نقدی به مقاله تابناک: درمانهای وایبری پزشکان یا تکاپو و نیاز پزشکان برای استفاده از فناوری درعصر ارتباطات
متأسفانه در غیاب محسوس پزشکان در رسانههای بزرگ و گاه بیتفاوتی قابل انتقاد آنها برای حضور در این عرصه، ما شاهد انتشار مقالههای یکطرفه، کارشناسینشده و گاه تشنجبرانگیز در نشریههای کاغذی و فضای مجازی هستیم. این مقالهها گاه اصل را به کناری مینهند و به برجسته کردن حواشی میپردازند.
چند وقت پیش من در کمال تعجب شاهد بزرگ شدن خبر درگیری یک رزیدنت با یک پرستار در چند سایت خبری پربازدید بودم، از دیدن این خبر واقعا شگفتزده شدم، چون درگیری و اختلافات حرفهای واقعا ممکن است در هر شرکت و ادارهای هم پیش بیاید و اختصاص دادن بخشی از سایت به یک خبر از دست حوادث بیاهمیت روزانه، کاری خلاف عرف و شاید هم «هدفدار» به حساب میآمد.
در این میان رسالت رسانهای چیست؟ نقد کردن عالمانه مشکلات عمده و چارهجویی برای آنها یا مبدل شدن به یک نشریه تابلویید روایتکننده خبرهای بیخطر دمدستی؟
در مورد چرایی به قهقرا رفتن رسانههای ما البته حرف و حدیث بسیار فراوان است که شاید زمانی در مورد آن دسته از دلایلی که میشود و اجازه داده میشود، سخن گفته شود، پستی نوشتم.
سایت تابناک به تاریخ 26 بهمن، مقالهای با عنوان «درمانهای وایبری پزشکان بیرون از بیمارستان» دارد که چون فقط بخشی از حقیقت و نه همه آن را برجسته و پررنگ کرده است، مرا بر آن داشت که در مورد این مسئله سطوری را بنویسم.
خلاصه این مقاله این است:
– این روزها میزان استفاده پزشکان از وایبر بیشتر شده است و میزان مشاورههایی که در آنها نوار قلب و گرافی و اطلاعات بیمار با استفاده از وایبر برای پزشکان معالج فرستاده میشوند، زیاد شده است.
– شایسته نیست که پزشکان «مقیم» در بیمارستانها، به این روش تکیه کنند.
– گریزی هم به این مطلب زده شده است که همیشه و در همه موارد حضور فیزیکی پزشکان لازم نیست.
– در انتها هم به طرح طرح تحول نظام سلامت اشاره شده است که این روزها گمان میرود بتواند تغییری خوب در بهداشت و سلامت کشورمان ایجاد کند.
انتظار ما از نشریهها و وبسایتهای با بازدید بالا این است که مقالههایشان را عالمانه و همهجانبهنگر تهیه کنند. متأسفانه این انتظار کمتر برآورده میشود. حالا بیایید با هم ببینیم نقایص این مقاله که در نگاه اول مقاله جالبی به نظر میرسد، چیست و اصل مشکل چیست.
1- لزوم ایجاد پرونده الکترونیک سوابق پزشکی همه شهروندان ایرانی
سالهای زیادی است که پزشکان منتظر معرفی یک فناوری خوب برای دسترسی به اسناد پزشکی و سابقه بیماران خود هستند. متأسفانه در حال حاضر این انتظار در حد یک رؤیا است.
در سیستم بسیار آشفته سلامت ایران که در آن بیمار به صلاحدید خود از پزشکی به پزشک دیگر مراجعه میکند، بیماران معمولا با پرونده بسیار قطور از آزمایشها، گرافیها و خلاصههای پرونده ناخوانا که هیچ نظم و ترتیب زمانی ندارند، به پزشک مراجعه میکنند. مطالعه دقیق هر یک از این پروندهها، دستکم نیاز به یک ساعت وقت دارد و گاه هم این پروندهها هیچ دانش اضافی در پزشک در مورد سابقه بیمار ایجاد نمیکنند.
در این شرایط سیستمهای بیمهگر ایران و نیز خود بیماران، مخارج بسیار هنگفتی برای انجام انواع پروسههای تشخیصی میکنند، که گاه به انجام و تکرار بسیاری از آنها نیازی نیست.
