کمخونی چه علت‌هایی دارد؟ کمخونی چطور تشخیص داده می‌شود و درمان می‌شود؟
کمخونی وضعیتی است که در آن یک فرد، تعداد کافی گویچه سرخ برای رساندن اکسیژن به بافت‌هایش ندارد. کمخونی ممکن است باعث احساس خستگی در یک فرد شود.
کمخونی علل اشکال مختلفی دارد که هر یک دلایل خودشان را دارند. کمخونی می‌تواند موقتی یا بیماری‌ای مزمن باشد، خفیف باشد یا شدید.
کمخونی را باید از نظر پزشکی حتما بررسی کرد، چون کمخونی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد. درمان کمخونی می‌تواند خیلی ساده با خوردن داروهای مکمل صورت بگیرد یا نیازمند اقدامات درمانی پیچیده باشد. از برخی از اشکال کمخونی با تغذیه سالم می‌توان پیشگیری کرد.
در این پست من کلیاتی در مورد کمخونی را با شما در میان می‌گذارم و در پست‌های بعدی روی هر یک از اشکال کمخونی متمرکز می‌شوم.
علایم کمخونی:
– خستگی
– پوست رنگ‌پریده
– ضربان قلب سریع یا نامنظم
– تنگی نفس
– درد سینه
– گیجی
– مشکلات شناختی
– انتهای دست و پای سرد
– سردرد
می‌بینید که کمخونی انبوهی از اعلایم غیراختصاصی می‌تواند داشته باشد، در شکل خفیف یک بیمار ممکن است متوجه هیچ از این علایم نشود، اما در اشکال شدید، شدت علایم بیشتر میشوند.
تقسیم‌بندی کمخونی:
کلا علل کمخونی را می‌توانیم به سه دسته تقسیم کنیم:
– بدن شما تعداد کافی گویچه سرخ نمی‌سازد.
– گویچه‌های سرخ بدن شما به علت خونریزی آشکار یا مخفی از جایی از دست می‌روند.
– بدن شما گویچه‌های سرخ را به علتی تخریب می‌کند.
مختصری در مورد گویچه‌های سرخ:
بدن سه نوع گویچه خونی دارد: گویچه‌های سفید که با عفونت‌های مبارزه می‌کنند، پلاکت‌ها که به تشکیل لخته‌ها کمک می‌کنند و گویچه‌های سرخ که اکسیژن را در بدن حمل می‌کنند.
گویچه‌های سرخ ماده‌ای به نام هموگلوبین دارند، پروتئینی حاوی آهن که رنگ سرخ خون ناشی از همین ماده است. هموگلوبین است که اکسیژن را از ریه‌ها به سایر نقاط بدن حمل می‌کند و دی اکسید کربن را از سایر اعضا به ریه می‌برد.
گویچه‌های سرخ به صورت مرتب در مغز استخوان ساخته میشوند، مخ استخوان، یک ماده سرخ و با قوام اسفنجی است که در حفره‌هایی در داخل استخوان‌های بزرگ قرار دارد.
برای اینکه بدن قادر به تولید گویچه‌های سرخ باشد باید به مواد اولیه‌ای مثل آهن، ویتامین B12، فولات و مواد مغذی دیگر دسترسی داشته باشد.
علل کمخونی
در بالا کمخونی را به سه دسته بزرگ تقسیم کردیم، در اینجا به فهرست علل کمخونی را به صورت مشروح‌تری می‌آوریم:
– کمخونی ناشی از فقر آهن: اگر بدن شما به آهن دسترسی نداشته باشد، کم‌خون می‌شوید. حالا این کمبود آهن ممکن است دلایل مختلف داشته باشد، مثلا خانم‌ها ممکن است به علل پریودهای شدید، مقدار زیادی خون از دست بدهند و به تناسب آن مقدار زیادی از آهن بدنشان دفع شود و آهن دریافتی آنها کفاف این نقصان را نکند. شخص دیگری ممکن است به علت زخمی در دستگاه گوارش یا سرطان دچار این کمبود شود، حتی یک پولیپ دستگاه گوارش هم می‌تواند با دفع تدریجی خون باعث فقر آهن و به دنبال آن کمخونی شود. استفاده طولانی از آسپرین و داروهای مسکن ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن، دیکلوفناک، مفنامیک اسید و … هم می‌تواند باعث کمخونی شوند. اما در خیلی موارد، فقر آهن می‌تواند نتیجه تغذیه نادرست یا مشکل جذب دستگاه گوارش در جذب آهن باشد.
