فاجعه پایپر آلفا: داستان یکی از بزرگترین حوادث تاریخ صنعت نفت و گاز

در تاریخ صنعت نفت، حوادث صنعتی بسیاری رخ دادهاند، اما تعداد کمی از آنها به اندازه فاجعه پایپر آلفا در سال ۱۹۸۸ در ذهنها باقی مانده است. این حادثه که در پلتفرم نفت و گاز پایپر آلفا در دریای شمال و در ۱۹۰ کیلومتری شهر آبردین اسکاتلند رخ داد، نه تنها به مرگ دلخراش ۱۶۷ نفر منجر شد، بلکه صنعت نفت را مجبور به بازنگری اساسی در استانداردهای ایمنی کرد. در این فاجعه، تنها ۶۱ نفر به طور معجزهآسا نجات یافتند، هرچند بسیاری از آنها با آسیبهای جسمی و روانی مواجه شدند که تا آخر عمر همراهشان باقی ماند.
آغاز فاجعه: زنگ هشدار و اولین علائم بحران
شامگاه ۶ ژوئیه ۱۹۸۸، در حدود ساعت ۱۰ شب، زنگ هشدار در پلتفرم پایپر آلفا به صدا درآمد. این هشدار نشان میداد که یکی از پمپهای کندانسور (Condensate Pump) دچار مشکل شده است. این پمپ حاوی گاز مایع پرفشار و بسیار قابل اشتعال بود. با قطع پمپ و حل مشکل، تصور میشد که اوضاع به حالت عادی بازگشته است. جف بولاندز، یکی از کنترلگران اتاق فرمان، در مستندی از بیبیسی به نام “پایپر آلفا: آتش در شب” توضیح داد که این اتفاقات معمولی به نظر میرسید و این پمپ بارها پیش از این دچار خطا شده بود.
او بیان کرد: «ما هشدار را پذیرفتیم و پس از آن آژیرهای گاز فعال شدند؛ یکی پس از دیگری، و هر بار که سعی در متوقف کردن آلارم داشتیم، یک هشدار دیگر فعال میشد. صدای آژیرها از همه جا به گوش میرسید و کنترل اوضاع بسیار دشوار شده بود.»
انفجارهای اولیه و گسترش شعلهها
اولین انفجار بزرگ حدود ساعت ۱۰ شب رخ داد که برق پلتفرم را قطع و آتش را در بخشهای مختلف آن گسترش داد. افراد حاضر در پلتفرم به دلیل شدت انفجار و گسترش سریع شعلهها جان خود را از دست میدادند. گازهای سمی ناشی از انفجار نیز به مشکلات اضافه شد و برخی از کارکنان به دلیل استنشاق این گازها جان باختند. در ساعت ۱۰:۲۰ شب، انفجار دیگری رخ داد که موجب آتش گرفتن سکوی هلیکوپتر (Helideck) شد و امکان فرود هلیکوپتر برای عملیات نجات را از بین برد. بسیاری از کارکنان که به نجات خود امیدی نداشتند، تصمیم گرفتند از بالای پلتفرم به دریا بپرند. عدهای در اثر برخورد با سطح آب جان خود را از دست دادند، اما برخی دیگر که از شانس بیشتری برخوردار بودند، توانستند زنده بمانند.
روی کری، یکی از تکنسینهای ابزار دقیق که از حادثه جان سالم به در برد، در گفتگو با بیبیسی بیان کرد که اکنون میداند چرا برخی افراد حاضرند در شرایط اضطراری از ارتفاع بالا بپرند. او گفت: «وقتی آتش پشت سرتان باشد، دلیل پرش از ارتفاع ۳۰ یا ۴۰ طبقهای را به خوبی میفهمید. من هم پریدم و به طرز شگفتانگیزی زنده ماندم.»
صدای وحشتناک فلز در حال ذوب و نابودی
با گذشت زمان، وضعیت وخیمتر شد. در ساعت ۱۰:۵۰ شب، انفجار سوم رخ داد و هسته اصلی پلتفرم را به شدت تخریب کرد. سپس در ساعت ۱۱:۲۰ شب، انفجار چهارم پلتفرم را به نابودی کشاند. چارلز هَفی، یکی از بازماندگان، صدای حادثه را «صدایی از جهنم» توصیف کرد. او گفت: «اگر صدای یک مشعل را هزاران برابر تقویت کنید، شاید بتوانید تصور کنید که آن شب چه صدایی به گوش میرسید. صدای مرگ پلتفرم را میشنیدم. صدایی بود که هیچ وقت فراموش نخواهم کرد.»
