تازه‌ترین و به‌روزترین خبرها در مورد عمل شگفت‌انگیز پیوند کامل سر در انسان: آیا واقعا تنها ده ماه با این تحول در پزشکی فاصله داریم؟

چهار سال است که یک جراح ایتالیایی به نام سرجیو کاناورو Sergio Canavero که یک جراح سیستم عصبی و مقیم شهر تورینو است، با ادعایی اینکه در حال طرح‌ریزی انجام نخستین پیوند سر در دنیا و در طول تاریخ است، بسیار خبرساز شده است.

ما تا حالا اطلاعات جسته گریخته‌ای از این ادعا داشتیم، اما حالا او در یک گفتگوی اختصاصی با مجله OOOM شرکت کرده است.

بسیاری از متخصصان بر این باورند که او در چنین راهی، دست‌کم با دانش و فناوری کنونی، موفق نخواهد شد. اما این مخالفتی است که همه پیشگامان دنیا داشته‌اند.

دکتر کاناورو که 140 مقاله علمی منتشر کرده، با همکاری پزشکانی از آمریکا، چین و کره جنوبی، بدون توجه به چنین مخالفت‌هایی در تلاش است که طرح ویژه چنین عمل جاه‌طلبانه‌ای را تکمیل کند. این طرح عمل موسوم به HEAVEN است که مخفف اقدام برای آناستوموز یا پیوند یا سر است. (Head Anastomosis Venture)

با هم چیزهایی مهمی را کاناورو در مصاحبه خود بیان کرده، مرور می‌کنیم:

• این عمل طی 10 ماه بعد، انجام خواهد شد.
• این عمل در چین انجام خواهد شد.
• رهبری تیم عمل جراحی را دوست نزدیک کاناورو، جراحی به نام ژیائوپینگ رن از دانشگاه هاربین برعهده خواهد داشت.

• برخلاف چیزی که قبلا گفته شده بود، نخستین بیماری که سرش بر پیکر دیگری پیوند زده خواهد شد، یک شهروند چینی خواهد بود و دیگر مرد روسی به نام والری اسپیریدونوف، نامزد این پیوند نخواهد بود. نامزد نهایی مشخص نشده، اما نامزدهای این پیوند، مشخص هستند.
• در حالی که هنوز این پیوند انجام نشده است، دکتر کاناورو، به برداشتن گام متهورانه دیگر می‌اندیشد: نخستین پیوند مغز. او قصد دارد این پیوند را طی سه سال انجام بدهد و از حالا در حال آماده‌سازی یک تیم برای این کار است.
• طی دو ماه آینده دکتر ژیائوپینگ رن در یک کنفرانس خبری، زمان‌بندی دقیق انجام عمل را اعلام خواهد کرد.
• برای ممکن کردن انجام این پیوند تا حالا آزمایشات زیادی انجام شده که نتایج آن به زودی توسط کاناورو در نشریات پزشکی، منتشر خواهد شد.
• تصور می‌شود که طول زمان انجام عمل پیوند سر، بسیار کمتر از 72 ساعتی باشد که قبلا تخمین زده می‌شد.
• انتخاب نهایی نامزد پیوند سر، بستگی به کسی خواهد بود که از کل بدنش استفاده خواهد شد، این پیکر باید با سر بیمار، سازگار و منطبق باشد.

یک مشکل بدیهی:

چگونه الیاف عصبی در نخاع بیمار و پیوند، آنقدر دقیق به هم پیوند زده خواهد شد که از طول آنها سیگنال‌های عصبی بتوانند عبور کنند، طوری که بیمار بتواند کنترلی روی پیکر داشته باشد؟!

این یکی از ایرادهای اصلی است که متوجه این پیوند شده است. به نظر می‌رسد که در حال حاضر ما راهی برای درمان قطع کامل نخاع نداشته باشیم. در طی عمل جراحی گرچه طی شرایط کنترل شده، نخاع بیمار و کالبد اهدایی قطع می‌شوند، اما مرگ می‌شود الیاف بسیار پیچیده و در هم تنیده عصبی را دوباره به هم رساند، آن هم طوری که دارای عملکرد باشند؟

در این باره باز هم دکتر کاناورو، پاسخ دقیقی نمی‌دهد. او در مصاحبه اظهار کرده است که در شماره سپتامبر سال 2016، نشریه Surgical Neurology International، در مورد استفاده از یک ماده ویژه به نام Texas-PEGتوضیحاتی داده است.

این ماده توسط پروفسور جیمز تور از دانشگاه رایس، ساخته شده است. استفاده از این محلول در موش‌هایی که نخاعشان قطع شده بود، توأم با موفقیت‌هایی بوده است.

دکتر کاناورو ادعا می‌کند که در کره جنوبی و چین در حیوانات مختلف، آزمایش‌های مختلفی انجام شده است.

گام بعد: پیوند مغز

در مورد پیوند مغز، او گفته است که اگر آنها بتوانند کل سر را با آن همه عضله، تاندون، عصب و عروق پیوند بزنند، چرا نتوانند از عهده پیوند مغز برآیند. آن هم در شرایطی که اگر پیوند مغز ممکن شود، به خاطر سد خونی- مغزی خبری از واکنش‌های ایمنی نخواهد بود؟!

