اگر قورت دادن یا بلع غذا برایتان مشکل یا دردناک شده … روش‌های تشخیص و درمان اشکال در بلع
– سخت بودن عمل بلع ناشی از علل زیر است: سخت‌بودن انتقال لقمه غذایی از اوروفارنکس به قسمت فوقانی مری(دیسفاژی انتقالی یا اوروفارنکسی) یا اختلال در عبور لقمه غذا از بدنه مری(دیسفاژی حمل‌ونقلی یا مروی).
– اشکال در بلع ممکن است به تنهایی یا همراه با بلع دردناک باشد. بلع دردناک یک درد تیز زیرجناغی است که در هنگام بلع رخ می‌دهد و نشان‌دهنده بیماری شدیدی است که باعث زخم‌های فرسایشی شده است. بلع دردناک بیش از همه در ازوفاژیت عفونی(به علت کاندیدا، ویروس‌های هرپسی یا سیتومگالوویروس، به ویژه در بیمارانی که دچار بی‌کفایتی ایمنی هستند) یا آسیب‌های سوزاننده دیده می‌شود.
سبب‌شناسی، همه‌گیری‌شناسی و عوامل خطر اشکال در بلع
– علل شایع دیسفاژی اوروفارنکسی عبارتند از:
– عصبی‌‌عضلانی: سکته مغزی، بیماری پارکینسون، مولتیپل‌اسکلروز، تومورهای سیستم اعصاب مرکزی(خوش‌خیم یا بدخیم)، آمیوتروفیک‌لترال اسکلروزیس، بیماری هانتیگتون، میاستنی گراو، دیستروفی عضلانی، پلی میوزیت، درماتومیوزیت، سندرم پس‌ازپولیو، سارکوئیدوز، اختلال عملکرد تیروئید، اختلال عملکرد دریچه فوقانی مری.
– ساختمانی:کارسینوم، دیورتیکول زنکر، زواید استخوانی گردنی، تیغه کریکوفارنژیال، پرده‌های مری، پرده‌های مری فوقانی، تغییرات به دنبال جراحی یا اشعه‌درمانی، آسیب ناشی از قرص، بزرگی تیروئید، عفونت حلقی یا گردنی.
– اختلالات حرکتی: آشالازی انقباض منتشر مری، مری فندق‌شکن، دریچه تحتانی پرفشار مری، اسکلرودرمی، سندرم شوگرن، اختلال حرکتی مربوط به ریفلاکس، بیماری شاگاس
– انسداد مکانیکی: تنگی ناشی از زخم‌گوارشی، حلقه تحتانی مری(شاتسکی)، سایر حلقه‌ها و پرده‌های مری، دیورتیکول، کارسینوم و تومورهای خوش‌خیم، اجسام خارجی، فشارهای عروقی، توده‌های مدیاستن، زوائد استخوانی مهره‌ها، التهاب مری ناشی از قرص-ها(کلریدپتاسیم، فروس سولفات، ویتامینC، تتراسیکلین و داکسی‌سیکلین، فنی‌توئین، بیس-فسفونات، کینین، آسپرین، داروهایNSAID)، التهاب مری ناشی از عفونت، ازوفاژیت ائوزینوفیلیک
علایم و نشانه‌های اشکال در بلع
– دیسفاژی اوروفارنکسی: گیرکردن غذا در گلو، صدای خشن یا غرغره‌مانند، برگشت غذا از بینی یا احساس خفگی، بلع‌های مکرر و پشت‌سرهم، صاف‌کردن مکرر گلو، سرفه و ذات‌الریه
– اشکال در بلع بلافاصله بعد از قورت‌دادن مطرح-کننده اختلالات اوروفارنکسی است.
– دیسفاژی مروی: گیرکردن غذا در ناحیه پشت جناغ، در محل اپی‌گاستر یا در سطح فرورفتگی بالای جناغ
– اشکال هم در بلع جامدات و هم در بلع مایعات مطرح‌کننده اختلال حرکتی مری است.
– بیماران مبتلا به انسداد مکانیکی اشکال در بلع جامدات دارند، انسداد با درجه بالا سبب اشکال در بلع مایعات هم می‌شود.
– آشالازی ممکن است با درد قفسه صدری، برگشت غذا و سوزش سرِدل تظاهر‌کند.
– کاهش وزن قابل‌ملاحظه مطرح‌کننده کارسینوم، آشالازی یا تنگی است.
تشخیص‌های افتراقی اشکال در بلع
– اشکال در بلع را از احساس گره یا توده در گلو(قلنبه در گلو) و گزروستومی(خشکی دهان) افتراق دهید.
