نحوه بررسی بیماران مشکوک به سوء جذب

از آنجا که تعداد زیادی آزمون‌های تشخیصی وجود دارند، برای ارزیابی بیمار مشکوک به سوء جذاب استفاده منطقی از این آزمون‌ها امری ضروری است (شکل ۳-۳۴). دقیق‌ترین تست برای سوء جذب چربی، تجزیه چربی مدفوع ۷۲ ساعته است؛ با این حال انجام این آزمون پرزحمت است و در عمل کار دشواری است. تست غربالگری بدل آن که برای تشخیص استئاتوره انجام می‌شود، یک تست کیفی بوده و وجود چربی در مدفوع را با رنگ‌آمیزی سودان و کاروتن سرم نشان می‌دهد. اگر مقدار چربی مدفوع طبیعی باشد، ممکن است بیمار اختلال سوء جذب منحصر به یک کربوهیدرات خاص را داشته باشد. اگر علایم اولیه شامل کرامپ، نفخ، و اسهال است باید به سوء جذب کربوهیدرات شک کرد که شایع‌ترین نوع آن، عدم تحمل لاکتوز است، تست‌های اختصاصی عدم تحمل لاکتوز شامل تست تحمل لاکتوز خوراکی و اندازه‌گیری هیدروژن در هوای بازدمی است که تست اخیر حساس‌تر و اختصاصی‌تر است. به طور کلی، وجود شکاف اسمزی (osmotic gap) در آب مدفوع بیشتر به نفع اسهال سوء جذبی است (تا اسهال ترشحی)، و ناشی از وجود کربوهیدرات‌ها یا اسیدهای چرب (با زنجیره کوتاه) هضم نشده می‌باشد. شکاف اسمزی با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

شکاف اسمزی را نمی‌توان مستقیماً بر اساس اسمولالیته مدفوع محاسبه کرد، زیرا این متغیر با گذشت زمان در ظرف جمع‌آوری نمونه افزایش می‌یابد. به علاوه، اسمولالیته داخل مجرای روده معادل اسـمولالیته سرم است زیرا کولون نمی‌تواند باعث ایجاد اختلاف غلظت (گرادیان) نسبت به غلظت مواد محلول در سرم شود.

پس از تشخیص سوء جذب چربی (بیش از ۶ گرم در ۲۴ ساعت یا مثبت شدن تست کیفی و کاهش کاروتن سرم)، در گام بعدی باید تست جذب – ترشح D-گزیلوز انجام شود. اگر این تست نرمال بود، احتمال بیماری منتشر مخاطی بعید است و بیشتر سوء هضم (maldigestion) مطرح می‌شود که عمدتاً به علت کمبود آنزیم‌های پانکراس با اسیدهای صفراوی می‌باشد. شواهدی که به نفع پانکراتیت مزمن است شامل سابقهٔ مصرف زیاد الکل یا حملات قبلی پانکراتیت می‌باشد؛ علل غیرمعمول سوء جذب پانکراسی مانند فیبروزکیستیک، سنگ مجاری (microlithiasis)، یا مسمومیت دارویی می‌باشد که تشخیص آنها، مستلزم تست‌های اختصاصی و شرح حال دقیق است.

در این مرحله، برای بررسی بیماری‌های پانکراس، باید تست آنزیم‌های سرمی و تصویربرداری از شکم (عکس ساده، یا بهتر از آن، CT اسکن) انجام شود. اگر دفع D-گزیلوز در ادرار غیرطبیعی بود، تست هیدروژن تنفسی را می‌توان برای بررسی رشد مفرط باکتری‌ها انجام داد (اندازه‌گیری هیدروژن پس از خوردن مقدار معینی گلوکز انجام می‌شود). اگر رشد باکتری‌ها، رد شد باید بیوپسی از مخاط گرفته شود . هم‌چنین، در برخی موارد، بررسی‌های رادیولوژیک روده باریک با استفاده از باریوم مفید است.

اگر هم‌چنان تشخیص نامعلوم باقی ماند، باید به انگل‌ها بخصوص عفونت روده کوچک با ژیاردیالامبلیا یا آسکاریازیس در مجرای پانکراس (در کشورهای رو به توسعه شایع‌تر است) فکر کرد. برای تشخیص آنها باید مدفوع را به دقت از نظر تخم یا خود انگل آزمایش کرد. گاهی یک دوره درمان آزمایشی (چشم بسته)، امتحان می‌شود، مثل رژیم غذایی فاقد گلوتن برای بیماری سلیاک، جایگزینی آنزیم‌های پانکراسی برای نارسایی پانکراس اگزوکرین؛ مترونیدازول برای عفونت ژیاردیالامبلیا؛ یا آنتی‌بیوتیک گسترده طیف برای موارد مشکوک به رشد مفرط باکتری‌ها.

درمان اختصاصی سوءجذب، بستگی به بیماری زمینه‌ای دارد. ممکن است برای اصلاح وضعیت تغذیه‌ای بیمار، نیاز به تغذیهٔ وریدی شود. روش‌های درمانی در فصل‌های مربوط به هر یک از بیماری‌ها شرح داده شده‌اند.