کتابی برای همه درباره‌ی یک تجربه‌ی تاریخی: کتاب تورم و اخلاق
کتاب تورم و اخلاق داستان تورم پولی فرانسه در دوران انقلاب فرانسه از زبان یکی از مورخان و سیاستمداران برجسته آمریکایی است. کتاب حاضر را با وجود زبان ساده آن از لحاظ تعدد مفاهیم و عمق مطالب مطرح شده یکی از خواندنی‌ترین و آموزنده‌ترین متون اقتصادی است.
مطالعه این متن ساده برای دانشجویان ،اقتصاد امور مالی و علوم سیاسی واجب است و برای سایر دانشجویان پژوهشگران و دست اندرکاران تجارت و سیاست و نیز صاحب‌نظران اخلاق بسیار سودمند است.
اما چرا بازخوانی واقعه‌ای که بیش از دو قرن پیش اتفاق افتاده کماکان مفید است.
انقلاب فرانسه از سال ۱۷۸۹ تا ۱۷۹۹ به درازا کشید این انقلاب را لیبرال‌ها و سکولار‌ها با شعار حقوق بشر و اصلاحات علیه سنت‌ها سلسله مراتب سلطنتی و اشرافی فئودالی و مذهبی رهبری می‌کردند.
به طور مختصر جنگ و جاه طلبی‌های رژیم سلطنتی، ظلم مالیاتی، امتیازات و انحصارات ویژه اشراف و کلیسا خودکامگی و بی کفایتی حکومت، تجمل گرایی فزون از حد شاه و نجبا از دلایلی است که برای انقلاب فرانسه برشمرده میشود. هرچند فرانسه قوی‌ترین کشور اروپا بود و بزرگترین ارتش آن زمان را در اختیار داشت ولی از لحاظ روش حکومت و نظام اداری و نظام مالی و مالیاتی جوابگوی تخیلات و خواسته‌های طبقه متوسط نبود که قدرت خود را با طبقات متوسط انگلیس و هلند مقایسه می‌کردند و دچار سرخوردگی شده بودند.
به قول تو کویل، انقلاب مظهر بیداری طبقه متوسط نسبت به اهمیت اجتماعی خود بود. دنیا طلبی و خودکامگی روحانیون کاتولیک و اصرار آنها بر برخورداری از انحصارات ویژه به نفرت از مذهب انجامیده بود و آن نیز به نوبه خود به ایده‌های روشنگری مبنی بر خردگرایی و آزادی مذهب دامن می‌زد. همه این‌ها به علاوه بی‌کفایتی شاه در فهم عمق نارضایتی مردم و امتناع او از به کارگیری توصیه‌های خردمندانه خزانه‌دارانش (نکر و تورگو) جرقه‌های انقلاب را زد. البته در نظر ادموند برک متفکر عالی مقام انگلیسی انقلاب هیچ دلیل موجه و واقع گرایان‌های غیرآرمان‌گرایانه نداشت وی چرایی انقلاب را به تلاش‌های توطئه چند قدرت پرست تقلیل می‌دهد.
به هر حال حکومت بی ثبات انقلابی تشکیل شد…
… نهایتا انقلابیون افراطی ژاکوبن‌ها شامل دانتون دمولن مارا و روبیسپیر که طرفدار یک نظام جمهوری تمرکزگرا بودند و در فلسفه عقل گرایی و در نفرت از سنت‌ها و دین کاتولیک بسیار متعصب بودند. گروه اخیر توانست روحانیون را به مزدگیران حکومت تبدیل و آنها را وادار به سوگند وفاداری کند البته بعدا دین و رسوم خود را اختراع کردند
حکومت فرانسه تدریجا به گروه‌های افراطی و افراطی‌تر منتقل شد. انقلابیون به سنت‌ها و روش‌های شناخته شده و خودداری محافظه کارانه عقیده نداشتند و بلکه معتقد به استفاده از هوش و ابتکار انسانی برای طرح‌اندازی و برنامه‌ریزی جامعه از سوی دولت بودند این امر منجر به خونریزی‌های بیشمار ،گشت تا آنجا که ۲۵۰.۰۰۰ تنها در جریان یک شورش داخلی کشته شدند و ۴۰.۰۰۰ نفر در دوران ارعاب ۲۱ توسط دادگاه انقلاب ۲۲ اعدام گشتند. همزمان یک بحران عمیق اقتصادی نیز کشور را فرا گرفت که موضوع این کتاب است.
تاریخ انقلاب فرانسه سرشار است از دروس راجع به پیامد نقض اصول اخلاقی غصب اموال یا نادیده گرفتن اصول اقتصادی، آینه‌ای است که حقیقت ایدئولوژی‌ها اعم از ملی گرایی وطن پرستی و غیره را می‌نمایاند.
این تاریخ روشن می‌کند که تا چه اندازه ،تعصب عوام فریبی، حرص و دیگر انواع جنون در عصر عقلانیت و روشن فکری تشدید میشود، مشخص می‌کند که چگونه فاصله بین خردگرایی و انسان مداری تا پوچ گرایی به سرعت طی میشود و نمونه خوبی از پوچ گرایی و بی بندوباری دوران نو و فساد ذاتی حکومت مدرن را نمایش می‌دهد.
