میوزیت (Myositis) چیست و نحوه تشخیص و درمان آن

ریشه لغوی
واژه “میوزیت” از دو بخش “مایو” (Myo) به معنای عضله و “ایت” (Itis) که در زبان لاتین به معنای التهاب است، تشکیل شده است. این واژه در پزشکی به مجموعهای از بیماریها اطلاق میشود که التهاب و تورم در بافتهای عضلانی ایجاد میکنند. در واقع، “میوزیت” به شرایطی اشاره دارد که در آن عضلات، به دلیل عوامل مختلفی دچار التهاب شده و از کارایی طبیعی خود خارج میشوند. به همین دلیل، شناخت دقیق نوع التهاب و منشأ آن از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا التهاب عضلات میتواند بهطور موضعی در یک بخش یا بهصورت گسترده در کل عضلات بدن رخ دهد و بسته به علت ایجاد آن، درمانهای متفاوتی مورد نیاز است.
توضیح میوزیت
میوزیت بهطور کلی به التهاب عضلات اسکلتی گفته میشود که ممکن است به دلیل عفونتها، بیماریهای خودایمنی، واکنش به داروها و حتی آسیبهای فیزیکی بروز کند. این بیماری نهتنها باعث التهاب و درد عضلانی میشود، بلکه با پیشرفت میتواند به ضعف و تحلیل عضلات منجر شود و بیمار را در انجام فعالیتهای روزانه ناتوان کند. میوزیت میتواند در یک نقطه از بدن بهصورت موضعی بروز کند یا بهطور گسترده در چندین عضله پراکنده شود. بیماری ممکن است مزمن و پیشرونده باشد، و اگر درمان نشود، توانایی حرکتی بیمار به شدت کاهش مییابد. همچنین میوزیت بهویژه در افراد سالمند و افراد با سیستم ایمنی ضعیف شایعتر است و نیازمند تشخیص و مداخله سریع پزشکی برای جلوگیری از عوارض شدیدتر است.
انواع میوزیت
میوزیت به دستهبندیهای متعددی تقسیم میشود که هر یک به دلیل عوامل خاصی بروز کرده و ویژگیهای متفاوتی دارند:
درماتومیوزیت (Dermatomyositis): نوعی میوزیت است که با التهاب عضلات و پوست همراه است و بیشتر در کودکان و بزرگسالان جوان دیده میشود. این بیماری خودایمنی نه تنها باعث ضعف عضلانی میشود، بلکه میتواند ضایعات پوستی قرمز یا بنفش در نواحی صورت، دستان و حتی پشت و شکم ایجاد کند. این ضایعات پوستی به دلیل تجمع غیرطبیعی سلولهای ایمنی در پوست ایجاد میشوند و اغلب در تشخیص بیماری به پزشک کمک میکنند.
پلیمیوزیت (Polymyositis): نوعی دیگر از میوزیت است که چندین گروه عضلانی را درگیر میکند و عمدتاً در افراد بزرگسال، بهویژه زنان، دیده میشود. پلیمیوزیت معمولاً با ضعف عضلات شانهها، رانها و لگن همراه است و به تدریج پیشرفت میکند. این نوع میوزیت باعث ضعف شدیدی در عضلات نزدیک به تنه شده و میتواند توانایی بیمار را برای انجام فعالیتهای روزانه به شدت محدود کند.
میوزیت ناشی از عفونتها (Infectious Myositis): این نوع میوزیت به دلیل عفونتهای ویروسی، باکتریایی و گاهی انگلی ایجاد میشود. ویروسهایی مانند آنفولانزا و باکتریهایی مانند استافیلوکوک میتوانند به بافت عضلانی حمله کرده و التهاب و درد شدید ایجاد کنند. میوزیت ناشی از عفونت بهویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف شایعتر است و معمولاً با تب، ضعف عمومی و حتی آبسههای عضلانی همراه است.
