توهم چیست
رپورتاژ
روان پریشی، شاید خیلی این را شنیده یا فردی در اقوام و آشنایان دچار آن باشد. اما میخواهیم در مورد مهم ترین نشانه روان پریشی یعنی “توهم” در این مقاله بپردازیم. توهم چیست؟ چه کسانی دچار توهم میشوند؟ و در واقع چه نوع یا انواع توهمی وجود دارد؟ آیا فرد دارای اختلال توهم نیاز به خدمات پرستاری در منزل دارد؟
توهم چیست
هنگامیکه فرد احساسات و ادراک‌های اشتباهی بر مبنای خیال داشته باشد و نه واقعیت دچار توهم شده و این تعریف توهم است. به بیان دیگر فرد دچار توهم، چیزی را حس کرده یا می‌فهمد که اساساً وجود خارجی ندارد. توهم می‌تواند نشانه بروز بیماریهای روانی ابتدایی یا پیشرفته باشد. بعضی از خطرناک‌ترین انواع بیماریهای روانی اغلب با توهم همراه هستند.
عموماً افراد دچار توهم خیلی سخت می‌پذیرند که آنچه حس می‌کنند (به کمک یکی از حواس پنج‌گانه نه لزوماً شنیدن یا دیدن) غیر واقعی است.
انواع توهم از نظر حواس پنج‌گانه
- توهم شنوایی در این نوع توهم فرد مبتلا صداهایی می‌شنود که وجود ندارند و این صداها معمولاً دستوراتی را به او می‌دهند یا او را آزار می‌دهند.
- توهم بینایی در این نوع توهم فرد چیزی را می‌بیند که وجود خارجی ندارد.
- توهم بویایی ممکن است فرد حتی بوهایی را حس کند که اصلاً وجود خارجی ندارند.
- توهم لمسی فرد حس می‌کند چیزی روی بدن یا دست او حرکت می‌کند.
توهم ها دلایل متفاوت و گوناگونی دارند. هنگامیکه سلامت روان افراد دچار اختلال شده یا بیماریهایی اثرگذار بوده، توهم ها شیوع پیدا می کنند. دیگر دلایل توهم در افراد را می توان به بیماری روانی، مصرف مواد مخدر، روان‌گردان و توهم‌زا و بعضی گیاهان و عوامل محرک نیز اشاره کرد.
اختلال توهم در کودکان
توهم در کودکان موضوعی بسیار شایع است و بیشتر با تخیلات قوی کودک شکوفا میشود. این شکوفایی تا زمانی که اختلال توهم نباشد، مشکلی نخواهد داشت. اختلال توهم در کودکان در نتیجه بیماریهای روانی چون اسکیزوفرنی کودکان و … است.
علائم اختلال توهم در کودکان
رفتار آشفته یا روان‌گسیخته: تشخیص این حالت به سن کودک بستگی دارد و دشوار است؛ اما روان‌گسیختگی رفتار موضوعی است که باعث نگرانی والدین و پرستار کودک در منزل میشود.
هذیان: هذیان یکی از نشانه‌های شایع توهم دوران کودکی است. به سختی می‌توان دریافت که آیا یک کودک به اختلال توهم دچار است یا تنها وانمود می‌کند و از قدرت خیال خود بهره می‌گیرد.
جدی گرفتن تصویرهای ذهنی: تصورات و تخیلات زمانی خطرناک به نظر می‌رسند که کودک تمایزی میان واقعیت و خیال قائل نشود. این امر می‌تواند علامتی باشد که او واقعاً دچار اختلال توهم است.
پیشنهاد می شود والدین با انواع توهم در کودکان و راه های درمان توهم در کودکان آشنا شوند.