در یک برنامه خردمندانه میشد، بخش ناچیزی این مخارج را برای تهیه یک بانک اطلاعات خوب از اطلاعات پزشکی همه ایرانیان صرف کرد، طوری که پزشک معالج به صورت ایمن و سریع بتواند همه جا و همه وقت به اسناد پزشکی بیمارش دسترسی داشته باشد.
2- پزشکان برای آموزش، ارتقای دانش و نیز مشاوره سریع نیاز به یک سیستم ارتباطی سریع و ایمن دارند و فعلا آلترناتیو غیروایبری ندارند
مقاله تابناک بیشتر در پی مطرح کردن وجه منفی این نیاز پایه و اساسی بوده است، اینکه چه میشود که پزشکان به جای حضور در بالین بیماران، با تبلتها و مویایلهایشان بیماران را درمان کنند و غافل از این شده که یک نیاز اساسی را مطرح کند.
واقع امر این است که پزشکان در طی ساعات کاری خودشان بارها به موارد جالبی برمیخورند که دوست دارند با همکاران دیگر مطرح کنند، بر تجربه آنها بیفزایند و یا از دانش و نظر آنها استفاده کنند، اما در ایران به خاطر نبود یک سیستم خوب و قابل اعتماد ارتباطی، سالهای زیادی ناتوان از این کار بودند و این گونه تجربهافزاییها و مشاورههای تنها محدود به مساحت یک بیمارستان و مرکز آموزشی میشد.
با ورود وایبر (و اپلیکیشنهای مشابه) که با آن میشود، بسیار سریعتر از ایمیل گفتگو کرد و فایل تصویری فرستاد، پزشکان رفته رفته کاربرد پزشکی آن را هم پیدا کردند.
بنابراین این روزها، به نحو فزایندهای پزشکان برای ارتباط دوستانه و احوالپرسیهای روتین، نقل خاطره و نیز برای امور پزشکی از وایبر استفاده میکنند و باید بگویم که ما خوشبختانه شاهد کیس ریپورتها و بهرهبرداریهای آموزشی با استفاده از وایبر بودهایم که قبل از آن خواباش را هم نمیدیدم.
شخصا من یکی دو ماه است که در یک گروه وایبری کوچک از پزشکان حضور دارم و باید بگویم این حضور باعث شناخت بهتری از شخصیت همکارانم و گفتگوهای بسیار صمیمانه شده است که مسلما به همکاری ما در محیط کاری کمک زیادی میکند و از سوی دیگر هر چند وقت یک بار، یکی از این عزیزان موارد جالبی از بیمارانش را با ما مطرح میکند و سعی میکند ما را به تکاپوی ذهنی برای رسیدن به تشخیص بیماری وادار کند.
بنابراین من گرچه شخصا با کاربرد عام وایبر چندان میانهای ندارم، اما از این نوع کاربری خاص بسیار لذت میبرم.
اما سؤال این است که آیا وایبر بهترین شیوه ارتباط سریع و ایمن است؟!
مسلما نه!
در بخش دیگر به این مسئله میپردازم.
3- ما باید به دنبال ایجاد یک سیستم ارتباطی ایمن و سریع برای دسترسی به اسناد پزشکی و مشاورههای پزشکی باشیم
راستاش را بخواهید من چندان میانهای با کلونهای ایرانی سرویسهای فرنگی ندارم، از ایمیل گرفته تا سرویسهای اشتراک عکس و ویدئو. چون این کلونهای ایرانی سایهای از امکانات و اطمینانی را که نمونههای اصلی دارند، ندارند.
اما ما در زمینه پزشکی ما برای مشاورههای پزشکی، به اشتراکگذاری عکس و ویدئو و پروندههای پزشکان، واقعا نیاز به یک سیستم بومیشده و ایمن داریم.
بله! وایبر فعلا برای گپ و گفتهای دوستانه و کیس ریپورتهای پراکنده و گاه مشاورههای غیررسمی، چیز بدی نیست.