مباحث پولی کتاب ارزشمند و مباحث اقتصاد سیاسی آن ارزشمندتر است از جمله مسائلی که مطرح کرده است نقش بازدارنده و مخرب دولت در اقتصاد است جابجایی ظاهرا خیرخواهانه منابع به بهانه مصلحت ملت و دولت و فرهنگ و غیره غالبا چیزی نیست به جز ترویج دروغ و پول حرام و رانت‌های ویژه مهمترین این ابزار نیرنگ تورم پولی، نرخ‌های بهره تحمیلی، دستکاری نرخ ارز و سهمیه‌بندی آن، کالا‌های سهمیه‌بندی شده و انواع و اقسام انتقالات اقتصادی مندرج در بودجه دولتی است.
حتی موجه نموده‌ترین دخالت‌های دولت می‌تواند به فساد منجر شود مثلا یارانه‌های فرهنگی دولت معمولا به اشاعه فرهنگ تجارتی صنعتی عوام گرا (پاپ) منجر میشود که تولید آن کارخانه‌ای‌تر و ارزان‌تر است و این به ضرر فرهنگ اصیل و ریشه دار محلی و سنتی تمام میشود.
کمک‌های دولت به فقرا برخلاف کمک‌های شخصی افراد خیر چون حالتی غیر شخصی دارد به راحتی بیشتری می‌تواند به گداپروری و پرورش اعتیاد و وابستگی انجامد.
مسئله فوق‌العاده مهم سودابازی در اقتصاد مدرن و عواقب گسترده و عمیق آن بر روح و طبیعت بشری در این کتاب مطرح شده است.
در شرایط بی ثباتی پولی، انبوه نقدینگی‌های مازاد صرف ،دلالی، قماربازی و ایجاد حباب‌های تجاری به منظور کسب حداکثر سود در حداقل زمان میشود. چه بسا که پوچ گرایی معاصر و واپاشی فرهنگی به خصوص در شهر‌های بزرگ رابطه نزدیکی با سیاست‌های پولی و نظام اقتصادی داشته باشد.
تاریخ روشن می‌کند که تورم قاعدتا باید حرامترین حرام اقتصادی تلقی گردد چون مالیاتی است غیر شفاف و غیر صریح از فقرا به نفع فاسدترین طبقه ثروتمندان ضمن آنکه تورم از نظر دستکاری در مهمترین اطلاعات جامعه (قیمت‌ها) سرشتی همچون دروغ گویی دارد. تاریخ مشخص می‌سازد که تورم پولی با فساد به معنای تخطی از قوانین چه قوانین وجدانی و چه اجتماعی و تمرکز بر لذت جویی کوتاه مدت یا فساد اداری ارتباط نزدیکی دارد.
تاریخ مشخص می‌کند که قوانین اقتصادی نظام انگیزه‌ها در همه دنیا و در همه زمان‌ها جاری و حاکمند. مثلا برای رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال باید امنیت و آزادی سرمایه تضمین شده باشد، در غیر این صورت هزار متخصص» «کارآفرین و طرح‌های مبتکرانه و غیره هیچ کاری نمی‌توانند بکنند. نیز اگر طرح و برنامه و مدیریت در چارچوب عقل سلیم و روش‌های محافظه کارانه نباشد، جز سخنان پوچ و دهان پرکن چیزی نیستو
نویسنده کتاب از پول بی پشتوانه انتقاد و از نظام طلا دفاع می‌کند. در زمان تالیف این کتاب در اوایل قرن بیستم هنوز استاندارد طلا برقرار بود یعنی پول کاغذی دارای پشتوانه طلا بوده. قانونا با مراجعه به بانک مرکزی قابل مبادله مقدار معینی طلا بود به تدریج و از نیمه قرن بیستم به بعد استاندارد طلا حذف شد و کنترل پول کاملا بر عهده بانک‌های مرکزی قرار گرفت. در زمان حاضر پول‌های دنیا خارج از استاندارد طلا (بی پشتوانه و بنابر تصمیم بانک مرکزی تولید می‌شوند اما به رغم موفقیت نسبی آمریکا و اکثر کشور‌های صنعتی در کنترل حجم پول و تورم مسائل اقتصاد سیاسی مطرح شده در این کتاب کماکان معتبر است، یعنی که حذف استاندارد طلا، قدرت بسیار عظیمی را به دولت‌ها تفویض کرده است. استدلالات نویسنده در این زمینه از جمله خلق یک اقتصاد سیاسی از پول کاغذی جالب است.
مقوله نظام طلا در سال‌های اخیر و پس از بحران مالی ۲۰۰۸ در آمریکا نیز دوباره رایج شده است که موجب توجه بیشتر به این مباحث میشود اما واقعا آنچه مورد بحث است مسئله پول و اعتبار بی قاعده و تولید دلبخواه آنهاست و بنابراین حتی اگر به پول مدرن کاملا معتقد باشیم باز هم این داستان‌ها جای تعمق و تفکر دارد.
