سکسکه حیات‌بخش

نویسنده مهمان: دکتر فرزانه عبیری: نشریه نیویورک تایمز ستونی دارد به نام ستون تشخیص بیماری‌ها که معمولا در این ستون کیس‌های بالینی جالب و دشواری مطرح می‌گردد و از خوانندگان علاقمند برای حل این معضلات بالینی دعوت به عمل می‌آید. در این ستون کلیه اطلاعات بالینی مورد نیاز برای تشخیص بیماری مشتمل بر شرح حال بیمار و یافته آزمایشگاهی و کلیشه‌های رادیولوژی ارائه می‌گردند . معمولا در یک چنین مواقعی به اولین خواننده‌ای که موفق به حل این مسأله شود جایزه‌ای به رسم یادبود تعلق می‌گیرد، مثلا یک جلد کتاب ارزشمند و معتبر امضاء شده توسط نویسنده کتاب. در این پست یکی از جالب‌ترین کیس‌های مطرح شده را به همراه تشخیص نهایی برایتان می‌آورم.

یک آقای 46 ساله با مشکل سکسکه که از دو روز پیش شروع شده است به اورژانس بیمارستان متروپولیتن واقع در منهتن نیویورک مراجعه می کند. می‌پرسید جزییات چیست،ها؟ جریان از این قرار است که دو روز قبل بیمار ما سر وقت همیشه از خواب بیدار شد و به همراه همسر و چهار فرزندش صبحانه‌اش را صرف کرد،  سپس برای باز کردن مغازه چمدان‌فروشی‌اش از منزل خارج شد و پس از خروج از منزل و از همان ابتدای صبح شروع به سکسکه کرد. اول مثل همه ما با خودش فکر کرد سکسکه‌اش با درمان‌های معمولی که همه‌مان بلد هستیم تمام خواهند شد. اول نفسش را در سینه حبس کرد، ولی نشد. بعد یک لیوان آب خنک خورد، ولی بازهم نشد. سعی کرد به چیزهای ترسناک هم فکر کنده ولی راستش را بخواهید این هم تأثیری نداشت . سکسکه‌ها ول کن نبودند . خیلی خودش اذیت نبود، ولی نمی‌توانست جلوی قریحه طنز مشتریانش را بگیرد و آن روز مایه انبساط خاطر مشتریانش را فراهم کرد. تمام طول روز سکسکه‌ها با او بودند. شب که به خانه آمد شام خورد و به امید قطع شدن سکسکه‌ها با خوابیدن سروقت همیشگی به رختخواب رفت، ولی هق هق سکسکه همچنان ادامه داشت. فردا صبح بیمار ما که هنوز از رختخواب بیرون نیامده بود در حالی که تلاش می کرد همسرش را که در کنارش خوابیده بود با صدای سکسکه از خواب بیدار نکند، سعی کرد دوباره به خواب رود ولی… اولی… دومی… با هر سکسکه قفسه سینه بالا و پایین می رفت و رختخواب تکان می خورد. تمام تلاشش را کرد که در برابر انقباضات مقاومت کند. سعی کرد عضلات ناحیه حلق را ریلکس کند ولی با هر اسپاسم هوای دمی صدایی تند و سریع ایجاد می کرد. انقباضات شدید ماهیچه‌های تنفسی و پایین رفتن غیرعادی عضله شکم تمام شدنی نبودند و تا بیست و چهار ساعت بعد هم یک روند دو تا سه بار در دقیقه انقباضات ناخودآگاه و مکرر عضله عضله شکم و عضلات تنفسی بین دنده با آن صدای مخصوص تکرار می‌شدند. دیگر واقعا وضعیت داشت نگران‌کننده می‌شد. عصر همان روز از شدت نگرانی با اورژانس تماس گرفت و پرسید که سکسکه‌ای که بمدت دو روز طول بکشد غیرطبیعی است یا نه؟ و پرستار تریاژ به او گفت که بهتر است هر چه سریع‌تر برای بررسی بیشتر خود را به بیمارستان برساند.

زمانی که بیمار ما به بیمارستان رسید، در اورژانس قیامتی از ازدحام بیماران برپا بود و کسی به کسی نبود ولی نهایتا آقای جوانی که خود را استیو فرانته و دستیار پزشک معرفی کرد بر بالین او حاضر شد. در نگاه اول فرانته هیچ چیز غیرطبیعی در وی ندید، او کاملا سالم به نظر می‌رسید و اصلا شباهتی به بیمارانی که به اورژانس مراجعه می‌کنند، نداشت. در شرح حال اخذ شده توسط فرانته بیمار ما سیگاری یا الکلی نبود و سابقه مصرف هیچ دارویی را نمی‌داد. او دو بار تحت عمل جراحی هرنیا (فتق) قرار گرفته بود، یکی سه سال قبل و یکی در هفته گذشته. بیمار ما غیر از سکسکه هیچگونه مشکل دیگری نداشت، نه درد قفسه سینه، نه تنگی نفس، نه تب، نه لرز، نه سرفه، نه تهوع و استفراغ و … ولی حتی نمی‌توانست یک جمله را بدون یکی از آن سکسکه‌های مزاحم به آخر برساند.

