بازار سهام یا بازار بورس چیست؟

بازار سهام یا بازار بورس (به انگلیسی: Stock market) یک نهاد عمومی (شبکه‌ای آزاد از معاملات اقتصادی، امکانات فیزیکی و نه نهاد گسسته) برای معامله سهام شرکت و مشتقات آن در قیمت توافق شده‌است.

تعریف بازار سهام چیست؟

بازاری که در آن سهام یا از طریق مبادله بازارهای منسجم و قانون‌مند (نظیر بورس) و یا در بازارهای خارج از بورس توزیع شده و مورد معامله قرار می‌گیرند، بازار سهام گفته می‌شود. این اصطلاح که با نام بازار بورس نیز شناخته می‌شود، یکی از حساس‌ترین حوزه‌های اقتصاد بازار است زیرا بازار سهام به شرکت ها امکان دسترسی به سرمایه و سرمایه گذاران از طریق توزیع بخشی از مالکیت شرکت به همراه پتانسیلی برای محقق کردن درآمدها بر پایه عملکرد آتی خود می‌بخشد.

توضیحات مدیر مالی در مورد بازار سهام
بازار سهام نقطه تقاطع خریداران و فروشنده‌های سهام است. اوراق بهادار معامله شده در بازار سهام می‌توانند به صورت عام که در بازار سهام لیست می‌شوند، بوده یا اینکه سهام شرکت های خصوصی باشند. اغلب، سهام شرکتهای خصوصی از طریق معامله گران انجام می‌گیرد که در حقیقت به این نوع بازارها، بازار خارج از بورس یا OTC گفته می‌شود. بازار خارج از بورس اصطلاحی برای معرفی بازاری غیر متشکل و غیررسمی است که در آن فروشندگان و خریداران گرد هم می‌آیند و سهام خود را به صورت مستقیم با یکدیگر مبادله می‌کنند.

بازار بورس اوراق بهادار

مکانی را که سهام شرکتها در آن مورد معامله قرار می‌گیرند بازار بورس اوراق بهادار می‌گویند. بازارهای بورس متعددی در سراسر جهان وجود دارند و می‌توانند مکان‌های فیزیکی و واقعی بوده یا اینکه مجازی باشند. نزدک آمریکا مثالی است از بازار بورس مجازی که در آن سهام شرکتها به صورت الکترونیکی و از طریق کامپیوتر معامله می‌شوند. بورس های اوراق بهادار الکترونیک اغلب دارای یک بازار ساز هستند. بازارساز یک شرکت کارگزاری است که برای تسهیل معامله سهام خاص آن را خریدوفروش می‌نماید. این کار با ریسکی برای شرکت همراه است ولی باعث می‌شود تا فرآیند مبادله برای یک سهام خاص، به شکل بهتری عمل نماید. بورس های الکترونیک روز به روز رایج‌تر می‌شوند و حالا بر مبادلات فیزیکی ترجیح دارند.

بازار سهام نیویورک (NYSE) در وال استریت، یک مثال معروف از بورس اوراق بهادار فیزیکی است؛ اما گزینه معامله آنلاین در این بازار نیز فراهم است تا بتوان آن را یک بازار دوگانه دانست. در یک بورس فیزیکی، سفارشها به شکل فریادهای بلند انجام می‌گیرند، روشی که یادآور همان چیزهایی است که در فیلم‌ها از وال استریت می‌بینیم: معامله کنندگان فریاد می‌زنند و سیگنال هایی را برای انجام معاملات نمایش می‌دهند. معاملات مربوط به بازار بورس اوراق بهادار فیزیکی در تالار معامله انجام می‌شوند. محیط بورس های اوراق بهادار فیزیکی هنوز در اختیار انسان هاست، گرچه توابع و عملکردهای زیادی وجود دارند که به‌وسیله کامپیوتر انجام می‌شوند. کارگزاران به خاطر سهامی که بر رویشان کار می‌کنند، کمیسیون دریافت می‌نمایند.

سهام بیشتر شرکت های بزرگ بورسی در چندین بازار بورس در سراسر جهان معامله می‌شود؛ اما شرکت هایی که در بورس، سهام دارند از کوچک تا بزرگ متفاوت‌اند و معامله گران هم شامل شرکت های بزرگ تا سرمایه گذاران فردی می‌شود. بیشتر خریداران و فروشندگان ترجیح می‌دهند تا در بورس های بزرگ‌تر معامله کنند، جایی که در آن اختیارات و فرصت‌های بیشتری نسبت به بورس های کوچک‌تر وجود دارد.

