عفونت با توکسوپلاسما – وقتی موش از گربه نمیترسد

شرایط و بیماریهایی که توانایی تغییر رفتار، عادات و شخصیت ما را داشته باشند، همواره مورد توجه بودهاند، گاه در فیلمها و کتابها و کمیکبوکها نشانی از آنها میتوان یافت و گاهی افسانهها و واقعیتهایی از کاربرد سیاسی و نظامی آن در گوشه و کنار میخوانیم.
کنترل ذهن، آزمایشهای روانشناسی، دستکاری گروهی Crowd manipulation، پروپاگاندا، شستشوی مغز، همه و همه، مطالبی هستند که در مورد آنها میشود ساعتها مطلب خواند و تعمق کرد.
اما اگر گمان میکنید این کارها فقط از عهده دولتها و شرکتهای بزرگ و سازمانهای مخوف امنیتی برمیآید، سخت در اشتباهید! چنین کاری را حتی یک تکیاخته ساده هم میتواند با مغزهای ما بکند!
ده تا بیست درصد مردم انگلستان آلوده به عفونتی به نام توکسوپلاسما و به صورت کاملتر Toxoplasma gondii هستند. در ادامه این پست از این انگل با عنوان توکسوپلاسما و از عفونت با این تکیاخته به عنوان توکسوپلاسموز یاد میکنم.
یک گروه پژوهشی، به تازگی در تحقیقی متوجه شدهاند که ابتلا به این عفونت میتواند میزان تولید دوپامین بدن را تحت تأثیر قرار دهد. یافته آنها، ثابت میکند که ابتلا به این انگل در پستانداران، میتواند سطح دوپامین بدن آنها را تغییر بدهد.
دوپامین یک میانجی عصبی بسیار مهم است که ترشح زیاد یا کم آن در اختلالات روانپزشکی مثل شیزوفرنی (روانگسیختگی)، بیشفعالی و پارکینسون نقش دارد. دوپامین مراکز لذت و پاداش مغز را متأثر میکند و باعث پاسخ احساسی ناشی از ترس هم میشود. بنابراین این تحقیق نشان میدهد که باید با نگرشی جدید این اختلالات روانی را در مناطقی که این عفونت شیوع دارد، درمان کرد.
این تحقیق، روی جوندگان انجام شده است، پژوهشگران متوجه شدهاند که چگونه یک عفونت خاص میتواند رفتار این جانداران را تغییر بدهد. جالب است که این تغییر رفتار در راستای منافع این انگلها هم صورت میگیرد! چرا که موشی که مبتلا به توکسوپلاسما شده است، ترس ذاتی خود را از گربهها از دست میدهد و به این ترتیب احتمال گرفتار شدن و خورده شدن موش افزایش مییاد، به این ترتیب، انگل این شانس را پیدا میکند که به میزبان اصلی خود برگردد و چرخه حیاتش تکمیل شود!
این تحقیق توسط مؤسسه پژوهشی استنلی و مرکز پزشکی «دانهیل مدیکال تراست» پشتیبانی شده و توسط گروهی از دانشمندان دانشگاه لیدز به انجام رسیده است. این پژوهش تکمیلکننده یک تحقیق قبلی است که نشان میداد، ابتلا به توکسوپلاسما باعث کد شدن آنزیمهای سازنده دوپامین در ژنوم جانداران میشود.
البته تاریخچه شک به رابطه توکسوپلاسموز با اختلالات روانی به سال ۱۹۵۳ برمیگردد و از آن زمان تحقیقات متعددی، نوعی رابطه، بین این دو را نشان میداد ولی تا زمان انجام این تحقیق تازه، دانشمندان نتوانسته بودند نشان دهند که توکسوپلاسما از طریق افزایش تولید دوپامین است که اثر خود را اعمال میکند.
انسانها، میزبانهای تصادفی توکسوپلاسما هستند، علایم این بیماری در انسانها به صورتهای مختلف بروز میکند.