اختلال توهم در سالمندان
اختلال توهم در افراد سالخورده و سالمند بیشتر بچشم میخورد. انواع توهم در سالمندان به دو دسته توهم تخیلی و توهم معمولی تقسیم می شوند. برخی از حالت های توهم نوع معمولی شامل موارد زیر است:
- خود معشوق پنداری (اروتومانیا)
- هذیان خود بزرگ‌بینی (مگالومانیا)
- خود بیمارانگاری (هایپوکندریا)
- توهم بدبینی
- توهم شکنجه
- توهم جسمی
- و …
تشخیص بیماری توهم تا حد زیادی به ارزیابی بالینی سالمند وابسته است که از طریق پیدا کردن ارتباط بین توهمات و اتفاقاتی که پیرامون بیمار صورت می‌گیرد که توسط خانواده یا پرستار سالمند در منزل قابل مشاهده است. همچنین به دست آوردن تاریخچه‌ی کامل از بروز رفتارهای غیر طبیعی سالمند توسط روان‌پزشک انجام شود. گاهی نیز ممکن است هنگام بروز اختلال توهم در سالمندان و هذیان، آن را بد روانی (پارافرنی) تشخیص دهند که با پارانویا و روان گسیختگی تفاوت دارد.
توهم و آلزایمر در سالمندان
بیماری آلزایمر زیر مجموعه ی بیماری زوال عقل است که در این بیماری بخش‌هایی از مغز انسان که عموماً حافظه او را شامل میشود شروع به از بین رفتن می‌کند. سالمندان آلزایمری مدام ابراز فراموشی می‌کنند. این عزیزان ممکن است مسیر خانه خود را بارها گم کرده، خاطرات خود را به یاد نیاورند و… . آلزایمر ابتدا از فراموشی خاطرات نزدیک‌تر شروع شده و کم‌کم به فراموشی خاطرات دور و دراز خواهد رسید.
آلزایمر سبب ایجاد تغییرات پیچیده‌ای در مغز میشود. توهم و هذیان از علائم بیماری آلزایمر و زوال عقل نیز می باشند؛ به این شکل که افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است چیزهایی را ببینند که در واقعیت هیچ پایه و اساسی ندارند مانند دیدن کودکانی که در نشیمن مشغول بازی هستند. توهم در سالمندان امکان دارد از بعد دیداری فراتر رفته و حواس شنیداری، بویایی و لامسه را نیز درگیر کند.
ارتباط میان توهم، آلزایمر و هذیان
یکسری از بیماریها در سنین بالا بیماریهای دیگر را دچار می شوند. به عنوان مثال نشانه های زوال عقل، توهم و هذیان است و فرد آلزایمری اصولاً به توهم و هذیان هم دچار میشود. چرا که با ضعف در حافظه سالمند کم کم ضعف‌های روحی و احساس خلأ بیشتری در او ایجاد شده و به پریشانی افکار و حالات او دامن می‌زند.
باید بدانید که هذیان با توهم بسیار متفاوت است و هذیان از باورهای فرد نشأت گرفته اما توهم براساس حواس 5 گانه بروز می کند.
تنهایی افراد مسن، انزوا و گوشه گیری، عدم حضور در اجتماع و فعالیت ها و کاهش عملکرد و استقلال آنان و … همه مرتبط با توهم، آلزایمر و هذیان می باشد. والدین مسن مان را همواره به یاد داشته باشیم اگر مشغله ها اجازه نمیدهد کافی به سلامت عزیزانمان اهمیت دهیم. حداقل از روشهای مراقبت و پرستاری سالمند در منزل برای آنان استفاده کنیم. چرا که مراقبت و نگهداری از افراد مسن با بیماری های جسمی بسیار متفاوت تر از مراقبت از سالمندان دارای بیماری های روحی و روان هست.
در مورد ارتباط با سالمندان دارای اختلال توهم و نگهداری از آنان نکات اساسی را رعایت کنید. مراقبت از برخی سالمندان دارای درجه اهمیت بالاتری نسبت به سایرین است؛ سالمندان دارای اختلال توهم و هذیان گویی جز این دسته به شمار می‌روند.
با گذشت زمان، بهره‌گیری از خدمات پرستاری و مراقبت سالمندان تنها به آسایشگاه‌ها و بیمارستان محدود نمی‌شود بلکه شرایط دسترسی به پرستار در منزل نیز فراهم شده است. این روش مراقبت از سالمند که می‌تواند روند بهبود را سرعت ببخشد و با کاهش هزینه‌ها نیز همراه است.