معرفی کتاب: سیمای زنی در میان جمع

هاینریش بل در سال ۱۹۷۱، رمان قطوری به نام «سیمای زنی در میان جمع» منتشر کرد که شامل حدود ۱۳۰ شخصیت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. راوی، خبرنگاری است که تا فصول آخر جانبدارانه از زندگی زن  ۴۸ساله و زیبایی به نام «لنی» (Leni) گزارش تهیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

«لنی» در حالی که در مرکز رمان قرار دارد و رشتۀ همۀ حلقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تشکیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهندۀ اثر است، بیش از یکی دو بار آن هم بسیار کوتاه ظهور مستقیم ندارد. برخی از شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها که در این اثر خلق شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، فقط می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند محصول تخیلی نیرومند و یگانه باشند.

افراد بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شماری که زندگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان به نحوی با یکدیگر پیوند خورده است گزارش-هایی گاه ضد و نقیض دربارۀ زندگی «لنی» از بدو تولد -۱۹۲۲- تا ۴۸سالگی -۱۹۷۰- به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. «لنی» از سوی افراد مختلف به القابی متضاد –از فرشته تا فاحشه- ملقب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. چهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی بعضاً دوست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داشتنی یا نفرت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انگیز، گاه بهنجار و گاه نیمه‌دیوانه، گاه عادی و گاه کاملاً غیرعادی او را احاطه کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. شخصیت واقعی او تا اواخر رمان در ابهام باقی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماند.

«لنی» دختر سرزنده و نازپرودۀ پدری است که شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ ساختمانی دارد و در حالی که از موفقیت شغلی کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نظیری برخوردار است، در اثر رسوایی ناشی از معاملات غیرقانونی –که کوچک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین نیازی به انجام آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نداشت- سقوط می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند، ورشکست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و سپس به زندان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد. در دوران پس از جنگ و آزای از زندان، به عنوان سرکارگر ساختمانی، زندگی جدیدی را در پیش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد و در اثر سانحه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای هنگام کار، جان خود را از دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

«لنی» در سال ۱۹۴۱ سه روز همسر یک درجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار ارتش آلمان است که در نخستین روز حملۀ آلمان به شوروی کشته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

سپس «لنی» در محل کارش -مؤسسۀ تهیۀ تاج گل برای اموات- با اسیر جنگی اهل شوروی «بوریس کولتسکی» که بخت یارش بود و به جای بیگاری در اردوگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرگ به کادر گلخانه گماشته شده بود آشنا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؛ این دو با رعایت کلیۀ اصول پنهان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاری، روابط عاشقانه برقرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، روابطی که در صورت برملاشدن، کمترین مجازاتش –که از سوی دل رحم‌ترین دادستان نازی در نظر گرفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شد- چیزی جز مرگ نمی‌توانست باشد.

این دو در بحرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین روزهای پایان جنگ صاحب فرزند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند: روزهایی که نازی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هنوز نازی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانده آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌قدر لجام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گسیخته شده بودند که به راحتی زنانی را که مشغول پهن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کردن ملافه روی بند رخت بودند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشتند با این پندار که خانواده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای برای آمریکایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها پرچم سفید افراشته است.

«بوریس» قصد ندارد به شوروی بازگردد. وی به وسیلۀ دوستان «لنی» یک دفترچۀ نظامی جعلی با نام «آلفرد بولهورست»، سرباز آلمانی تهیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. اما از شانس بد، «بوریس» هنگام گردش، اسیر متفقین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و به عنوان سرباز آلمانی اسیر، در اردوگاه فرانسوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به کار معدن وادار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و آنجا بر اثر سانحه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرد.

پس از مرگ «بوریس»، شاعران و نویسندگان مورد علاقۀ «بوریس» همدم دائمی «لنی» می‌شوند: پوشکین، الکساندر بلوک، برشت، هولدین، تراکل، کافکا، کلاپست، تولستوی…

سیمای «لنی» در این رمان از چهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فراموش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشدنی زنان در رمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پس از جنگ است. هاینریش بل در دو رمان «آبروی از دست رفتۀ کاتارینا بلوم» و «زنان برابر چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز رودخانه» نیز زنانی آفرید که فراموش نخواهند شد. در رمان اخیر، عشق یک دختر آلمانی و یک تبعۀ اسیر شوروی به گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دیگر تکرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

در این رمان از یک سو صحنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اسرارآمیز، مرموز و عرفانی عرضه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و از سوی دیگر از اسناد غیر قابل انکار تاریخی مانند اظهارات و اعترافات «آلفرد روزنبرگ» -از تئورسین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مشهور حزی نازی- در دادگاه نورنبرگ استفاده می-شود. از یک سو شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی به روی صحنه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آیند که فقط می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند مخلوق تخیلی نیرومند باشند و از سوی دیگر –البته بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آنکه نویسنده دُم به تله بدهد- اشتراوس (رهبر حزب سوسیال مسیحی CSU)، همکار سابق هیتلر خوانده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

بل، پس از انتشار رمان «سیمای زنی در میان جمع» در سال ۱۹۷۲ برندۀ جایزۀ نوبل ادبی شد. هیأت داوران این جایزه، کتاب فوق را تا تاریخ اهدای جایزه، کامل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین اثر بل ارزیابی کردند.

در سال ۱۹۷۷ فیلمی بر اساس این رمان ساخته شد.

نشر آگه – ترجمه مرتضی کلانتریان – ۵۵۷ صفحه