چه دلایلی باعث می‌شوند عادات‌مان را تغییر ندهیم؟

فرانک مجیدی: فرض کنیم که دچار اضافه‌وزن هستیم. چندین بار با امید و آرزوی بسیار شروع کرده‌ایم به ورزش و برنامه‌ریزی برای رژیم غذایی. یا شاید ترک سیگار؛ تمام پاکت‌های سیگارمان را دور می‌ریزیم و می‌خواهیم برای همیشه کنارش بگذاریم. مثال‌های زیادی هست که بسیاری از ما تجربه کرده‌ایم، زود بیدار شدن، بیشتر مطالعه کردن، نوشتن روزانه، کمتر تلویزیون تماشا کردن… و خب، در همه‌ی آن‌ها شکست خورده‌ایم!

احساس بسیار ناخوشایندی است که نمی‌توانیم از برخی عادات دل ببریم و باعث می‌شود از خودمان ناامید شویم. اما چه عواملی باعث می‌شود که ما در تغییر عادات‌مان شکست بخوریم؟ مسئله برای اغلب ما شاید این نباشد که انضباط کافی در انجام هدف‌مان نداریم، بلکه موضوع انتخاب روش اشتباه در ایجاد تغییر است. به محض حذف این اشتباهات، خواهیم دید که خیلی راحت‌تر می‌توانیم در عادات‌مان تغییر ایجاد کنیم. در این پست، برخی از اشتباهاتی را می بینیم که ممکن است در مسیر تغییر عادات، مرتکب‌شان گردیم و امیدوارم با روبرو شدن با این واقعیاتع بتوانیم در مسیر تغییر دادن خود، بهتر عمل نماییم.

1- تغییر ندادن محیطی که در آن مرتکب عادتی خاص می‌شدیم:

ما اغلب به نیروی خواستن برای تغییر عادات اعتماد می کنیم و گمان می‌بریم که همین، کفایت خواهد کرد. این در حالی است که در عمل، به‌ندرت پاسخی مناسب از این اعتماد دریافت می‌کنیم. بهتر است محیط اطراف‌مان را تغییر دهیم. مثلاً اگر می‌خواهیم ورزش کنیم، کفش‌های دوی‌مان را نزدیک تخت‌خواب بگذاریم و با لباس‌های ورزش‌مان بخوابیم و یخچال مان را با غذاهای سالم پرکنیم. باید انجام عاداتی را که می‌خواهیم ترک کنیم، برای خود دشوار کنیم، مثلاً برای رژیم گرفتن، فست فودی در خانه باقی نگذاریم یا بی‌هدف با دوستان‌مان در خانه ننشینیم تا وقت ورزش از دست برود و خطر مصرف فست‌فودها وجود داشته‌باشد! اگر معتاد به تماشای زیاد تلویزیون هستیم، تلویزیون را در کمد بگذاریم. باید از هوش مان استفاده کنیم و تغییر محیط مناسبی به نفع عوض کردن عادات‌مان ایجاد نماییم. اگر باز هم مؤثر نبود، باید تغییرات بیشتری در محیط ایجاد کنیم.

2- انتظار داریم راحت باشد

تغییر عادت، طبعاً کار دشواری است، اما ما اغلب به دنبال انجام کاری هستیم که همواره انجام داده‌ایم و هرگز برای مان دشوار نبوده‌است. برای همین است که اغلب مردم ورزش نمی‌کنند، چون از حس ناراحتی‌ای که ایجاد می‌شود، متنفرند. اگر بخواهیم با این حس ناراحتی حداقل برای مدتی کوتاه روراست باشیم، تمایل ترک همین حس ناراحتی را کمتر احساس می‌کنیم. دویدن را دوست نداریم؟ فقط فاصله‌ی کمی را با دویدن طی کنیم و حتی برای اندکی هم شده، در برابر حس عدم تمایل به این ناراحتی، مقاومت نماییم. بالاخره خواهیم دید که با تحمل این ناراحتی، ضرر نخواهیم کرد. همین در ما ایجاد انگیزه‌ای قوی در برابر ترک رخوت و چاقی می‌نماید.

3- با کارهای کوچک شروع نمی‌کنیم!