میوزیت ناشی از داروها و مواد سمی (Drug-Induced Myositis): برخی داروها، مانند استاتینها که برای کاهش کلسترول استفاده میشوند، میتوانند باعث التهاب و آسیب عضلانی شوند. همچنین داروهای شیمیدرمانی و داروهای ضدویروسی نیز ممکن است به التهاب عضلانی منجر شوند. این نوع میوزیت با قطع داروی عامل قابل بهبود است، اما در موارد شدید نیاز به درمانهای اضافی و حمایتی دارد.
میوزیت نکروتیزینگ خودایمنی (Necrotizing Autoimmune Myositis): نوعی از میوزیت که باعث تخریب سلولهای عضلانی به دلیل حمله سیستم ایمنی میشود. این نوع میوزیت بهویژه در افرادی که به بیماریهای خودایمنی دچارند دیده میشود و میتواند به سرعت باعث ضعف شدید عضلانی و تحلیل عضلات شود.
علل ایجاد میوزیت
علت ایجاد میوزیت بسته به نوع بیماری متفاوت است و میتواند شامل موارد زیر باشد:
عفونتها: عفونتهای ویروسی و باکتریایی یکی از شایعترین علل میوزیت هستند. ویروسهای آنفولانزا، HIV و حتی باکتریهایی مانند استافیلوکوک میتوانند به سلولهای عضلانی حمله کرده و التهاب ایجاد کنند. همچنین، برخی انگلها مانند توکسوپلاسما ممکن است به عضلات حمله کنند و در افراد با سیستم ایمنی ضعیف باعث میوزیت شوند.
بیماریهای خودایمنی: در بیماریهای خودایمنی مانند درماتومیوزیت و پلیمیوزیت، سیستم ایمنی به اشتباه به بافتهای سالم عضلانی حمله میکند. این حمله باعث التهاب، درد و ضعف عضلانی میشود. علت دقیق این بیماریها مشخص نیست، اما به نظر میرسد عوامل ژنتیکی و محیطی در آنها نقش داشته باشند.
داروها و مواد شیمیایی: برخی داروها مانند استاتینها و داروهای شیمیدرمانی میتوانند باعث التهاب عضلانی شوند. این داروها به ویژه در افرادی که دچار نارسایی کبدی یا کلیوی هستند، بیشتر باعث میوزیت میشوند. مواد شیمیایی و سموم نیز ممکن است به عضلات آسیب رسانده و به میوزیت منجر شوند.
آسیبهای فیزیکی و استفاده بیش از حد از عضلات: استفاده مکرر و شدید از عضلات یا آسیبهای فیزیکی مانند کشیدگی و پارگی عضلات ممکن است باعث میوزیت موضعی شوند. این نوع میوزیت معمولاً با استراحت و مراقبتهای حمایتی بهبود مییابد.
علائم و نشانههای میوزیت
علائم میوزیت بسته به نوع و شدت بیماری میتواند متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم شایع میوزیت به شرح زیر هستند:
ضعف عضلانی: یکی از شایعترین نشانههای میوزیت ضعف در عضلات است که ممکن است به تدریج یا بهطور ناگهانی بروز کند. این ضعف میتواند به حدی برسد که انجام فعالیتهای روزانه مانند بلند شدن از صندلی، بالا رفتن از پلهها یا حمل وسایل سنگین برای بیمار دشوار شود.
درد عضلانی: درد در عضلات ملتهب و آسیبدیده از دیگر علائم میوزیت است. این درد ممکن است در حالت استراحت یا هنگام لمس عضلات نیز احساس شود.
سفتی و خشکی عضلات: بیمار ممکن است صبحها هنگام بیدار شدن یا پس از استراحت طولانی، سفتی و خشکی در عضلات خود احساس کند. این علامت معمولاً با گذر زمان و انجام فعالیتهای سبک بهبود مییابد.
تورم و حساسیت: در برخی موارد، عضلات ممکن است متورم و حساس به لمس شوند. این وضعیت بیشتر در میوزیتهای عفونی و ناشی از آسیبهای فیزیکی مشاهده میشود.
تب و علائم عمومی عفونت: در میوزیتهای ناشی از عفونت، بیمار ممکن است تب، خستگی، ضعف عمومی و درد بدن را تجربه کند.