دکتر کاناورو ادعا کرده است که در آینده وقتی پیوند سر و مغز ممکن شود، این مسئله وضعیت‌های اخلاقی و روانی جدیدی در جامعه ایجاد خواهد کرده است که باید با آنها انطابق پیدا کنیم و کنار بیاییم.

گام بعدتر: بازگرداندن حیات!

سؤال بعدی از دکتر کاناورو این بود:

شاید بدانید که مدتهاست مؤسساتی در غرب، شروع به کار کرده‌اند که کل بدن اشخاص درگذشته، را فریز می‌کنند و بدن آنها را در شرایط بسیار مطلوبی نگاه می‌دارند، با این امید که در آینده، دانش پزشکی آنقدر پیشرفت کند که بتواند حیات آنها را به آنها برگرداند. کارهای شما، چه معنی و مفهومی می‌تواند برای این مؤسسات داشته باشد؟

باز هم در اینجا دکتر کاناورو ادعایی بسیار بزرگ و مبالغه‌آمیز کرده است. او ادعا می‌کند که اشخاصی که بدنشان فریز می‌شود و نیز این مؤسسات امید دارند که با محفوظ نگاه داشتن بدن، با استفاده از نیتروژن مایع، طی یک تا دو قرن، دانش پزشکی پیشرفته آینده بتواند کاری برای بازگشت حیات آنها بکند. اما دکتر کاناورو می‌گوید که به جای این زمان طولانی، امیدوار است که در زمانی نزدیک که از سال 2018، آن سوتر نخواهد بود، اقدامات و تلاش‌هایی برای بازگرداندن حیات به سرهای این اشخاص انجام بدهد!

فناوری در خدمت انجام پیوند سر:

دکتر کاناورو می‌گوید که با همکاری شرکت‌هایی از سیسلکون ولی، یک سیستم واقعیت مجازی ویژه درست کرده‌اند تا نامزدهای پیوند از الان بتوانند حس و حال کنترل مغزی یک پیکر بیگانه را تجربه کنند. این کار به خاطر آن انجام می‌شود که وضعیت روانی بیمارها، روی موفقیت عمل، نقش زیادی خواهد داشت.

در زمینه فناوری انجام پیوند، دکتر فرید آمیروش از دانشگاه ایلینویز توانسته یک چاقوی جراحی ویژه برای انجام پیوند بسیار ظریف به دقت میکرومتر اختراع کند. چنین وسیله‌ای برای قطع تر و تمیز نخاع، حتما ضروری است.

سؤال بعدی این بود که معیار زمانی، موفقیت عمل از نظر دکتر کاناورو چیست. یعنی بیمار بعد از انجام پیوند تا چه زمانی باید زنده بماند تا بتوان ادعا کرد که عمل موفقیت‌آمیز بوده؟ چند ساعت؟ چند روز؟ یا حتی چند سال؟

دکتر کاناورو می‌گوید که معیار زمانی او فراتر از چند روز خواهد بود.

در بخش بعدی دکتر کاناورو از امکاناتی که چین در اختیار او و گروه پزشکی قرار خواهد داد، گفته است. ظاهرا چین در پی آن است که با انجام چنین پیوندی، خودش را به عنوان پیشگام پزشکی دنیا، مطرح کند. پنج سال است که کاناورو در حال آموختن زبان چینی است.

اظهارات غیردقیق؟!

در قسمت بعدی از دکتر کاناورو سوال شد که انجام این پیوند آیا می‌تواند مقدمه پاسخ به این باشد که واقعا بعد از مرگ چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

در اینجا دکتر کاناورو به گمان من، باز هم پاسخ علمی‌ای نمی‌دهد. او می‌گوید که وقتی سر بیمار از پیکر خودش جدا می‌شود و به پیکر دیگری پیوند زده می‌شود، در واقع شخص از نظر بالینی مرده است و وقتی پیوند انجام شود، ما در واقع نخستین شخصی را خواهیم داشت که بعد از مرگ به حیات بازگشته است و در این صورت می‌توانیم بگوییم که مرگ به سادگی مانند خاموش شدن یک شمع است یا چیزهایی فراتر از این دارد.

اما خب، به نظر می‌رسد که عمل با ترکیبی از سرد کردن سر، برای کاهش متابولیسم آن و برقراری نسبی جریان خون سر قطع شده، تا برقراری دوباره جریان خون سر با پیکر اهدایی صورت بگیرد. یعنی به صورت دقیق هیچ مرگ بالینی برای سلول‌های مغز رخ نمی‌دهد.

در مجموع تلاش و اظهارات دکتر کاناورو، بسیار متهورانه است، اما هنوز ما با سؤال‌ها و مشکلات تکنیکی زیادی روبرو هستیم که معلوم نیست واقعا طی این 10 ماه برطرف خواهند شد و منجر به انجام موفق نخستین پیوند سر خواهند شد یا نه.