توکسوپلاسموز حاد میتواند به صورت تب، علایم شبیه آنفلوآنزا، دردهای عضلانی، بزرگ شدن غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی) بروز کند، بزرگی غدد لنفاوری متعاقب این عفونت میتواند ماهها طول بکشد. البته ابتلا به عفونت در پنجاه تا هفتاد درصد موارد، میتواند کاملا بدون علامت باشد.
ابتلا به این عفونت در خانمهای حامله، به خصوص در سه ماه اول، اثرات متعددی روی جنین میگذارد که به صورت میکروسفالی (کوچکی سر)، عقبماندگی ذهنی، هیدروسفالی و ناهنجاریهای چشمی هستند.
توکسوپلاسما میتواند چشم را هم درگیر کند، بیمارانی که توکسوپلاسمای چشمی دارند با تاری دید مراجعه میکنند و معاینه آنها، درگیری شبکیه را به صورت لکههای سفید و زرد پنبهمانند در شبکیه نشان میدهد.
اما توکسوپلاسما همان طور که گفته میشود میتواند مغز را هم درگیر کند، کیست این تکیاخته در هر جایی از مغز از ساقه مغز و هیپوفیز گرفته تا عقدههای قاعدهای میتواند بنشیند.
دانشمندان در طی سالها متوجه شدهاند که بین عفونت مزمن و مخفی بیماری (مرحله latent) با پارهای از تغییرات رفتاری ارتباطی وجود دارد. مثلا برخی از تحقیقات نشان دادهاند که توکسوپلاسموز باعث کاهش اشتیاق برای یافتن چیزهای تازه و تأخیر در واکنش میشود. حتی بر اساس یک تحقیق افراد مبتلا، دو و نیم برابر بیشتر نسبت به افراد غیر مبتلا تصادف میکنند! البته باید در تفسیر این یافته تأمل کرد، چرا که ممکن است افرادی که شانش بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند از لحاظ اجتماعی و فرهنگی همان افرادی باشند که در رانندگی بیمبالاتتر هستند.
پژوهش در مورد تغییرات رفتاری متعاقب توکسوپلاسموز، کار سادهای نیست، چرا که باید با دقت دو گروه شاهد غیرمبتلا و گروه مبتلا به این بیماری را تحت نظر قرار داد و سپس تغییر رفتار گروه مبتلا را با گروه شاهد مقایسه کرد. به علاوه بررسی تغییرات رفتاری، چون نسبتا کمتر عینی است، کار دشواری به حساب میآید.
اما با وجود این دشواری، برخی از تغییرات رفتاری مثل بیتوجه شدن به قوانین و افزایش حس حسادت در مردان مبتلا و برعکس این حالت، رفتار گرمتر و دوستانهتر در زنان مبتلا، متعاقب ابتلا به توکسوپلاسموز نشان داده شده است.
تصور نکنید، توکسوپلاسموز بیماری ناشایعی هست، با بررسی پادتنها یا آنتیبادیهای ضد این تک یاخته در خون افراد، مشخص شده است که در دنیا ۳۰ تا ۶۵ درصد افراد مبتلا هستند، البته درصد ابتلا از کشوری به کشور دیگر متغیر است، مثلا در فرانسه ۸۸ درصد افراد، در آلمان، هلند و برزیل ۶۸ تا ۸۰ درصد و در کره تنها ۴.۳ درصد افراد مبتلا هستند.
البته این مطلب را باید با دقت تفسیر کنید و مواظب باشید که از روی اشتباه هر تغییر رفتاری را به این عفونت منتسب نکنید و یا تصور نکنید که سرانجام هر عفونتی با این تکیاخته، اختلال روانی و رفتاری است!