اما آیا میتوانیم تا ابد به وایبر متکی باشیم؟
نه! گرچه در همه مواردی که من در فضای مجازی ناظر بودهام، پزشکان حتی در مواردی مثل به اشتراکگذاری نوار قلب بیمار که طبعا حساسیتی در مورد آن نیست، اصول اخلاقی را مراعات کردهاند، اما این را هم به یاد داشته باشیم که از منظر امنیت اطلاعات، وایبر محیط کاملا قابل اطیمنانی نیست و به علاوه از بعد تکنیکی هم محدودیتهای خاص خودش را دارد. با وایبر که نمیشود که یک پرونده کامل پزشکی درست کرد و تگ کرد و در همه به آن دسترسی داشت!
4- یک نگرانی: مثل بسیار از طرحهای بلندپروازانه دیگر، نیاز ما به برقراری یک سیستم ارتباطی و دسترسی به اسناد پزشکی، منجر به ایجاد یک سیستم گران و ناکارآمد شود
بگذارید صریح باشم، بسیاری از پروژههای ما بدون آنکه از آنها نام ببرم در حوزه فناوری اطلاعات، صرفا در حکم طرحهای نام و آب دار برای برخی از شرکتها بودهاند. به عبارتی بدون نیازسنجی واقعی، نظرسنجی از کسانی که قرار است با فناوری مورد نظر کار کنند، نگاه عالمانه به سیستمهای امتحانپسداده فرنگی، کارهای خطیری به افراد بیتجربه و بدون صلاحیتی واگذار شده است و محصولات ناقصی هم دریافت شده است.
بنابراین این نگرانی وجود دارد که حتی در صورتی که روزی این سیستم ارتباطی یا سیستم پروندههای سلامت شهروندان برقرار شود، جز هزینه و بار مالی و افزودن بر مشکلات، عملا چیزی دیگری در برنداشته باشد.
5- نگاهی به این مسئله که آیا همیشه حضور پزشکان در بالین بیمار ضروری است یا نه.
به طور کلی نمیتوان در مورد این مسئله حکم دارد، گاهی در سیر درمان یا تشخیص رؤیت یک نوار و اطلاع از یک آزمایش، یا گرافی کاملا کافی است و پزشک واقعا جز همان ویزیتهای روتین، لازم نیست، بیمار را هم ببیند و گاهی لازم میشود که پاراکلینیک بیمار، مجددا با بالین بیمار چک بشود تا منجر به یک تصمیم شود.
در این میان هیچ کس واقعا به اندازه خود یک پزشک، در تشخیص اینکه آیا بیماری که قبلا ویزیت شده، متعاقب آماده شدن یک آزمایش، سی تی، سونوگرافی یا پاتولوژی، نیاز به ویزیت مجدد در مطب یا بیمارستان، دارد، صلاحیت ندارد.
از سوی دیگر هیچگاه گریزی از مشاوره، یا تماس با پزشکان آنکال نیست، پیش از این همیشه، شرح حال و گزارش عکسها و یا EKG بیماران به صورت شفاهی به اطلاع پزشکان آنکال و مشاوران از راه دور رسانده میشد. چه اشکالی دارد، الان با یکی دو «تپ» روی صفحه گوشی یا تبلت، پزشکان غیرمقیم، در آن به چشمان خود نوار و عکس بیمارانشان را رؤیت کنند و دستورات دقیق اتخاذ کنند؟
متأسفانه این روزها فضای رسانهای، شرایطی «آشفته»، «رادیکال» و «انقلابی» را طی میکند که پیشفرض آن اهمال و خطاکاری و پولپرستی پزشکان است.
شخصا به عنوان آدمی که هم فضای پزشکی را تجربه کردهام و همه ارتباطی همیشگی با توده مردم در فضای سایبر دارم، متوجه دغدغهها و مشکلات هر دوسته پزشکان و بیماران هستم.
بله! ممکن است مثل همه صنوف دیگر، ما پزشکانی کمکار هم داشته باشیم، اما در مقابل پزشکانی را هم داریم که بسیار بیشتر از همراهان خود بیمار نگران سرنوشت بیمارانشان هستند. برای رسیدن به تشخیص و شروع روند درمانی مؤثر بیتابتر از خود بیمار هستند و کمتر شاهد هستیم که خواب و آرامش شبانهروزی و یک زندگی خانوادگی باثبات را داشته باشند، فقط به خاطر اینکه کار حرفهای و وظیفهشناسیشان این اجازه را نمیدهد.