-کمخونی ناشی از کمبود ویتامین: بدون فولات و ویتامین B12، مغز استخوان نمی‌تواند تعداد کافی گویچه سرخ بسازد. کمبود این ویتامین‌های می‌تواند به خاطر تغذیه نادرست رخ دهد، در بعضی از افراد هم علیرغم تعذیه درست، دستگاه گوارش قادر به جذب مقدار کافی این ویتامین‌ها نیست.
– کمخونی ناشی از بیماری‌های مزمن: بعضی از بیماری‌های مزمن مثل سرطان، ایدز، آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و سایر بیماری‌های التهابی مزمن، با ساخت گویچه‌های سرخ تداخل ایجاد می‌کنند و باعث کمخونی میشوند. یکی از علل شایع کمخونی، نارسایی کلیه است.
– آنمی آپلاستیک: این شکل از کمخونی نادر است اما تهدیدکننده زندگی محسوب می‌شود. در این شکل از کمخونی مغز استخوان از کار می‌افتد و نمی‌تواند گویچه سرخ بسازد. عفونت‌ها، داروها و بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث آنمی آپلاستیک شوند.
– کمخونی ناشی از بیماری‌های مغز استخوان: در شمار متنوعی از بیماری‌های خونی مثل لوسمی و سندرم میلودیسپلازی هم کمخونی داریم. این کمخونی می تواند ناچیز یا شدید باشد. از سایر بیماری‌های این رده می‌توانیم به میلوم مالتیپل، اختلالات میلوپرولیفراتیو و لنفوم اشاره کنیم.
(از واژه‌های ناآشنا نهراسید، بعدا به سادگی در مورد آنها صحبت خواهیم کرد!)
– آنمی ناشی از همولیز: ممکن است کارخانه خون‌سازی بدن دسترسی به مواد اولیه لازم داشته باشد، هیچ مشکلی هم در فرایند تولید نداشته باشد و صادرات گویچه سرخش طبیعی باشد، اما محصولاتی که بیرون می‌فرستد به دلایلی خیلی زود تخریب شوند. این شکل از کمخونی می‌تواند ارثی یا اکتسابی باشد.
– آنمی سلول داسی: در این شکل از بیماری، گویچه سرخ شکل و ظاهر طبیعی ندارد و داسی شکل می‌شود. این شکل نامتقارن باعث می‌شود، که گویچه سرخ زودتر از موعد، تخریب شود.
– تالاسمی: یکی از مهم‌ترین دلایل کمخونی در کشور ما
تاریخچه
این قسمت شاید برای دسته‌ای از خواننده‌ها که بیشتر مشتاق دانستن حواشی و تاریخچه پدیده‌های علمی هستند، جالب باشد.
من در رشته پست‌های «پزشکی به زبان ساده» هر جا مقدور باشد برای تلطیف بحث و جذاب کردنش، تاریخچه رویدادها را هم ذکر میکنم، خواندن این بخش حتی برای پزشکان هم می‌تواند جالب باشد:
نخستین بار، یک زیست‌شناس هلندی به نام خان شوامردام، متوجه گویچه‌های سرخ شد. در سال 1658، او در حال بررسی خون یک قورباغه با میکروسکوپ‌های اولیه این روزگار بود که گویچه‌های سرخ دید.
به صورت جداگانه، سالها بعد، در سال 1674، شخص دیگری به نام آنتونی فن لیونهوک، بار دیگر متوجه گویچه‌های سرخ شد و آنها را توصیف کرد: 25 هزار بار کوچک‌تر از یک دانه شن!
در سال 1901، کارل لنداشتینر، بود که برای اولین بار سه شکل اصلی گروه خونی را کشف کرد.
در سال 1959، با روش کریستالوگرافی با اشعه ایکش، دکتر مکس پروتز، ساختمان هموگلوبین را کشف کرد.
نکته جالب: کهن‌ترین خون!
آیا می‌دانید که قدیمی‌ترین و ماندگارترین خونی که از یک انسان به جا مانده در کجا کشف شده است؟
در سال 2012، در پیکر یک مرد یخی که در سال 3255 قبل از میلاد می‌زیست، سلول‌های خونی سالم کشف شد! این مومیای در سال 1991 در یک منطقه مرزی بین اتریش و ایتالیا کشف شده بود.
در انتها توصیه میکنم، این پست یک پزشک را برای آگاهی از جنبه‌های تاریخی و اسطوره‌ای انتقال خون بخوانید:
این نوشته‌ها را هم بخوانید
من واسه این مجموعه مطلبت هاتون توی توییر کلی تبلیغ کردم!
