یک یافته نادر ولی بسیار کلاسیک و کاراکتریستیک برای بیماری پارکینسون است که در مراحل پیشرفته بیماری رخ میدهد. در این شرایط، بیمار تمایل به سقوط به جلو دارد، لذا هنگام راه رفتن باهر قدمی که برمی دارد برای جلوگیری از سقوط، قدم بعدی را سریعتر برمی دارد. لذا راه رفتن بیمار با قدمهای کوچک و سریع و با قامتی خمیده صورت میگیرد.
۴- در مراحل پیشرفته، بیماران در هنگام شروع راه رفتن یا چرخیدن دچار توقف میشوند که به آن انجماد حرکتی (Freezing) یا بلوک موتور گفته میشود.
سایر علائم نورولوژیک
۱- صورت بیحالت و ماسکه
۲- دست خط بیماران بد خط و ریز میشود که به آن میکروگرافی گفته میشود.
٣- صدای بیمار آهسته، کوتاه و منوتون میشود.
۴- علامت بابنسکی وجود نداشته و رفلکسهای تاندونی، طبیعی هستند.
۵- دمانس و اختلالات ذهنی ممکن است در مراحل پیشرفته رخ دهد. یک نوع کندی روند تفکر و اختلال در یادآوری که به آن برادی فرنی گفته میشود، شایع است.
۶- با وجود اینکه معاینه حسی بیماران مبتلا به پارکینسون طبیعی است ولی علائم حسی در آنها شایع بوده و به قرار زیر هستند:
الف) درد اندامها ب) بیقراری حرکتی پاها که به آن آکاتژیا گفته میشود. ج) احساس درد و کرختی اندامها
علائم غیرنورولوژیک پارکینسون و خستگی: یک علامت شایع در پارکینسون بوده که ممکن است ژنرالیزه یا محدود به یک اندام باشد.
و تظاهرات گوارشی: یبوست و کاهش وزن بسیار شایع هستند. در مراحل پیشرفته بیماری، ریزش بزاق از دهان و دیسفاژی ممکن است رخ دهد.
تظاهرات چشمی: بلفارواسپاسم و بلفاروکلونوس انقباضات ریتمیک عضلات پلک)، محدودیت نگاه به بالا و فلج Convergence در مبتلایان به پارکینسون رخ میدهد.
حرکات ساکاریک و تعقیبی چشم، طبیعی هستند.
اختلالات ادراری: تکرر ادرار، احساس فوریت، بیاختیاری Urge در مبتلایان به پارکینسون روی داده که نشاندهنده تحریکپذیری مثانه هستند.
هیپوتانسیون وضعیتی: علت آن درگیری سیستم اتونوم یا به طور شایع مصرف داروهای دوپامینرژیک است.
افسردگی: مبتلایان به پارکینسون، افسردگی دارند. که غالبا شدید نبوده و ممکن است از نوع واکنشی باشد.
تشخیص پارکیسنون
۱- MRI مغز در بیماری پارکینسون، طبیعی است. ۲- SPECT، اختلال در سیستم دوپامینرژیک گانگلیون بازال را نشان میدهد و به افتراق بیماری پارکینسون از ترمور اسنشیال کمک میکند.
ترمور، رژیدیتی و برادی کینزی در پارکینسون به صورت آسیمتریک است؛ به طوری که بیماری از اندامهای یکطرف (به ویژه دست یکطرف) آغاز میشود. به ندرت ممکن است بیماری از اندام تحتانی آغاز گردد. حتی در زمانی که بیماری پیشرفت میکند و اندامهای طرف مقابل را درگیر میکند، آسیمتری کماکان باقی ادامه مییابد.
۱- اگر علائم دمانس بعد از یکسال از شروع بیماری پارکینسون ایجاد شوند به آن پارکینسون به همراه دمانس (PDD) گفته میشود.
۲- اگر علائم دمانس در کمتر از یکسال از شروع بیماری پارکینسون آغاز شده باشند به آن دمانس بالوی بادی گفته میشود. از نظر بالینی این دو بیماری مشابه هم هستند.
