نقرس چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ علایم و نشانه‌ها و راه‌های تشخیص و درمان آن
نقرس (gout) نوعی اختلال متابولیکی است که موجب درد آرتریتی شدید می‌شود. اغلب مفصل قاعده انگشت شست پا دچار این بیماری می‌شود ولی هر یک از مفاصل ممکن است گرفتار شوند. شایع ترین سن ابتلا به نقرس، ۳۰ تا ۶۰ سالگی است. احتمال بروز نقرس در آقایان، ۱۰ برابر بیشتر از خانم‌ها است و بیماری گاهی درچند تن ازاعضای فامیل دیده شود که این موضوع احتمال نقش داشتن عوامل ژنتیکی را ایجاد بیماری مطرح می‌کند.
- نقرس به ندرت قبل از یائسگی، در خانم‌ها دیده می‌شود
- بالا بودن مقدار اسید اوریک خون، افراد را مستعد ابتلا به نقرس می‌کند. اسید اوریک در اثر تجزیه پروتئین‌ها به مواد شیمیایی موسوم به «پورین» تولید می‌شود. چنان‌چه مقدار بیش از حد اسید اوریک در بدن تولید شود و/یا کلیه‌ها نتوانند به اندازه کافی، اسید اوریک دفع کنند، تجمع اسید اوریک در خون روی می‌دهد.
- اسید اوریک به شکل بلورهای تیز در مفصل رسوب می‌کند که موجب بروز التهاب و درد شدید و گاهی طاقت فرسا می‌شوند. معمولاً نخستین حمله نقرس، به طور ناگهانی ایجاد می‌شود و اغلب بیمار را در ابتدای صبح از خواب بیدار می‌کند.
- عوامل مستعد کننده نقرس عبارتند از: جنس مذکر؛ میانسالی؛ یائسگی؛ نوشیدن مقادیر زیاد الکل به ویژه آبجو؛ خوردن مقدار زیاد غذاهای حاوی پورین (مانند گوشت قرمز و صدف‌داران)؛ رژیم پر پروتئین؛ چاقی؛ عوامل ارثی؛ سندرم مقاومت به انسولین؛ مصرف طولانی داروهای ادرار آور.
- علایم بیماری عبارتند از: درد شدید در مفصل پا، قرمزی، گرمی، حساسیت و تورم مفصل مبتلا؛ تب. ممکن است در افرادی که به طور طولانی مبتلا به نقرس هستند، بلورهای اسید اوریک در نرمه گوش، تاندون آشیل، آرنج و بافت نرم دست‌ها به شکل برجستگی های کوچکی موسوم به توفوس (tophus) رسوب کند. همچنین افراد مبتلا به نقرس ممکن است دچار سنگ‌های اسید اوریکی در کلیه‌ها شوند.
فرد مبتلا به نقرس چگونه می تواند به بهبود خود کمک کند؟
- با عدم مصرف الکل
- با رعایت رژیم غذایی برای کاهش وزن (در صورت لزوم)
- با پرهیز از غذاهای حاوی پورین زیاد
- با کاهش مصرف غذاهای پالایش شده و حاوی نشاسته، مانند نان
درمانهای مرسوم:
پس از تشخیص به وسیله پزشک که براساس علایم بیماری و معاینه بیمار صورت می‌گیرد، درمان آغاز می‌شود.
البته باید ابتدا مقدار اسید اوریک خون نیز به وسیله آزمایشگاه اندازه گیری شود. در بعضی موارد پزشک برای تشخیص بیماری، مایع مفصل مبتلا را به وسیله سوزن خارج می‌کند و به آزمایشگاه می‌فرستد تا وجود بلورهای اسید اوریک در مایع مزبور به اثبات برسد.
- معمولاً حملات حاد نقرس، بدون درمان، پس از چند روز فروکش می‌کند. با این حال اغلب داروهای ضد التهاب غیرکورتون مانند ناپروکسن به وسیله پزشک برای تسکین درد و کاهش التهاب تجویز می‌شوند.
توجه:
- برای تسکین درد نقرس از اسپیرین استفاده نمی‌شود زیرا این دارو، سرعت دفع اسید اوریک از خون را کاهش می‌دهد.