اما واقعا سکسکه چیست؟ سکسکه چیزی است که بی گمان همه در طول زندگی خود با آن مواجه شده‌اند. هق‌هق‌های بی‌امانی که در صورت تداوم، فرد را مستأصل می‌کند و در مواردی حالت بیماری به خود می‌گیرد. در زبان لاتین به سکسکه SINGULTUS اطلاق می شود که از لغت SINGULT به معنی تلاش برای نفس کشیدن در حین هق هق گریه مشتق شده است. سکسکه انقباض تشنجی و شدید ماهیچه‌های تنفسی است و با پایین رفتن غیر عادی دیافراگم و بسته شدن دهانه حنجره همراه است. انسدادغیر ارادی گلوت یعنی همان دهانه حنجره باعث تولید صدای سکسکه می‌شود، این صدا در زمان عمل دم ایجاد می‌شود.

در اغلب زبان‌ها، کلمه معادل سکسکه از صدای طبیعی آن گرفته شده (مثلاً hiccup در زبان انگلیسی). در ایجاد سکسکه، دیافراگم (عضله بزرگ و نازکی که قفسه سینه را از شکم جدا می‌کند) و عصب فرنیک (عصبی که دیافراگم را به مغز وصل می کند) نقش دارند. سکسکه در واقع یک علامت است و به خودی خود بیماری نیست. اغلب اپیزودهای سکسکه گذرا و خوش‌خیم هستند، ولی اگر سکسکه بیش از 48 ساعت طول بکشد، سکسکه مداوم محسوب می گردد و حتما نیاز به بررسی بیشتر دارد تا عامل ایجادکننده آن یافت گردد. هر عاملی که عصب فرنیک یعنی همان عصب عضله دیافراگم را تحریک کند، باعث انقباض این عضله می‌گردد. خوردن یا آشامیدن غذاهای داغ و تحریک کننده، بیماری پرده جنب که روی ریه‌ها را می‌پوشاند، پنومونی یا عفونت بافت ریه، اورمی یا تجمع مواد سمی که قرار است از طریق ادرار دفع گردند، اختلالات مری ومعده ولوزالمعده، حاملگی، تحریک مثانه، هپاتیت، سابقه اعمال جراحی بخصوص در منطقه شکم، خنده شدید یا احساسات قوی از علل خوش‌خیم و کم‌اهمیت سکسکه می‌باشند. غذا خوردن زیاد هم از آنجا که معده در زیر دیافراگم قرار دارد و معده پر باعث تحریک دیافراگم می شود از علل غیر خطرناک سکسکه است. گاهی هم علل خطرناکی در کار است از جمله آبسه و تومورهای ساختمانهای مجاورکه سبب فشار بر روی اعصاب دیافراگم و نهایتا بروز سکسکه می‌گردد. گاهی هم سکسکه بعد از اعمال جراحی در اثر آسیب خفیف عصب واگ در حین لوله‌گذاری که به منظور بهبود تنفس بیمار در حین بیهوشی و عمل جراحی انجام می‌گردد، بروز می‌کند. در اثر آسیب ناشی از بعضی از توکسین‌ها به خصوص الکل، ضربه مغزی و یا بیماری بخش‌های خاصی از مغز هم سکسکه ایجاد می‌شود.

اما به کیس خودمان که بازگردیم هیچ یک از اینها برایش مطرح نمی‌شد.

از آنجا که بیمار ما هیچ نکته غیرطبیعی در معاینه و شرح حال خود نداشت، فرانته شک کرد نکند سکسکه بیمار ما به جراحی چند روز قبل مرتبط باشد، با این حال به بیمار یک دوز از داروی آنتی‌سایکوتیک تورازین را که از مؤثرترین درمانهای سکسکه محسوب می‌گردد تزریق کرد. کمی بعد سکسکه متوقف گردید و پس از دقایقی که سکسکه تمام شده بود بیمار روانه منزل گردید، ولی هنوز خیلی از اورژانس دور نشده بود که دوباره سکسکه‌ها شروع شدند.

مجددا دوز دوم تورازین هم تزریق گردید، ولی لحظاتی بعد بیمار بشدت احساس ضعف و گیجی پیدا کرد. آن قدر که دیگر قادر نبود خود را سرپا نگهدارد و مجبور شد روی تخت بخوابد؛ سپس به نظرش رسید که هیاهو و ازدحام اورژانس دارد از جلوی دید او دورتر و دورتر می‌شود و ناگهان احساس کرد که در پاهایش پرش عضلانی دارد و کم کم در بازوهایش نیز همین حس را پیدا می کند.

روال معمول براین است که در یک مرکز اورژانس این پزشکان هستند که در کیس‌های پیچیده با گرفتن یک سرنخ به تشخیص‌های جالب رسیده‌اند ولی دراین کیس دستیار پزشک یعنی همان فرانته است که گره از این معضل می‌گشاید.

فرانته فورا فشار خون وی را چک کرد. در آستانه ورود به اورژانس فشار وی نرمال بود، ولی الان ناگهان به طرز وحشتناکی دچار افت فشار شده بود. به سرعت رگ‌گیری انجام شد و برای بالا بردن فشار شروع به تزریق سرم گردید. آزمایشات خون و عکس قفسه سینه هم درخواست و سریعا انجام گردید. ولی در هیچ یک از آنها مورد غیرطبیعی گزارش نگردید.

پس از طرح این کیس در ستون معرفی بیمار 275 نفر از خواننده های نیویورک تایمز حدس خود را در مورد تشخیص بالینی این بیمار مطرح کردند، ولی تنها سه نفر پاسخ صحیح دادند . عارضه دارویی داروی تورازین پرطرفدارترین پاسخ بود ولی راستش پاسخ صحیح این نبود. اگر پزشک هستید و این پست را می‌خوانید شما هم کمی فکر کنید بعد ادامه مطلب را بخوانید.

برای دیدن پاسخ کلیک کنید! البته خوانندگان فید یک پزشک لازم نیست، کلیک کنند.