تغییرات رفتاری ناشی از توکسوپلاسموز دستمایه ساخت و نوشتن تعدادی رمان و فیلم و سریال هم شده است، مثلا یکی از قسمتهای فصل اول سریال House M.D، در مورد این بیماری بوده است، سال پیش هم یک فیلم ده دقیقهای در این مورد ساخته شده است که از اینجا میتوانید دانلودش کنید.
اما در پایان بد نیست به جای اینکه به یک تکیاخته فکر کنیم و از اثراتش بر ذهنمان واهمه پیدا کنیم، قدری هم در مورد عوامل دیگری که مخفیانه در ذهنهای مینشینند و همچون خورهای، به تدریج توان ذهنی، پردازشی، تخیل و رفتارهای اجتماعی دوستانه را در ما میکاهند، فکر کنیم.
آیا ما به اندازه ظاهرمان، به ذهنمان فکر میکنیم و مواظبش هستیم، آیا غذای روحی کافی در اختیارش قرار میدهیم؟ چگونه از رخوت و کند شدنش جلوگیری میکنیم؟ یا اینکه همچون موشی که از گربه نمیترسد، ما هم عاجز از حفاظت از سلولهای خاکستریمان در برابر دشمنان پیدا و ناپیدای آن هستیم.
با خوندن این پست سوالی برام پیش اومد. من هم مبتلا به توکسوپلای چشمی هستم. از بدو تولد تا به الان. دکترها میگن احتمال عود بیماری و درگیر کردن چشم دیگر و بقیه اندامها چیزی در حد یک درصده. اولا به نظر شما این حرف درسته. میتونم مطمئن باشم که بیماری دیگه پیشرفت نمی کنه؟
دوما، من چند باری خون اهدا کردم. پس با توجه به این پست، اهدای خون باعث میشه که بیماری به دیگران منتقل بشه؟ درسته؟ الان احساس عذاب وجدان می کنم از این کارم.
جناب دکتر، لطفا به هر دو سوالم پاسخ بدید. واقعا به جوابشون نیاز دارم. و دوست دارم نظر شما رو بدونم.
موارد نادری از ابتلا به بیماری متعاقب تزریق خون آلوده یا پیوند بافت آلوده گزارش شده. با این همه تصور میکنمدر توکسوی چشمی احتمال آلوده کردن با اهدای خون کمتر باشه. ولی در این لحظه که دارم پاسخ شما را میدم دسترسی به منبع معتبر ندارم تا با قطعیت نظر بدم.
اما در مورد سؤال دیگرتان باید بگم که احتمال پیشرفت بیماری در شما وجود داره و به همین علت باید معاینه دورهای چشمپزشکی هم بشین. البته همون طور که به شما گفتن احتمالش اندک هست.
عالی بود،مفید و آموزنده.یه چیزی،من قبلا شنیده بودم که مردم انگلیس کمی بدجنس هستند،حالا نمی دونم آیا این انگل ریطی به اون داره یا نه!؟
البته این صفت تو خیلی از کتاب ها ذکر شده من خودم چندین مورد از کتاب های تاریخی و داستانی خواندم که نویسنده ها به این مورد اشاره کرده بودندفحالا بگذریم.راستی دکتر بهتر نبود به جای واژه یاخته از سلول استفاده می کردی چون رایج تره!!:)
ممنون عالی بود.
نحوه ابتلاش چجوریه و چجوری منتقل میشه ؟
خوردن گوشت آلودهای که خوب پخته نشده یا تنفس و بلع آب و غذای آلوده به ذرات مدفوع گربه آلوده، از مادر آلوده به جنین و موادر نادری در پی تزریق خون آلوده با پیوند بافت آلوده.
[…] به نقل از ۱پزشک […]
پزشک عزیز. خیلی خوب می شود که در این مطلب اشاره ای هم به چگونگی رهایی از این انگل بکنی. چه آلودگی حاد یا مزمن و یا حتی احتمالن بی خطر.
سلام، در لینکهای پایین مقاله، توضیحات کافی در مورد درمان بیماری داده شده است. من تصور میکنم ذکر رژیمهای درمانی برای مخاطب عام چیز جالبی نباشه.