ما در رسانهها و حتی سریالهای تلویزیونی غربی، شاهد نگاه منصفانه به بطن زندگی پزشکان و بیمارانشان و مشکلات سیر درمان و تشخیص هستیم، اما وقتی به کشور خودمان میرسیم، تنها شاهد گزارش موارد خطای پزشکان و ناکارآمدی آنهاییم.
در این میان کسی پیدا نمیشود که گزارشی انتقادی از امکانات سختافزاری بیمارستانهای با قدمت زیادی ما تهیه کند، روزنامهنگاری پیدا نمیشود که آمار خام پرسنل پرستاری و خدماتی بیمارستانها را استخراج کند و با میزان پذیرش و بستری بیماران مقایسه کند و از تفاوت فاحش نسبت پرستار به بیمار در ایران و خارج مقالهای تهیه کند. منصفی پیدا نمیشود که تشخیصهای دشوار پزشکان ایرانی را با همه کمبودهایشان تحسین کند و بدون تحقیر، از دشواریهای زمان تحصیل و نیز تبعیدهای اجباری آن در زمان طرح سخن بگوید.
اخبرا صدا و سیما را به یاد بیاورید، تا صحبت از اینترنت و فناوری ارتباطات و گیم و گجت میشود، همیشه تاریکترین زاویای منفی آن برجسته میشود. در مورد استفاده پزشکان هم از فناوری، حرف و حدیث بسیار زیاد است و شخصا من از کسانی بودهام که دوست داشتهام، همیشه تازهترین مظاهر فناوری را به صورت هدفدار در دست همکارانم ببینم، اما زمانی که نوبت به بازتاب یکی از کاربریهای ساده توسط پزشکان ایرانی میشود، متأسفانه سناریویی که مطرح میشود، بدترین سناریویی ممکنه است: چه میشود اگر پزشکی پیدا بشود که از فرط تنبلی و بیمسئولیتی، همیشه با وایبر بیمارانش را ویزیت کند؟!
6- پزشکی امروز و نیز فردا، پزشکی بسیار متفاوتی است
ما متأسفانه آنقدر در چنبره مشکلات روتین پزشکی خودمان گرفتار شدهایم که فرصتی برای نگاه به فردا نداریم و البته در بسیاری موارد آن دسته از پزشکانی که دوراندیشتر، خردمندتر و آگاهتر هستند، به کلی به حاشیه رانده شدهاند و فرصتی برای ابراز دانش خود و تأثیرگذاری ندارند.
بیش از 10 سال است که من وبلاگهای پزشکان فرنگی را نظاره میکنم و همیشه برایم جالب بوده است که آنها همیشه از تازهترین و آخرین مظاهر پزشکی برای بهبود و آسانتر کردن کارهای خود استفاده میکنند.
تنها به عنوان سرخطهای مطالعاتی که متأسفانه در یک پزشک هیچگاه فرصتی برای مطرح کردنشان پیدا نشده است، پیشنهاد میکنم با جستجوهایی هدفمند در مورد این مسائل آگاهی کسب کنید:
– بازیوارسازی در پزشکی
– واقعیت مجازی و پزشکی
– پزشکی از راه دور
– مراقبتهای از راه دور
– روباتهای آدموار در پزشکی
– ژنتیک و شخصیسازی ژنتیک
– حسگرهای درون و بیرون بدن
– مترجمهای خودکار در عرصه پزشکی
– پرورش و تولید بافتها و اعضا
– زیستفناوری
– چاپ سهبعدی اعضا
– اسکلتهای خارجی
– محدود کردن آزمایشهای پزشکی روی انسان و شیوههای نوین برای این کار
– روباتهای نانو
– هوش مصنوعی و فرایند تصمیمگیری در پزشکی
– سایبورگها
به عبارتی پزشکان آیندهبین، در پی آن هستند که در سالها و دهههای آینده، همین روندها را تبدیل به اموری پیش پا افتاده کنند. آنگاه به گمان من، نگاه کممایه خواهیم داشت، اگر سادهترین کاربرد یک فناوری بسیار ساده را برای ارتباط پزشکان با هم، با تیتری شتابزده چنین رسانهای کنیم.