ضایعات پوستی: در درماتومیوزیت، ضایعات پوستی قرمز یا بنفش در نواحی مختلف بدن مانند صورت، پشت دستها و حتی پشت بدن ظاهر میشود. این ضایعات یکی از نشانههای خاص این نوع میوزیت است.
روشهای تشخیص میوزیت
تشخیص میوزیت به کمک مجموعهای از معاینات بالینی، آزمایشهای خون، تصویربرداری و در برخی موارد بیوپسی انجام میشود.
معاینه فیزیکی و بررسی علائم: پزشک با معاینه فیزیکی و مشاهده علائم مانند ضعف عضلانی، درد و ضایعات پوستی میتواند نشانههای میوزیت را شناسایی کند. همچنین، تاریخچه پزشکی بیمار نیز برای شناسایی عواملی مانند استفاده از داروها یا تماس با عفونتهای اخیر بررسی میشود.
آزمایش خون: یکی از مهمترین آزمایشها در تشخیص میوزیت، آزمایش خون برای اندازهگیری سطح آنزیمهای عضلانی مانند کراتین کیناز (CK) و لاکتات دهیدروژناز (LDH) است. افزایش سطح این آنزیمها نشاندهنده آسیب عضلانی و التهاب است. همچنین، آزمایشات دیگری مانند بررسی آنتیبادیهای خاص خودایمنی ممکن است برای شناسایی نوع دقیق میوزیت انجام شود.
تصویربرداری: از تصویربرداریهایی مانند MRI برای بررسی التهاب و تغییرات ساختاری در عضلات استفاده میشود. MRI بهویژه در تشخیص میوزیتهای عفونی و خودایمنی مفید است و میتواند به پزشک کمک کند تا نواحی دقیق التهاب را شناسایی کند.
الکترومیوگرافی (EMG): در این روش فعالیت الکتریکی عضلات اندازهگیری میشود تا ناهنجاریهای عضلانی شناسایی شوند. EMG به پزشک کمک میکند تا نوع دقیق اختلال عضلانی را تشخیص دهد.
بیوپسی عضله: در مواردی که تشخیص با روشهای دیگر قطعی نیست، بیوپسی عضله انجام میشود. بیوپسی شامل برداشت نمونه کوچکی از بافت عضلانی و بررسی آن در آزمایشگاه برای مشاهده التهاب و تغییرات سلولی است. بیوپسی میتواند اطلاعات دقیقی درباره نوع و شدت میوزیت ارائه دهد.
درمان میوزیت
درمان میوزیت بسته به نوع و علت بیماری متنوع است و ممکن است شامل داروهای ضدالتهابی، سرکوبکننده سیستم ایمنی، فیزیوتراپی و مراقبتهای حمایتی باشد.
داروهای ضدالتهابی و کورتیکواستروئیدها: برای کنترل التهاب و کاهش درد، داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون) تجویز میشوند. این داروها میتوانند به کاهش علائم و کنترل التهاب عضلانی کمک کنند، اما باید با دقت مصرف شوند تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.
داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی: در موارد میوزیت خودایمنی که بدن به بافتهای عضلانی خود حمله میکند، داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات و آزاتیوپرین تجویز میشوند. این داروها با کاهش فعالیت سیستم ایمنی، به کنترل التهاب کمک میکنند.
آنتیبیوتیکها و داروهای ضدویروسی: در میوزیتهای ناشی از عفونت، آنتیبیوتیکها یا ضدویروسها برای از بین بردن عفونت و کاهش التهاب تجویز میشوند.
فیزیوتراپی و توانبخشی: فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برای بهبود حرکت و انعطافپذیری عضلات آسیبدیده مفید است. فیزیوتراپی به بیماران کمک میکند تا عملکرد عضلات خود را بهبود بخشند و قدرت عضلانی را باز یابند.
تغییر در داروها: در مواردی که میوزیت به دلیل مصرف دارو ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است داروی دیگری را جایگزین کند و یا دوز دارو را کاهش دهد.