در اینجا میتونید به صورت مختصر و مفید درمان بیماری را ببینین.
سلام دکتر جان
مطلب فوق العاده مفیدی بود من چیزهایی راجع به توکسوپلاسموز شنیده بودم که با خواندن این پست اطلاعاتم تکمیل شد. ممنون.
در ضمن دو پاراگراف آخر و نتیجه گیری عالی بود. آیا ما به اندازه ظاهرمان….
سلام. عالی نوشتین، من جدا لذت بردم، جامع و جذاب بود
اما در پایان بد نیست به جای اینکه به یک تکیاخته فکر کنیم و از اثراتش بر ذهنمان واهمه پیدا کنیم، قدری هم در مورد عوامل دیگری که مخفیانه در ذهنهای مینشینند و همچون خورهای، به تدریج توان ذهنی، پردازشی، تخیل و رفتارهای اجتماعی دوستانه را در ما میکاهند، فکر کنیم.
آیا ما به اندازه ظاهرمان، به ذهنمان فکر میکنیم و مواظبش هستیم، آیا غذای روحی کافی در اختیارش قرار میدهیم؟ چگونه از رخوت و کند شدنش جلوگیری میکنیم؟ یا اینکه همچون موشی که از گربه نمیترسد، ما هم عاجز از حفاظت از سلولهای خاکستریمان در برابر دشمنان پیدا و ناپیدای آن هستیم.؟؟؟؟؟؟؟گل گفتی وبه دل من که نشست هم مقاله و هم این چند خط اخر
ممنون خیلی مفیدمخصوصا تحلیل عالیتون
[…] آیا ما به اندازه ظاهرمان، به ذهنمان فکر می کنیم و مواظبش هستیم، آیا غذای روحی کافی در اختیارش قرار می دهیم؟ چگونه از رخوت و کند شدنش جلوگیری می کنیم؟ یا اینکه همچون موشی که از گربه نمی ترسد، ما هم عاجز از حفاظت از سلول های خاکستری مان در برابر دشمنان پیدا و ناپیدای آن هستیم. منبع : یک پزشک […]
سلام
آقای مجیدی من دیروز این رو (البته با ذکر عنوان) تو سایتم گذاشتم و امروز از وبگذر دیدم که از این مطلب شما وردوی برای سایتم داشت !!!
این قضیش چیه ؟
خیلی زیبا بود
خیلی زیبا بود
واقعا به کارم اومد. من دانشجوی ارشد طراحی شهری هستم و در پی اثبات اینکه محیط بدون شک بر رفتار موثره و این موضوع تونست منو به نتیجه ی خوبی برسونه. این که قطعا هرکس مبتلا بشه رفتارش عوض می شه. این که درست هست؟
ممنون می شم اگر جوابم رو بدین
با تشکر فراوان
ببخشید دکتر جان میشه بگی مدت بهبودی توکسوپلاسمای چشم چقد هستش ممنون
سلام
آیا تا به حال تحقیقات گسترده و معتبری درباره شیوع این بیماری توی ایران انجام شده؟
نکنه چیزی که ما همیشه به عنوان “خونگرمی ایرانی” ازش یاد میکنیم ناشی از این بیماری باشه؟ البته حسادت و غیرت (!) مردای ما رو هم فراموش نکنید!!!
با سلام
فکر کنم برادر من که در جنگ تحمیلی حضور زیاد داشته بعد از ۴ سال درگیری با ای بیماری تاز ه با آزمایش خون متوجه این بیماری شده ایم ۱- جناب دکتر ایا میتوان کیست به وجود اومده که تمام تعادل ایشون رو برهم زده جراحی کرد
۲- آیا بعد از دراورن کیست ایا دیگه رشد مجدد ندارد
۳- ایا بعد از جراحی می توان دارویی برا رشد مجدد ان خورد