بسیاری از ما، میل به ایده‌آل‌گرایی داریم و می‌خواهیم تغییری بزرگ ایجاد کنیم. دلایل زیادی وجود دارد که تغییر عادات را با تغییرات کوچک آغاز نماییم. وقتی با تغییرات کوچک کارمان را شوع می کنیم، طبعاً با مصیبت‌های بزرگ در مسیر تغییر مواجه نمی‌شویم. به‌علاوه، تعییرات کوچک باعث می‌شود مشکل «شروع تغییر» خود به خود رفع شود. از این‌که شور و شوق‌مان از بین برود، نجات می‌یابیم و به تدریج از نیروی اراده‌مان در مسیر استفاده خواهیم کرد و آن را منفعل باقی نمی‌گذاریم. با تغییرات کوچک، «نه» گفتن به نفْس تغییر را ناممکن می‌سازیم و برای شکست، راهی نمی‌گذاریم. مثلاً تمرکز کردن را با تنها دو دقیقه شروع کنیم. فقط 1 دقیقه بدویم، یک بار کمتر در طول روز سیگار بکشیم.

4- رویاهایی غیرواقعی درباره‌ی تغییر عادات‌مان داریم

معمولاً زمانی دست به تغییر عادات‌مان می‌زنیم که در ذهن‌مان تصور می‌کنیم با نبود این عادات قرار است تغییری بزرگ در زندگی مان ایجاد شود. قرار است کاملاً سلامت و بسیار جذاب شویم، قرار است زندگی‌مان زیباتر و ساده‌تر از قبل شود. متأسفانه در حالت واقعی، تغییرات خیلی رؤیایی در زندگی مان ایجاد نمی‌شود. همین باعث ناامیدی و بی‌انگیزیگی در ما می‌شود. باید از همان ابتدا تکلیف‌مان را مشخص کنیم، که این ایده‌آل‌ها واقعی خیلی هم واقعی نخواهند شد. به جای آن، بهتر است حس کنجکاوی را در خود تقویت کنیم: ایجاد تغییر زندگی ام را چطور خواهد کرد؟ ناراحتی‌ای که در این راه باید تحمل کنم، چگونه خواهد بود؟ چطور است در هر قدمی که به سمت هدف‌م بر می‌دارم، کمی خوشحال‌تر باشم، تا این که فقط نیّت‌م رسیدن به هدف باشد؟! بگذاریم تغییرات ناشی از کنار گذاشتن عادات مضر، کم‌کم بیایند و خوشحال‌مان کنند، نه آن‌که درباره‌ی چیزی که خواهد بود، رؤیاپردازی کنیم!

5- درست از همین حالا شروع می‌کنیم

چند بار تصمیم گرفتیم از همین حالا سیگار را کنار بگذاریم و هر بار شکست خورده‌ایم؟ برای اغلب ما، بلافاصله عملی کردن تصمیم منجر به شکست و دلسردی خواهد شد، چرا که ما مشکلات ترک عادت را دست‌کم گرفته‌ایم. فرض کرده‌ایم می‌شود عادت را خیلی ساده کنار گذاشت و دیگر سراغ‌ش نرفت و این عادت، به نوعی با ما نهادینه نشده‌است. پس شاید بهتر باشد تغییر عادت را از آینده شروع کنیم! مثلاً از چند روز آینده. مثلاً بگوییم از فلان روز دیگر سیگار نمی‌کشم و در تقویم یک خط قرمز دورش بکشیم تا برای مان تبدیل به تاریخی مهم شود. برنامه‌ای برای‌ش تنظیم کنیم و در آن بگنجانیم که حتی‌الامکان اطراف افراد سیگاری نباشیم. درباره‌ی مشکلات ترک سیگار مطالعه کنیم. به این ترتیب ترک عادت، تبدیل به مأموریتی مهم می‌شود که کمتر تمایل می یابیم در آن شکست بخوریم.

6- پاسخگویی نداریم

یکی از بهترین روش‌های تغییر محیط اطراف‌مان در مسیر رسیدن به هدف، این است که نیاز به پاسخگویی ایجاد نماییم. باید یک چالش برای خودمان ایجاد کنیم و با اطرافیان‌مان درباره‌اش حرف بزنیم. بایستی در صورت شکست، نتیجه‌ای را برای خود تعریف نماییم. خوب است به گروهی بپیوندیم که همگی با مشکل ما مواجه هستند و در مسیر ترک عادت گذشته شان قرار دارند. در صورت امکان، پیشرفت روزانه مان را به دوستی گزارش دهیم. از آن‌ها بخواهیم که در این راه کمک‌مان کنند و اجازه ندهند تا شکست بخوریم. اگر تمام مسیرهای فوق شکست بخورد، التزام به پاسخگویی نمی‌گذارد از به انجام رساندن هدف‌مان مأیوس گردیم.

اگر بتوانیم این مشکلات ساده را در مسیر ایجاد تغییری در خود رفع نماییم، توان مان در طی این مسیر چندین برابر خواهد شد. فراموش نکنیم که سفری به طول چند صد کیلومتر، با «اولین قدم» آغاز می‌شود!

منبع