توجه: در هر دو توهمات بینایی شایع هستند. ولی اختلال توجه، تمرکز، اختلال سطح هوشیاری و عملکرد شناختی همراه با نوسان از ویژگی دمانس بالوی بادی میباشد. این بیماران به دلیل اختلال سیستمیک یا عفونت ادراری یا تنفسی دچار دلیریوم میشوند.
درمان پارکینسون
در بیماران با علائم خفیف و در مراحل ابتدایی، درمان دارویی لازم نیست. هنگامی که علائم بیمار زندگی روزمره فرد را مختل مینماید، درمان دارویی اندیکاسیون مییابد.
انتخاب دارو: درمان دارویی براساس سن و وضعیت منتال انجام میشود.
۱- در بیماران جوان، شروع درمان با آگونیستهای دوپامین مثل پرگولید و بروموکریپتین میباشد که در صورت نیاز لوودوپا به آن اضافه میگردد.
۲- در بیماران مسن، درمان با لوودوپا شروع شده و بهتر است حتی الامکان داروی دیگری به آن اضافه نشود.
لوودوپا: مؤثرترین دارو برای تمام علائم پارکینسون، الوودوپا است به طوری که داروی طلایی برای درمان این بیماری میباشد. مؤثرترین دارو در کنترل ترمور و سایر علائم پارکینسون، لوودوپا میباشد. لوودوپا باید به صورت ترکیبی باکربی دوپایا بن سرازید تجویز شود. لوودوپا در مغز به دوپامین تبدیل میشود. برای اینکه لوودوپا قبل از ورود به CNS به دوپامین تبدیل نگردد باید همراه با کربی دوپا وبن سرازید تجویز شود. لوودوپا با دوز ۵۰-۱۰۰mg یک بار در روز بعد از غذا شروع میشود؛ سپس دوزدارو را افزایش داده و مصرف دارو را به قبل از غذا منتقل میکنیم؛ چرا که غذاها (به ویژه غذاهای پروتئینی) جذب این دارو را مختل میکنند. اصولاً بهتر است از حداقل دوز لازم لوودوپا برای هر بیمار استفاده کرد.
۱- در اوایل بیماری، اثر لوودوپا وابسته به دوز نبوده ولی با پیشرفت بیماری اثرآن وابسته به دوز شده و در صورت تأخیر در مصرف دارو، علائم پارکینسون ایجاد شده که به ان پدیده Wearing off یا End of dose deterioration اطلاق میگردد. در نتیجه بیمار دورههای روشن و خاموش ( ON-Off) را تجربه میکند.
۲- عوارض ناشی از لوودوپا به قرار زیر هستند: الف) دیسکینزی ناشی از لوودوپا
ب) عوارض آتونوم که شایعترین آن هیپوتانسیون ارتواستاتیک میباشد.
ج) عوارض روانی به شکل دلیریوم، توهمات بینایی و دورههایی از سایکوز؛ اگرچه لوودوپا نسبت به سایر داروهای آنتی پارکینسون، عوارض روانی کمتری دارد.
۳- کنتراندیکاسیونهای نسبی لوودوپا عبارتند از الف) لوودوپا نباید همراه با مهارکنندههای مونوآمینواکسیداز نوع MAOI-A) A) مصرف شود و باید حداقل ۱۵ روز از قطع این داروهای گذشته باشد.
ب) انفارکتوس میوکارد اخیر
آگونیستهای دوپامین ۱- اندیکاسیونهای استفاده از این داروها عبارتند از الف) مراحل اولیه بیماری پارکینسون ب) بیماران جوان ج) کنترل مشکلات تأخیری درمان با لوودوپا مثل پدیده on – off و دیس کینزی
۲- داروهای این گروه عبارتند از: بروموکریپتین، پرگولید، گابرگولین، لیزوراید، پرامی پکسول، روپی نیرول و آپومورفین
۳- مهمترین عارضه این داروها، عوارض قلبی هستند. و آمانتادین: مهمترین کاربرد این داروها، درمان
دیس کینزی ناشی از لوودوپا و دوپامین است.
