به مناسبت زادروز فرانسیسکو فرانکو – معرفی کتاب: نامه به ژنرال فرانکو

« نامه به ژنرال فرانکو » و دو نمایشنامهٔ تک پرده ای « پیک نیک در آوردگاه » و « گِرنیکا » نوشته های فرناندو آرْرابال تِه ران ( زاده در ۱۹۳۲ )، از زمرهٔ برجسته ترین نوشته های ادبیات و روزنامه نگاری نوین دربارهٔ فرانکو، اعمال او و پیامدهایش برای مردم کوچه و خیابان اسپانیاست. آررابال نمایش و فیلم نامه نویس، کارگردان، داستان نویس و شاعر است. او هفت فیلم کارگردانی کرده، بیش از صد نمایشنامه، چهارده داستان بلند و شمار فراوانی شعر و مقاله نوشته است که این ها، به زبان های گوناگون، به هر سوی این گوی خاکی رفته اند و پس از چندی، با جایزه های جهانی بسیار برای او، بازگشته اند.

نوشته های این کتاب که در زمان های گوناگون پدیدار شده اند، در یک چیزِ مشترک اند: رد آن واقعیت اجتماعی و سیاسی که دم ودستگاه فرانکو نمایندگی اش می کرد. دیدگاه آررابال به تجربهٔ تاریخی سوگناک اسپانیا در رویدادهای سال های جنگ داخلی و پیروزی فاشیسم در ۱۹۳۹ شکل گرفته است. او از کودکان نسلی است که در اسپانیای فاشیستی بزرگ شده، در دبستان های رژیم آموزش دیده، پرورش یافته و مغاک ژرف میان ایدئولوژی و زندگی روزانهٔ پر از درشتی، زشتی و پلشتی را به چشم خود دیده است.

آررابال، فزون بر این ها، دوری از میهن را نیز آزموده است. او که خود را « نیمه تبعیدی » می خواند، از سال ۱۹۵۵ در پاریس زندگی می کند و بسیاری او را نویسنده ای فرانسوی می دانند.

آررابال، در « نامه به ژنرال فرانکو » ( ماه مارس ۱۹۷۱ ) بافت سیاسی و فرهنگی ای را پیش چشم می گشاید که نمایشنامه های خود او هم در آن قرار دارند. نامه’ سندی است تاریخی علیه فرانکو. آررابال بدون آنکه بخواهد دست به یک واکاوی تاریخی بزند، ایدئولوژی فاشیسم اسپانیایی را می شکافد و از فریب و سرکوبگری آن از سویی، و پایداری مردم از سوی دیگر، می گوید. او با این نیت که با تکانی’ خواب از سر جامعه بپراند، سخنگوی مردم و سنت فرهنگ دمکراتیکش می شود و نشان می دهد که خشونتِ دستگاه فرمانروایی فرانکو نه استثناء، که قاعده بوده و زاییدهٔ نظام اجتماعی نامعاصری که اشکال نه چندان آشکار جور و ستم در آن’ گونه ای عادت شده بود.

مناسبت این نامه همانا جنبش گستردهٔ اعتراض مردم اسپانیا در پایان سال ۱۹۷۰ به دادگاه پرآوازهٔ بورگُس بود. در آن زمان شانزده نفر از اعضای اِتا، جنبش آزادی بخش باسک، محاکمه شدند. از اینان شش تن به مرگ محکوم شدند که مخالفت جهانی’ دستگاه را از انجام حکم باز داشت. این رویداد آغازی بود بر پایان کار ژنرال فرانکو که دربارهٔ خود می گفت: « من نیستم که بر اسپانیا حکومت می کنم، بلکه مشیت الهی است. »

این کتاب یک نامه و دو نمایش نامه تک پرده ای از فرناندو آرْرابال را در برمی گیرد.

نامه’ درددلِ روراست، مهربانانه و بی آلایشِ آدمی است که دیگر خود را از خاموشی گزیدن در قبال بسیاری شنیده ها، دیده ها، چشیده ها و کِشیده ها در زمان فرمانروایی ژنرال فرانکو ناتوان می بیند و زبان می گشاید. آنچه از دل او بیرون می ریزد، ازآنجا که از دل برمی خیزد، نه تنها بر دل می نشیند، که دل را به درد می آورد و اندیشه را برمی انگیزد و درمانی بر دردهای سوزان می جوید.

پیک نیک در آوردگاه با سادگی و نمکِ خود چنان پشت وروی جنگ را به نمایش می کشد که آدمی را از زشتی ها و پستی ها و فرومایگی های آمیخته به آن میخکوب می کند. نمایشنامه با منطقی همه فهم پوچیِ جنگ را برای همه انسان های پاک دل نشان می دهد.

گِرنیکا چهره دیگری است از جنگِ فرانکو به همدستی هیتلر و موسولینی برای سرکوبِ مردمِ شهرک گِرنیکا در دوران جنگ داخلی اسپانیا. فرانکو در پیِ دست یابی به قدرتِ خودکامه است و فاشیست ها و نازی های همدستش در پی تمرینِ هوایی و آزمایش های بمب های خود و آماده شدن برای جنگ جهانی دوم. گِرنیکا تکان دهنده است.

فرناندو آرْرابال در سال ۱۹۳۲ در ملی یا ( اسپانیا ) به دنیا آمده و از سال ۱۹۵۵ در پاریس زندگی و کار می کند. او نمایش و فیلم نامه نویس، کارگردان، داستان نویس و شاعر است. هفت فیلم کارگردانی کرده، بیش از صد نمایشنامه، چهارده داستان بلند و شمار فراوانی شعر و مقاله نوشته است که بسیاری از آن ها جوایز بزرگی تصاحب کرده است.

نوشته های این کتاب در یک چیز مشترک اند: ردِ آن واقعیت اجتماعی و سیاسی که دم ودستگاه فرانکو نمایندگی اش می کرد. دیدگاه آررابال به تجربه تاریخیِ سوگناکِ اسپانیا در سال های جنگ داخلی اسپانیا و پیروزی فاشیسم در ۱۹۳۹ شکل گرفته است. او از کودکانِ نسلی است که در اسپانیای فاشیستی بزرگ شده، در دبستان های آن آموزش دیده، پرورش یافته و مَغاک ژرفِ میان ایدئولوژی و زندگی روزانه پر از درشتی، زشتی و پلشتی را به چشم دیده است.

آرْرابال که یکی از چهره های برجسته « تئاتر پوچی » یا « تئاتر سیاه » فرانسه به شمار می رفت، در سال ۱۹۶۲ همراه با آله خاندرو خودوروفسکی و رولاند توپور جنبش هراس را پایه گذاشت. تئاتر هراس، از دیدگاهِ اخلاقی، استوار است بر والایشِ اخلاق به عنوان مفهوم جمعی، و از دیدگاهِ فلسفی بر این پایه که « زندگی’ یاد است و انسان’ رویداد » .

کتاب نامه به ژنرال فرانکو
به همراه دو نمایشنامه پیک‌نیک در آوردگاه و گرنیکا
نویسنده : فرناندو آررابال
مترجم : میرحمید عمرانی
انتشارات مهراندیش
۱۴۴ صفحه