بالاخره پلتفرم به آرامی خم شد و به دریا فرو ریخت. در ساعت ۱۲:۴۵ بامداد، سازه تقریباً بهطور کامل تخریب شد و به تلی از آتش و دود تبدیل شد.
پیامدهای فاجعه پایپر آلفا و درسهای ایمنی
در پی این حادثه، دولت بریتانیا یک تحقیق عمومی را آغاز کرد که به گزارش کالن (Cullen Report) منجر شد. این گزارش شامل بیش از ۱۰۰ توصیه برای بهبود ایمنی در صنعت نفت، بهویژه در دریای شمال، بود. یکی از اصلاحات اساسی، تغییراتی در قانون سلامت و ایمنی در محل کار مصوب ۱۹۷۴ بود که با افزودن مقررات جدید، امنیت کارکنان در تاسیسات فراساحلی بیشتر تضمین شد.
بر اساس این تحقیق، یکی از دلایل اصلی وقوع حادثه، ضعف در ارتباطات بین کارکنان شیفتها بود. به دلیل نقص در اطلاعرسانی، کارکنان آگاه نبودند که یکی از بخشهای لولهها با پوششی موقت و بدون شیر ایمنی بسته شده و نباید مورد استفاده قرار گیرد. این نقص ارتباطی، یکی از عوامل کلیدی در ایجاد شرایط بحرانی و انفجارهای پیدرپی بود.
آسیب اقتصادی و بازگشت به تولید
فاجعه پایپر آلفا نه تنها به از دست رفتن جانهای بسیاری منجر شد، بلکه آسیبهای اقتصادی سنگینی به صنعت نفت بریتانیا وارد کرد. تولید نفت این کشور حدود ۱۰ درصد کاهش یافت و زیان مالی آن به حدود ۲ میلیارد پوند (معادل ۵ میلیارد دلار امروز) تخمین زده شد. این حادثه ضربه بزرگی به اعتبار صنعت نفت بریتانیا زد و باعث شد شرکتهای نفتی به اصلاحات و بهبود استانداردهای ایمنی متعهد شوند. با این وجود، تنها پنج سال پس از حادثه، تولید از میدان نفتی پایپر توسط پلتفرم جدیدی به نام پایپر براوو (Piper Bravo) از سر گرفته شد.
یادبود قربانیان و تاثیر پایپر آلفا بر ایمنی صنعتی
فاجعه پایپر آلفا به نمادی از اهمیت ایمنی در صنعت نفت تبدیل شده است. هر سال، یادبودی برای قربانیان این حادثه در آبردین اسکاتلند برگزار میشود تا از جانباختگان این فاجعه یاد شود و یادآوری شود که رعایت استانداردهای ایمنی میتواند از بروز چنین حوادثی جلوگیری کند.
این حادثه نشان داد که کوچکترین سهلانگاری در بخشهای حساس صنعت نفت میتواند به پیامدهای ویرانگری منجر شود و جان انسانها را به خطر بیندازد. امروز، استانداردهای ایمنی و مقررات مربوط به حفاظت از کارکنان در محیطهای خطرناک به طور چشمگیری بهبود یافته است و فاجعه پایپر آلفا نقش بسزایی در ارتقای این استانداردها ایفا کرده است.
فاجعه پایپر آلفا بهعنوان یکی از بدترین حوادث صنعتی تاریخ صنعت نفت در ذهنها ماندگار است. این حادثه نشان داد که سهلانگاری در برقراری ارتباطات و عدم رعایت اصول ایمنی چگونه میتواند به فاجعهای عظیم تبدیل شود. در عین حال، این حادثه منجر به تغییرات گستردهای در قوانین ایمنی شد و صنعت نفت را به پذیرش مسئولیتهای جدید واداشت. گزارش کالن و سایر تحقیقات، با ارائه توصیههای اساسی، راه را برای بهبود ایمنی در تاسیسات نفت و گاز هموار کردند.
این نوشتهها را هم بخوانید