مهارکنندههای مونوآمینواکسیداز نوع B: دو داروی این گروه عبارتند از: سلژیلین و راساژیلین. این داروها اثر اندکی بر روی علائم پارکینسون دارند ولی میتوانند مدت اثر الوودوپا را افزایش دهند. راساژیلین از سلژیلین مؤثرتر است.
آنتی کلینرژیک: دو داروهای اصلی این گروه، تری هگزی فنیدیل و بیپریدین هستند. این داروها اثر ضعیفی بر روی علائم پارکینسون داشته به طوری که در رتبه آخر مؤثر بودن قرار دارند.
۱- این داروها بر روی مهمترین و ناتوانکنندهترین علائم پارکینسون یعنی آکینزی و برادی کینزی مؤثر نبوده و فقط روی ترمور و رژیدیته تا حدی اثر دارند.
۲- مصرف این دارو در افراد سالخورده، ممنوع است.
۳- قطع ناگهانی داروهای آنتی کلینرژیک موجب افزایش شدید و حاد علائم پارکینسون میگردد.
جراحی: روشهای جراحی که در درمان پارکینسون مؤثر هستند، عبارتند از:
۱- تالاموتومی ۲- پالیدوتومی ٣- تحریک عمقی مغز (DBS)
پیش آگهی: بیماری پارکینسون براساس علامت غالب به دو گروه زیر تقسیم میشود:
۱- گروهی که با علائم آکینتیک، آکینزی و رژیدیتی تظاهر مییابند.
۲- گروهی که در آنها ترمورعلامت غالب است. این گروه پیش آگهی بهتری دارد.
شیوه زندگی و درمانهای خانگی
اگر تشخیص بیماری پارکینسون را دریافت کردهاید، باید با پزشک خود همکاری نزدیک داشته باشید تا یک برنامه درمانی پیدا کنید که بیشترین تسکین علائم را با کمترین عوارض جانبی به شما ارائه دهد. برخی تغییرات سبک زندگی نیز ممکن است به آسانتر کردن زندگی با بیماری پارکینسون کمک کند.
تغذیه سالم
در حالی که هیچ غذا یا ترکیبی از غذاها برای کمک به بیماری پارکینسون ثابت نشده است، برخی از غذاها ممکن است به کاهش برخی از علائم کمک کنند. به عنوان مثال، خوردن غذاهای سرشار از فیبر و نوشیدن مقدار کافی مایعات میتواند به جلوگیری از یبوست که در بیماری پارکینسون رایج است کمک کند.
یک رژیم غذایی متعادل همچنین مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا ۳ را فراهم میکند که ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون مفید باشد.
ورزش
ورزش ممکن است قدرت عضلانی، انعطافپذیری و تعادل شما را افزایش دهد. ورزش همچنین میتواند بهزیستی شما را بهبود بخشد و افسردگی یا اضطراب را کاهش دهد.
پزشک شما ممکن است به شما پیشنهاد کند که با یک فیزیوتراپیست کار کنید تا برنامه تمرینی را یاد بگیرید که برای شما مفید باشد. همچنین میتوانید ورزشهایی مانند پیادهروی، شنا، باغبانی، رقص، ایروبیک در آب یا حرکات کششی را امتحان کنید.
بیماری پارکینسون میتواند حس تعادل شما را مختل کند و راه رفتن با یک راه رفتن طبیعی را دشوار کند. ورزش ممکن است تعادل شما را بهبود بخشد. این پیشنهادات همچنین ممکن است کمک کند:
- سعی کنید خیلی سریع حرکت نکنید.
- هنگام راه رفتن ابتدا پاشنه پا را به زمین بکوبید.
- اگر متوجه شدید که در حال حرکت کردن هستید، توقف کنید و وضعیت بدن خود را بررسی کنید. بهتر است صاف بایستید.
- در حین راه رفتن به جلوی خود نگاه کنید، نه مستقیماً به پایین.
