آب سیاه یا گلوکوم چیست و چطور ایجاد می‌شود؟ راه‌های تشخیص و درمان آن
– آب سیاه – glaucoma بیماریی است که می‌تواند موجب آسیب عصب بینایی و در نتیجه، کوری شود.
– آب سیاه در ابتدا هیچ نوع علایمی ندارد ولی می‌تواند پس از چند سال موجب کاهش بینایی، و سرانجام، کوری شود.
– در بسیاری از افراد، افزایش فشار داخل چشم سبب گلوکوم می‌شود. در جلوی چشم فضایی وجود دارد که اتاق قدامی خوانده می‌شود. مایع شفافی همواره وارد این فضا و از آن خارج می‌شود و وظیفه تغذیه بافت‌های مجاور را بر عهده دارد. به محلی که مایع از اتاق قدامی خارج می‌شود اصطلاحاً «زاویه» گفته می‌شود که محل تلاقی قرنیه و عنبیه است. زمانی که مایع به زاویه می‌رسد از طریق یک شبکه اسفنجی شکل شبیه سیستم زهکشی از چشم خارج می‌شود.
– گلوکوم زاویه باز به این دلیل به این نام خوانده می‌شود که زاویه‌ای که مایع از آن خارج می‌شود باز است. با وجود این به دلایل نامشخص، سرعت حرکت مایع از خلال شبکه تخلیه کند است. کندی حرکت مایع سبب تجمع آن و بالا رفتن فشار داخل چشم می‌شود و این افزایش می‌تواند سبب آسیب دیدن عصب بینایی و کاهش دید شود، مگر آنکه فشار چشم پایین آورده شود.
- افراد بالای ۴۰ سال و اشخاصی که در خانواده شان سابقه گلوکوم وجود دارد در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
– بیماری گلوکوم زاویه باز ابتدا علامت خاصی ندارد. دید طبیعی است و دردی وجود ندارد، با ادامه بیماری، بیمار متوجه می‌شود که هر چند اشیایی را که در جلویش قرار دارند خوب می‌بیند ولی اشیایی را که در کنار قرار گرفته‌اند و باید از گوشه چشم به آنها نگاه کند به خوبی
نمی‌بیند.
- بیمار مبتلا به گلوکوم در صورت عدم درمان ممکن است ناگهان متوجه شود که «دید کناری» ندارد. درست مانند این که از درون یک لوله به اطراف نگاه می‌کند. تداوم بیماری ممکن است سبب از بین رفتن باقیمانده دید حتی در مرکز و کوری شود.
درمان‌های مرسوم
– پزشک متخصص چشم، پس از تشخیص بیماری آب سیاه از طریق تست حدت بینایی – visual acuity) که در آن، با استفاده از چارت‌های مخصوص بینایی بیمار در فواصل متفاوت مشخص می‌شود؛ تست میدان بینایی که در این تست دید کناری – محیطی) بیمار اندازه‌گیری می‌شود و با توجه به اینکه از دست دادن دید کناری یکی از علایم گلوکوم است این تست به تشخیص بیماری کمک می‌کند؛ معاینه عصب بینایی به دنبال متسع کردن مردمک‌ها به وسیله قطره سیکلوپلژیک؛ و تونومتری – که در این تست فشار مایع داخل چشم اندازه‌گیری می‌شود)، به درمان بیمار می‌پردازد.
هر چند گلوکوم علاج قطعی ندارد ولی درمان‌های رایج بیماری را کنترل می‌کنند و این تاییدی بر اهمیت تشخیص و درمان زودرس است. بیشتر چشم پزشکان گلوکومی را که تازه تشخیص داده شده است با دارو درمان می‌کنند ولی تحقیقات جدید نشان داده است که جراحی با لیزر، جایگزینی مطمئن و مؤثر است.
- روش‌های درمانی گلوکوم عبارتند از: درمان دارویی که شایع‌ترین نوع درمان زودرس گلوکوم است. داروهای گلوکوم به صورت قطره‌های چشمی و قرص تجویز می‌شود. این داروها به دو شکل سبب کاهش فشار داخل چشم می‌شوند. بعضی باعث کاهش تولید مایع در چشم می‌شوند و بعضی به تخلیه بیشتر مایع از درون چشم کمک می‌کنند
داروهای ضدگلوکوم ممکن است تا چند بار در روز تجویز شوند. بیشتر بیماران عوارضی نشان
نمی‌دهند ولی بعضی از این داروها ممکن است سبب سردرد شدند و یا بر روی دیگر اعضای بدن عوارضی داشته باشند. قطره‌ها ممکن است سبب سوزش و قرمزی چشم شوند.
داروهای ضدگلوکوم باید تا زمانی که به کنترل فشار داخل چشم کمک می‌کنند مصرف شوند. از آنجا که گلوکوم معمولاً علامتی ندارد، گاهی بیماران مصرف داروی خود را قطع یا فراموش می‌کنند.
جراحی با لیزر به تخلیه مایع از درون چشم کمک می‌کند. هر چند از این روش می‌توان در هر زمانی استفاده کرد ولی معمولاً پس از آزمایش درمان دارویی به کار می‌رود. در بسیاری موارد باید بعد از جراحی لیزری دارو نیز مصرف شود. و در بعضی از بیماران، جراحی حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد در کاهش فشار مؤثر است.
نکته
با اینکه جراحی گلوکوم باقی مانده دید بیماری را حفظ می‌کند ولی باعث بهبود دید نمی‌شود.
– اگرچه گلوکوم زاویه باز شایع‌ترین نوع گلوکوم است ولی گلوکوم، انواع دیگری نیز دارد که عبارتند از گلوکوم با فشارطبیعی یا پایین؛ گلوکوم زاویه بسته – که یک وضعیت اورژانس پزشکی است)؛ گلوکوم مادرزادی؛ گلوکوم ثانویه به بیماری‌های دیگر یا به جراحی چشم که توضیح درباره این انواع از حوصله این کتاب خارج است.
گیاه‌درمانی
– گینکوبیلوبا از توانایی خوبی در درمان آب سیاه برخوردار است
– داروهای ضد گلوکوم چگونه اثر می‌کنند؟
– داروهای ضد گلوکوم، مانند استازولامید خوراکی یا وریدی، داروهای موضعی مسدودکنده گیرنده بتا، آنالوگ‌های پروستاگلاندین، داروهای مقلد – آدرنژیک و پیلوکارپین باعث اتساع مردمک می‌شوند و از این طریق بر انسداد موجود تأثیر می‌گذارند. این داروها باید حتما به وسیله پزشک متخصص چشم تجویز شوند و خوددرمانی با آنها خطرناک است.