مراقبتهای حمایتی و تغذیه مناسب: استراحت کافی، مصرف پروتئین و ویتامینها و پرهیز از فعالیتهای سنگین به بهبود سریعتر عضلات و کاهش علائم میوزیت کمک میکند.
پیشگیری از میوزیت
پیشگیری از میوزیت به دلیل عوامل متنوع و ناشناخته، چالشبرانگیز است. اما برخی اقدامات پیشگیرانه میتوانند خطر بروز این بیماری را کاهش دهند.
کاهش مصرف داروهای التهابآور: در صورتی که داروهای خاصی مانند استاتینها منجر به التهاب عضلانی شوند، مشاوره با پزشک درباره کاهش دوز یا تغییر دارو میتواند کمککننده باشد.
پیشگیری از عفونتها: رعایت بهداشت، واکسیناسیون مناسب و اجتناب از تماس با افراد بیمار میتواند خطر بروز میوزیتهای عفونی را کاهش دهد.
مدیریت بیماریهای خودایمنی: در افرادی که به بیماریهای خودایمنی مبتلا هستند، مراجعه منظم به پزشک و پیروی از دستورالعملهای درمانی میتواند به کاهش شدت بیماری و پیشگیری از میوزیت کمک کند.
پرهیز از آسیبهای فیزیکی: مراقبت از عضلات، انجام تمرینات صحیح و پرهیز از فعالیتهای شدید و آسیبزا میتواند از بروز میوزیتهای ناشی از آسیبهای فیزیکی جلوگیری کند.
عوارض و پیامدهای میوزیت
میوزیت در صورت عدم درمان مناسب و بهموقع میتواند به عوارض و پیامدهای شدیدی منجر شود.
تحلیل و ضعف عضلانی: میوزیت مزمن و پیشرفته میتواند باعث تحلیل و ضعف شدید عضلات شود، بهطوری که بیمار توانایی انجام فعالیتهای روزمره را از دست بدهد.
کاهش انعطافپذیری و محدودیت حرکتی: التهاب مزمن و تحلیل عضلات باعث کاهش انعطافپذیری و محدودیت حرکتی میشود که ممکن است به ناتوانیهای دائمی منجر شود.
مشکلات تنفسی: در مواردی که میوزیت به عضلات مرتبط با تنفس آسیب بزند، ممکن است به مشکلات تنفسی و نارسایی تنفسی منجر شود و نیاز به مراقبتهای ویژه ایجاد شود.
افزایش خطر عفونتها: مصرف طولانیمدت داروهای سرکوبکننده ایمنی ممکن است خطر ابتلا به عفونتها را در بیماران مبتلا به میوزیت افزایش دهد و به همین دلیل نظارت پزشک و پیگیری منظم بسیار مهم است.
تاثیرات روانی و اجتماعی میوزیت بر بیماران
میوزیت به دلیل ماهیت مزمن و ناتوانکننده آن، میتواند تأثیرات روانی و اجتماعی گستردهای بر بیماران داشته باشد. ضعف عضلانی و ناتوانی در انجام فعالیتهای روزمره باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش اضطراب و افسردگی میشود. برخی از بیماران ممکن است به دلیل محدودیتهای حرکتی و ضعف عضلانی از فعالیتهای اجتماعی دوری کنند که این مسئله ممکن است به انزوا و تنهایی منجر شود. پشتیبانی روانی و ارائه مشاوره به بیماران میتواند به بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کند.
میوزیت به عنوان نشانگر بیماریهای زمینهای
میوزیت میتواند به عنوان نشانهای از بیماریهای خودایمنی و التهابهای سیستمیک بدن ظاهر شود. برای مثال، میوزیت در بیماریهایی مانند لوپوس و اسکلرودرمی ممکن است به صورت علائم اولیه ظاهر شود و شناسایی زودهنگام میوزیت به پزشکان امکان میدهد تا درمان مناسب برای این بیماریها را زودتر آغاز کنند.
این نوشتهها را هم بخوانید