اجتناب از سقوط
در مراحل بعدی بیماری، ممکن است راحتتر زمین بخورید. در واقع، ممکن است تنها با یک فشار یا ضربه کوچک از تعادل خارج شوید. پیشنهادات زیر ممکن است کمک کند:
- به جای چرخاندن بدن روی پاها، یک دور بچرخید.
- وزن خود را به طور مساوی بین هر دو پا تقسیم کنید و خم نشوید.
- هنگام راه رفتن از حمل اشیا خودداری کنید.
- از راه رفتن به عقب خودداری کنید.
فعالیتهای روزمره زندگی
فعالیتهای روزمره زندگی – مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام کردن و نوشتن – میتواند برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دشوار باشد. یک کاردرمانگر میتواند تکنیکهایی را به شما نشان دهد که زندگی روزمره را آسانتر میکند.
طب جایگزین
درمانهای حمایتی میتواند به کاهش برخی از علائم و عوارض بیماری پارکینسون مانند درد، خستگی و افسردگی کمک کند. هنگامی که این درمانها همراه با درمانهای شما انجام شوند، ممکن است کیفیت زندگی شما را بهبود بخشند:
- ماساژ دادن. ماساژ درمانی میتواند تنش عضلانی را کاهش دهد و آرامش را افزایش دهد. با این حال، این درمان به ندرت تحت پوشش بیمه درمانی قرار میگیرد.
- تایچی. تای چی یک شکل قدیمی از ورزش چینی است که از حرکات آهسته و روان استفاده میکند که ممکن است انعطافپذیری، تعادل و قدرت عضلانی را بهبود بخشد. تای چی همچنین ممکن است به جلوگیری از سقوط کمک کند. انواع مختلفی از تای چی برای افراد در هر سن و شرایط فیزیکی طراحی شده است.
یک مطالعه نشان داد که تای چی ممکن است تعادل افراد مبتلا به بیماری پارکینسون خفیف تا متوسط را بیشتر از تمرینات کششی و مقاومتی بهبود بخشد.
- یوگا. در یوگا، حرکات کششی ملایم و حالتها ممکن است انعطاف و تعادل شما را افزایش دهد. شما ممکن است اکثر ژستها را متناسب با تواناییهای فیزیکی خود تغییر دهید.
- تکنیک اسکندر. این تکنیک – که بر وضعیت عضلانی، تعادل و تفکر در مورد نحوه استفاده از عضلات تمرکز دارد – ممکن است تنش و درد عضلانی را کاهش دهد.
- مراقبه. در مدیتیشن، شما بیسر و صدا منعکس میکنید و ذهن خود را روی یک ایده یا تصویر متمرکز میکنید. مدیتیشن ممکن است استرس و درد را کاهش دهد و حس خوب بودن شما را بهبود بخشد.
- حیوان درمانی. داشتن سگ یا گربه ممکن است انعطاف و حرکت شما را افزایش دهد و سلامت عاطفی شما را بهبود بخشد.
مقابله و حمایت
زندگی با هر بیماری مزمن ممکن است دشوار باشد و طبیعی است که گاهی اوقات احساس عصبانیت، افسردگی یا دلسردی کنید. بیماری پارکینسون، به ویژه، میتواند عمیقاً خستهکننده باشد، زیرا راه رفتن، صحبت کردن و حتی خوردن غذا سختتر و وقت گیرتر میشود.
افسردگی در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون شایع است. اما داروهای ضد افسردگی میتوانند به کاهش علائم افسردگی کمک کنند، بنابراین اگر دائماً احساس غمگینی یا ناامیدی دارید با پزشک خود صحبت کنید.
اگرچه دوستان و خانواده میتوانند بهترین متحدان شما باشند، اما درک افرادی که میدانند در چه شرایطی هستید میتواند مفید باشد. گروههای حمایتی برای همه نیستند. با این حال، برای بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون و خانوادههای آنها، یک گروه حمایتی میتواند منبع خوبی برای اطلاعات عملی در مورد بیماری پارکینسون باشد.