همین حالا هم پزشکان ایرانی، نیاز به دورههایی برای ارتقای مهارتهای خود در زمینه جستجوی اینترنتی، نگارش، وبلاگنویسی، مقالهنویسی، تعامل با رسانه، استفاده از گوشیهای هوشمند هستند و به جز دسته اندکی از پزشکان جوان، دیگر پزشکان ما فرصت و نیز رغبتی برای استفاده از فناوریهای نو دارند، در حالی که انتظار داریم در رسانهها ما به گونهای پزشکان برای ارتقای دانش خود در این زمینه تشویق شوند، به گمان من درج مقالههایی از گونهای که در بازتاب درج شده است، به صلاح نیست.
سلام اگر از تکنولوژی استفاده صحیح شود پسندیده و خوب است ولی در کنار آن سودجویانی هستند که از آن فقط در جهت تامین منافع خود استفاده میکنند مقاله تابناک نیز با در نظر گرفتن چنین مواردی صحیح است شما بگوییدبه پزشک ارتوپدی که فقط به عمل و کای آن می اندیشد و علیرغم اینکه جهت عمل به اتاق عمل میرود ولی برای ویزیت بیمار به بخش مراجعه نمیکند و خواستار ارسال تصویر گرافی بعد عمل با وایبر است چه باید گفت و وی را چه نامید گر چه همه اینگونه نیستند
کامل خوندمش.
مقاله تابناکم خودم. به نظرم تابناک برای بد نشون دادن وایبر و شبکه های اینشکلی اومده از پزشکان استفاده کرده تا توجه بیشتری جلب کنه و تاثیر بیشتری بزاره. هدف همون بد نشون دادن فضای مجازیه.
رسانه های ایران . تقریبا هم رسانه ها. تلویزیون و رادیو اینترنت و روزنامه و سینما و سریال و … بیشتر موارد سیاه رو نشونه گرفتن. همیشه مشکلات رو بزرگ تر از مثبت ها نشون دادن. شاید برا کسب پول بیشتر باشه اما اینطور که الان هست رسانه های ما درامد زیادی هم ندارند. مقایسه کنین با رسانه های غرب.
بقیه موارد هم باتون موافقم.
…
راستی دوستان ایده بگیرین. یه سیستمی برای نگهداری فایل های پزشکی درست کنین. و ارتباط اونا.. پولشو هم ماهیانه یا سالیانه برای نگهداری سرورای اطلاعاتی از پزشکا بیرین . دکتر اگه همچین چیزی باشه استقبال میکنن؟؟
به عنوان یک پزشک بنظرتون همچین سیستمى ( پیشینه سلامت شهروندان و… ) باید توسط دولت راه اندازى بشه یا بخش خصوضى؟
ممنون دکتر
ولی یه نکته ای که میخواستم اشاره کنم اینه که به نظرم امکان بستر سازی برای ساخت برنامه جامعی برای دسترسی تمامی بیماران وجود داره
فقط سوال اینکه آیا وزارت بهداشت توانایی انجام این کار رو داره ؟
و اگر این سیستم پیاده سازی بشه، آیا پشتیبانی فنی ازش صورت میگیره. امنیت چطور خواهد بود؟
ممنون باز
متاسفانه پزشکان هیچ صنف جمعی ندارند که از آنها دفاع کنه. نظام پزشکی هم جز دریافت حق عضویت سالیانه عملا کاری نمیکنه و جالبه که ما هزینه جاری اونها رو میدیم ولی همیشه حق به بقیه میده و تو سر خود ما میزنه.
از ماست که بر ماست
دکتر مجیدی عزیز سلام
من از جمله تولیدکنندگان نرم افزارهای پزشکی در ایران هستم. سابقه بیش از ١٠ سال فعالیت در این زمینه در همه رده ها (از تحلیل و طراحی تا اجرا و پشتیبانی) و در انواع سطوح (از نرم افزارهای Local تا HIS) را دارم. متاسفانه تجربه همکاری من با دوستان کادر درمان، بازگو کننده چیزهایی خلاف آنچه شما گفته اید، می باشد.