ایشالا موفق باشین
سلام دکتر
مطلب جالبی بود. یه سوالی داشتم در مورد رنگ خون. اینکه رنگ خون روشن باشه میتونه از کم خونی باشه؟ من چند باری برای آزمایش ازم خون گرفتن یا اینکه مثلا از زخمی یا جوشی خون اومده به نظرم رنگش به تیرگی رنگ خونهای دیگه ای که دیده بودم نیست. البته سالها پیش نتیجه یه آزمایشی این بود که کم خونی داشتم اما با آهن طی سه چهار ماه رفع شد اما چیزی که یادم میاد همیشه رنگ خونم روشنتر از بقیه به نظر میرسه
لزوما نه. باید حتما آزمایش داد.
درود دکتر مثل همیشه عالی بود
یک مطلب میخوندم که نوشته بود “برخی افراد هیچیک از 56 آنتی‌ژن Rh مثبت یا منفی را ندارد.” اگه نیاز به تزریق خون داشته باشند باید چیکار کنند؟
بسیار مفید بود. واقعاً ممنون از زحمتتون!
یک زمانی وقتی جایی از بدنم زخمی میشد ، مثلا تو بازی ، خون که می اومد ، نارنجی بود ، خداروشکر فعلا الان ندارم !
آقای مجیدی از کم رنگی خون هم میشه تشخیص داد که کم خونی داره یا نه ؟ چون وقتی تعداد گویچه‌های سرخ کم باشه این طوری میشه ؟؟
لزوما نه. مگر اینکه خیلی کم‌خون باشین.
دکتر ممنون میشم یه توضح در موردعلل تفاوت گروه های خونی بدید.کدوم یک از این سه بخش تشکیل دهنده خون باعث این تفاوت گروه های خونی میشوند؟!
به زودی
عالی بود
یک پزشک بیشتر به آی تی و تکنولوژی می پردازه خیلی دوست دارم طرفداران تکنولوژی از طریق این سایت بیشتر با علم پزشکی اشنا بشن
خیلی ممنون جناب دکتر
متشکر، جالب و مفید بود، منتظر هستیم.
اقای مجیدی شما دکتر عمومی هستید؟
ممکنه برای کسی سوال پیش بیاد که چرا هموگلوبین با دو رنگ نشان داده شده است. خلاصه میگم. پروتیین ها دو گونه بوجود می ایند:1:یا گروهی از پلی پپتید با هم پروتیین میسازن مانند همین هموگلوبین (الفا 2 بتا 2) یا RNA پلی مراز 2:یک پلی پپتید که پیچ و تاب خورده مانند کلسیتونین که از 9 a.a(اسید امینه) که پیچ و تاب خوردن بوجود میان . در حد الفبا زیست گفتم ولی همین هم کافیه!
من گاهی دچار خستگی میشم، خستگی که بیشتر از دو ساعت دوام نمیاره و با یک چرت حتی ده دقیقه ای هم درست میشه. جالب اینجاست که اگر تحملش کنم هیچ اختلالی در کارهای روزمره ایجاد نمیکنه، حتی میتونم ورزش کنم!! خستگی همراه با کمی کرختی بدن و خمیازه. بیشتر هم بعد صبحانه پیش میاد، نیم ساعت بعد از صبحانه. چقدر حرف زدم! دکتر جان این مدل خستگی هم میتونه از کم خونی باشه؟! خیلی ممنون از این مطلب، کلی مطلب یاد گرفتم.
یکی از دلایلش میتونه این باشه، احساس خستگی میتونه ناشی از چیزهای متنوعی باشه که کمخونی تنها یکی از آنهاست.
ایده انتقال دانش پزشکیتون به این فرم مثل بقیه کارهاتون جالبه و جذاب.
بسیار عالی وجالب . موفق باشید
سلام. سوال داشتم، من گروه خونیم O- ، و جواب آزمایشاتم می گه که کم خونی مینور دارم.
معنی این چیه و چجور کم خونی هست؟ درمانی داره؟ چون مدتهاست که حس می کنم زود خسته می شم و معمولاً خوابم میاد.
با تشکر
باید از نظر بیماری زمینه ای بررسی بشه.اگه جواب اونا منفی بود باید بسته به جواب آزمایشتون به تامین المان ناکافی پرداخت.مثلا اگر(تاکید میکنم اگر)اهن بدنتون کم بود قرص اهن.اگر کوبالامین/فولاتتون کمه تامین اونا و …..