- ممکن است به جای داروی ضد التهاب غیر کورتون، دارویی به نام کلشی سین تجویز شود. این دارو از قرن هجدهم برای درمان نقرس به کار می‌رود و معمولا هنگام بروز اولین علایم بیماری مورد استفاده قرارمی‌گیرد. ممکن است از تزریق کورتون در داخل عضله یا در مفصل مبتلا استفاده شود. نقرس عود کننده را می‌توان با داروهای دفع‌کننده اسید اوریک در ادرار که با اثر بر کلیه که موجب کاهش اسید اوریک خون می‌شوند کنترل کرد. متداول‌ترین داروی دفع‌کننده اسید اوریک آلوپورینول نام دارد که هم از تولید اسید اوریک جلوگیری می‌کند و هم مقدار اسید اوریک خون را کاهش می‌دهد. داروهای جایگزین آلوپورینول عبارتند از پروبنسید و سولفین پیرازون.
احتیاط:
داروهای مورد استفاده در درمان نقرس دارای عوارض جانبی هستند. در این‌باره با پزشک مشورت نمایید.
درمان تغذیه ای:
پرهیز از غذاهای حاوی پورین (شامل گوشت احشای حیوانات و فرآورده های گوشتی)، ماهی، غذاهای دریایی، مخمر و فرآورده‌های آن، نخود سبز، دانه های‌گیاهی، عدس، مارچوبه، اسفناج و قارچ) ممکن است به بهبود نقرس کمک‌کند. اسید اوریک، محصول نهایی متابولیسم عنصر غذایی پورین است و مصرف زیاد غذاهای حاوی این عنصر می‌تواند موجب بروز نقرس شود. البته محدود کردن این غذاها تأثیر زیادی ندارد زیرا قسمت اعظم پورین خون ازرژیم غذایی تولید نمی‌شود.
- عدم مصرف الکل می‌تواند در درمان و پیشگیری از نقرس مؤثر باشد.
شواهد موجود حاکی ازآن‌است که مقدار اسید اوریک خون با بروز بیماری نقرس وسندرم مقاومت به انسولین ارتباط دارد. این سندرم با اضافه وزن، افزایش کلسترول تام و تری گلیسرید، پایین بودن کلسترول خوب (HDL) و بالا بودن فشار خون مشخص می‌شود. احتمالاً تعداد زیادی از عوامل زمینه‌ای که یکی از آنها مصرف بیش از حد قند وکربوهدرات‌های پالایش شده‌است درایجاد سندرم مقاومت به انسولین دخالت دارند. در یک مورد مطالعه، فواید بالقوه رژیم کم کربوهیدرات در گروهی از مردان میانسال مبتلا به نقرس بررسی شد. به این مردان توصیه شد مقدار مصرف نان، سیب زمینی، برنج و ماکارونی را به حداقل برسانند و از روغن زیتون، آجیل و ماهی‌های چرب مثل سالمون، قزل آلا و ساردین استفاده کنند. ۱۶ هفته بعد از رعایت این رژیم غذایی، مقدار اسید اوریک و کلسترول خون این افراد کاهش چشمگیری پیدا کرد و وزن آنها نیزکم شد و تعداد حملات نقرس نیز کاهش یافت.
هومیوپاتی:
از داروهای هومیوپاتی برای درمان نقرس استفاده می‌شود Ledum Palustre Benzoic acid و Lycopodium از داروهایی هستندکه دردرمان نقرس به روش هومیوپاتی به‌کار می‌روند.
نکته:
اگرچه بیماری نقرس را «بیماری پادشاهان» نامیده‌اند، در واقع این بیماری، نشانهٔ افراط و ناپرهیزی نیست.
گیاه درمانی غربی:
از گیاه درمانی غربی فقط در مرحله فروکش کردن علایم حاد بیماری و به منظور افزایش دفع اسید اوریک یا پیشگیری از سنتز آن می‌توان استفاده کرد. گیاه درمانی غربی التهاب را نیز به طور چشمگیر کاهش می‌دهد.
احتیاط:
اگر از داروی خاصی استفاده می‌کنید، قبل از مصرف داروی‌گیاهی با متخصص این رشته مشورت نمایید.
گیاه درمانی چینی:
متخصصان طب سنتی چین، نقرس را به عنوان جزیی از سندرم Bi (به معنی انسداد دردناک) درمان می‌کنند نه به شکل یک بیماری جداگانه و این درمان باید بر اساس بررسی دقیق صورت گیرد (مبحث ۱۶۶).
آیا داروها می‌توانند موجب بروز نقرس شوند؟
بله. مصرف بعضی داروها ممکن است موجب بروز نقرس شود. از جمله این داروها می‌توان داروهای ادرار آور (مدر)، آسپیرین، داروهای سیتوتوکسیک، سیکلوسپورین و اتامبوتول را نام برد.