شما جزء پزشکان علاقه مند به حوزه فناوری اطلاعات هستید و متاسفانه، قیاس به نفس می کنید. گروه پزشکان (بجز استثنائاتی در نسل جدید) علاقه ای به استفاده از تکنولوژی های جدید در بحث درمان بیماران ندارند. البته و متاسفانه، اگر حوزه تکنولوژی باعث رشد درآمد آنان شود، شرایط کاملا متفاوت خواهد بود.
بسیار اندوهگینم که بگویم هرآنچه شما به عنوان نیاز مطرح کرده اید، از چندین سال قبل در این حوزه موجود بوده است اما مورد استفاده قرار نمیگیرد.
چقدر جای امثال شما در حوزه پزشکی خالی است!
با تقدیم احترام – علیرضا
سلام دکتر مجیدی
مقاله پرباری بود با توجه به تجربیات گذشته. نه تنها تکنولوژی بلکه بیشتر اقدامات وتغییرات تو سیستم بهداشت و درمان قبل از آگاهی و اطلاع صحیح به بهره برداری رسیدن … یاد روزهای اول طرح پزشک خانواده بخیر که بدون کوچکترین فرهنگ سازی در بیشتر نقاط به مرحله اجرا در اومد… ریشه این امور باید تو وزارت بهداشت محکم شه تا همه افراد مرتبط با نظام سلامت جامعه بهش بها بدن و در موردش قضاوت صحیح داشته باشند .البته تاثیر منفی مسائل مادی و مالی رو نباید نادیده گرفت…
ممنونم از مقاله زیباتون
مقاله ی تابناک غیرکارشناسانه و غیر دلسوزانه بود.شاید هم با کمی اغراق غرض ورزانه!چون مشکلاتی که بیماران با آن ها درگیر هستند نه از پزشک بلکه از سیستم و مدیریت ضعیف خود بیمارستان هاست.
این خانه از پای بست ویران است!
1- “او که در بخش آیسییو یکی از بیمارستانهای آموزشی تهران مشغول به کار است، توضیح میدهد: «همین چند روز پیش بود که بهخاطر نبود پزشک در بیمارستان، مجبور شدیم…” اصلا همچین چیزی امکان داره؟ بیمارستان آموزشی رزیدنت سال ۱ و ۲ و ۳ و ۴ نداره؟ یعنی همه پیچونده بودن آی سی یو رو یک پرستار میچرخوند؟
2- این مقاله رو ببینید:
Kerlin, Meeta Prasad, et al. “A randomized trial of nighttime physician staffing in an intensive care unit.” New England Journal of Medicine 368.23 (2013): 2201-2209.
“We conducted a 1-year randomized trial in an academic medical ICU of the effects of nighttime staffing with in-hospital intensivists (intervention) as compared with nighttime coverage by daytime intensivists who were available for consultation by telephone (control). …
CONCLUSIONS
In an academic medical ICU in the United States, nighttime in-hospital intensivist staffing did not improve patient outcomes.”
با تمام این جفا ها و این کاستی ها و ووووها
این را نمی شه منکر شد که ایران بهشت پزشکان متخصص است. اختلاف سطح درامد آنها حتی با مختصصین دنیای آی تی که گاها تا چند ده برابر می رسد گواه این موضوع است.( منظور میانگین درامد است )
شما اگر به عنوان مثال دکترای فیزیک از دانشگاه شریف داشته باشید میزان زمان تحصیل شما با یک پزشک متخصص تقریبا برابر است اما آینده پیش روی شما یا بیکاریست یا نهایتا هیت علمی یک دانشگاه خرد با در آمد ماهانه ۳.۵ میلیون اما در نقطه مقابل کاملا موضوع فرق دارد تا جایی که بعضا به درآمد ۳۰ یا ۴۰ میلیونی خود اعتراض دارند.
البته میزان درآمدی که اشاره کردید خیلی نوسان دارد، حد متوسط هم معمولا بیشتر است.
نمی دونم چرا نظر بنده رو تأیید نکردید. نه توهینی بوده و نه اینکه نامرتبط به مطلب باشه.
امیدوارم صرفاً تفاوت عقیده و نظر بنده با شما باعث عدم انتشار نشده باشه.
اقا به تو چه که استفاده میکنیم یا نه.مسولیت بیمار با پزشکه و در صورت بروز مشکل پزشک پاسخگوست.اینکه پزشک بیمارشو چطور درمان میکنه به شما ربطی نداره