تاکید مجدد و باز هم مجدد کم خونی بیماری خطرناکیه مگه اینکه خلافش ثابت بشه
کار بسیار جالبیه.بخصوص که ساده کردن کتابی مثه هاریسون و سسیلو توضیح دادن از صفر مطلق
فشار خیلی زیادی به ادم میاره.
برای مثال تصور کنین شما باید قرار باشه تو اینجا آنمی آپلاستیک و MDS رو معرفی کنین.
به احتمال بالا خیلیا نگران میشن نکنه اینارو دارن.بعد بیا ثابت کن نداری
بعد بیا برای تشخیص افتراقی بگو باید اسپیریشن یا بایوپسی BM بشی
سوال بعدی اینه که همه میپرسن درد داره؟بعدش سرطان نمیگیرم؟؟؟؟؟(این خیلی البه که با بیوپسی سرطان بگیره کسی)
اینا رو گفتم تا همه بدونن نوشتن پزشکی به زبان ساده چه مشقاتی داره.راستش تو همین 2 خطی که نظر گذاشتم حوصلم نکششید بیشتر بنویسم.چه برسه به معرفی بیماری
خسته نباشی دکتر
ممنون دکتر واقعا استفاده کردم
من علائم خستگی
سرگیجه
خواب آلودگی
زردی چشم
ضعیف شدن ماهیچه ها رو دارم
دکتر من وقتی موقعیت سرمو تغییر میدم سرم گیج میره مثلا وقتی نشستم با بلند شدنم سرم گیج میره
این دلیلش میتونه کم خونی باشه؟
اگر واقعا زردی دارید که باید بررسی دقیق شوید.
شما گفته بودید پرسش و پاسخ نیست یادم نبود ببخشید
ویتامین ب 12 در چه مواد غذایی هست؟در مالشعیر هم هست؟خوب اگر هست جایگزین نوشابش کنیم!
گویچه?!!! مگه مشکل کلمه ی گلبول چی بود?!! در ثانی اصلا هم شکل گوی نیست
سلام دکتر خواهر من آزمایش کم خونی داده بود نتایج به این صورت می باشد
WBC 4500
RBC 4.5
HGB 13.3
HCT 40.4
MCV 88.4
MCH 29.1
MCHC 32.9
PLT 193000
RDW 41.8
PDW 12.1
وضعیت چطور هست؟
خوبه، مشکل خاصی نیست.
متشکرم
سپاس از شما بابت “پزشکی به زبان ساده”
خیلی متشکرم واقعا مطال خوبی بود موفق باشید بدرود
من کم خونی دارم ولی جدی نیست. متشکرم خیلی استفاده کردم
جناب دکتر عزیز
ممنون میشم یک چند خط هم برای تالاسمی توضیح به اضافه کنید. حیف مطلب به این خوبی هست که ناقص بمونه.
ممنون بابت پست، ولی خب اینقدر عجله داشتم فقط عکس هاش رو نگاه کردم، کار خدا هم حرف نداره انصافا، گلبول های قرمز در عین کاری که انجام میدن چقدر زیبا هم هستند، ولی خب عکس آخریه این آخر شبی حال گیری کرد!
اگر دو نفر کم خونی دارن میشه ازدواج کنن؟
سلام
آیا ممکن است تعداد و حجم گلبولها هر کدام به تنهایی در داخل رنج باشد(مثلا کف رنج) ولی مجموعا” به این نتیجه گیری برسیم که کمخونی وجود دارد ؟
برای افزایش حجم باز هم باید آهن خود؟
مورفولوژی تاثیر دارد ؟
با سلام
من آزمایش خون دادم فقط wbc من 3.93 شده وبقیه نرمال .یک ساله که هرجای روشنی رو نگاه کنم یه پشه میبینم بعضی وقتا چند پشه میبینم .میخواستم بدونم این حالت میتونه یکی از علایم کم خونی باشه؟
با سلام من رفتم آرمایش اردواج نامزدم غلطت خونش کمی بالاست از منم گرفتن من کم خونم یه ماه قرص اهن دادن سوالم این بود ایا کم خونیم برطرف میشه؟تالاسمی مینور نیست؟با تشکر
سلام.من کم خونی شدید دارم هرچیم میرم دکتریه سری قرص آهن میدن که وقتی میخورم حالم بدمیشه ولی بااینکه همشونومیخورم مشکلم حل نشده لطفاراهنماییم کنید.مرسی