– بلع دردناک را از سایر انواع درد قفسه صدری افتراق دهید.
– دیسفاژی حقیقی ممکن است در بیماران مبتلا به التهاب مری ناشی از قرص، سوختگی یا عفونت دیده شود، هرچند شکایت غالب در بیماران مبتلا به این آسیب‌های حاد مری معمولاً بلع دردناک است.
روش‌های تشخیص اشکال در بلع
– شرح‌حال باید شامل موارد زیر باشد: شروع، مدت، شدت، اختلال بلع نسبت به مایعات در‌مقابل جامدات، سابقه قبلی مصرف دارو(سابقه برگشت اسید معده، دوره‌های قبلی اشکال در بلع یا مصرف مواد سوزاننده، سایر اختلالات سر و گردن)، بررسی سایر اعضاء و داروها. معاینه بالینی باید شامل موارد زیر باشد: سر، بینی، دهان، گردن/-تیروئید و معاینه شکم از جمله ملاحظه بلع بیمار، و یک معاینه کامل عصبی
– ارزیابی دیسفاژی‌اوروفارنکسی برای هر بیمار اختصاصی است و از ارزیابی دیسفاژی مروی پیچیده‌تر می‌باشد، این ارزیابی ممکن است شامل رادیوگرافی بلع باریم، ارزیابی بلع با آندوسکوپی قابل انعطاف، معاینه ENT، سی‌تی‌اسکن از گردن و قفسه صدری، MRI مغز و آندوسکوپی باشد.
– ارزیابی دیسفاژی مروی ممکن است شامل رادیوگرافی بلع باریم، آندوسکوپی گوارشی فوقانی و فشارسنجی مری باشد.
– بلع باریم اغلب اولین آزمونی است که اندیکاسیون دارد. این آزمون نسبت به آندوسکوپی کمتر تهاجمی است و اغلب برای تشخیص کافی است.
– این آزمون محل ضایعات را تشخیص می‌دهد و اختلالات حرکتی را از بیماری‌های ساختمانی، افتراق می‌دهد.
– آندوسکوپی ممکن است به عنوان آزمون تکمیل‌کننده مطالعه با باریم اندیکاسیون داشته باشد. آندوسکوپی ضایعات مخاطی را بهتر نشان می‌دهد و امکان نمونه-برداری و درمان همزمان را نیز فراهم می‌آورد(مثلاً گشادکردن).
– فشارسنجی مری ممکن است در بیماران مبتلا به دیسفاژی پایدار که علت بیماری آنها ساختمانی نیست، اندیکاسیون داشته باشد. این روش قدرت، عملکرد و هماهنگی دریچه های مری را اندازه می‌گیرد و عملکرد حرکتی مری در پاسخ به بلع را ارزیابی می‌کند.
– مطالعه PH مری ممکن است در بیماران مشکوک به GERD لازم باشد.
– EMG و مطالعات هدایت عصبی ممکن است برای رد علل عصبی لازم باشد.
درمان اشکال در بلع
– هر علت قابل درمان را اصلاح کنید، مثلاً GERD (با مهارکننده پمپ پروتون یا مهارکننده گیرنده H2)، انسداد ناشی از پرده‌ها، حلقه‌ها و تنگی‌ها(با گشادکردن توسط آندوسکوپی)، آشالازی(با گشادکردن به روش پنوماتیک یا جراحی)، التهاب عفونی مری(با آنتی‌بیوتیک)، ازوفاژیت ائوزینوفیلیک(با گشادکردن، استروئیدها یا حذف بعضب از غذاها از رژیم)، و بدخیمی(با شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، استنت‌گذاری)
– فشرده‌شدن غذا نیاز به آندوسکوپی اورژانس برای رفع انسداد و جلوگیری از آسپیراسیون و پارگی دارد.
– گفتاردرمانی برای بیماران مبتلا به اختلال غیرقابل-برگشت اوروفارنکس ضروری است:
– در قوام غذاها تغییر دهید.
– مانورهای وضعیتی و سایر مانورها را آموزش دهید.
– ورزش‌های تقویتی انجام شود.
پیش‌آگهی و عوارض/سیر بالینی اشکال در بلع
– ممکن است نیاز به ارجاع به فوق‌تخصص گوارش باشد.
– ذات‌الریه آسپیراسیونی می‌تواند در بیماران مبتلا به دیسفاژی‌اوروفارنکسی و آشالازی اتفاق بیفتد.
با سلام. و تشکر از مطلب خوبتون.آیاکمبود آهن و برخی ریز مغذی ها دیگر هم می توانند باعث اشکال در بلع شوند?