قدیمی‌ترین بازار سهام موجود مربوط به بازار سهام آمستردام (AEX) است که در سده ۱۶۰۰ برای معامله سهام شرکت Dutch East India تأسیس شد و یکی از اولین شرکت هایی است که به سرمایه گذاران سهام خود را ارائه کرد. قبل از بازار بورس آمستردام، چندین کشور و شهر، نظام معاملاتی خاص خود را داشتند که بسیار شبیه بازارهای سهام عمل می‌نمود، ولی بورس آمستردام اولین بازار سهام رسمی به شکلی که ما می‌شناسیم بود. امروزه بازارهای سهام در بیشتر کشورهای توسعه یافته و درحال‌توسعه وجود دارند.

معامله در بازار سهام

در بازار سهام، سرمایه گذاران با ارائه یک قیمت خاص، پیشنهاد خود را ارائه می‌دهند و فروشندگان هم خواهان قیمت مشخصی می‌باشند. وقتی این دو قیمت ها با هم تطبیق می‌یابند، فروش اتفاق میفتند، اولین سرمایه گذاری که بهترین پیشنهاد را ارائه می‌دهد، اولین شخصی خواهد بود که سهام را از آن خود می‌نماید. وقتی یک خریدار حاضر است هر قیمتی برای سهام بدهد، او در حال خرید به قیمت بازار است. به طور مشابه، زمانی که فروشنده‌ای هر قیمت برای سهام را می‌پذیرد، او با قیمت بازار سهام خود را می‌فروشد.

شرکت ها به این خاطر سهام می‌فروشند تا برای رشد کسب‌وکارشان سرمایه جمع کنند. وقتی یک شرکت سهام خود را در بازار ارائه می‌کند، به این معنی است که سهام شرکت به صورت عمومی در بازار سهام معامله می‌شود و هر سهم به منزله بخشی از مالکیت شرکت به شمار می‌رود. این کار برای سرمایه گذاران جذاب است و وقتی‌که یک شرکت عملکرد خوبی دارد، سرمایه گذاران آن با افزایش ارزش سهامشان پاداش می‌گیرند؛ اما ریسک زمانی به وجود می‌آید که شرکت عملکرد خوبی نداشته و ارزش سهامش کاهش می‌یابد. سهام شرکتها معمولاً به آسانی و به سرعت خریدوفروش می‌شوند و فعالیت‌های مثبت و منفی حول سهام شرکت بر ارزش آن تأثیر می‌گذارد. به طور مثال، زمانی که تقاضای زیادی برای سرمایه گذاری در شرکت وجود دارد، قیمت سهام افزایش خواهد یافت و زمانی که سرمایه گذاران زیادی می‌خواهند تا سهامشان را بفروشند، ارزش پایین می‌رود.

بازار سهام به دو بخش اصلی تقسیم شود: بازار اولیه و بازار ثانویه. بازار اولیه جایی است که در آن اوراق بهادار شرکتها برای اولین بار به بازار عرضه می‌شود و سهام و اوراق قرضه به صورت مستقیم از شرکت توزیع می‌شوند. هر معامله متعاقب آن در بازار ثانویه رخ می‌دهد که در آن پول‌های حاصل از سهام به حساب سرمایه گذاران می‌رود و نه خود شرکت.

قیمت سهام چه معنایی برای اقتصاد دارند
به‌طورکلی، افزایش قیمت سهام برای شرکت ها در یک کشور خاص، نشانگر سلامت و رشد بازار است. از طرف دیگر، سقوط در روند قیمتها ممکن است به منزله ضعف اصول بنیادی اقتصاد یک کشور باشد. این بدان خاطر است که افزایش قیمت نشان می‌دهد که بسیاری از خریداران پول خود را در سلامت و رشد آینده اقتصاد، به عنوان یک کل، سرمایه گذاری می‌کنند.

در زمان بحرانهای اقتصادی افراد ترجیح می‌دهند پول خود را به دارایی های فیزیکی نظیر طلا یا مسکن تبدیل کنند و علاقه‌ای به سرمایه گذاری در بورس یا سپرده گذاری در بانک ندارند. برعکس در زمان رونق اقتصادی افراد بسیاری به سمت بازار سهام تمایل دارند تا با سرمایه گذاری در سهام شرکتها، سهمی از سفره پرنعمت بورس نصیب خود کنند.

معادل‌ انگلیسی بازار سهام عبارت است از:
Equity Market

در آغاز قرن هفدهم، کمپانی هند شرقی هلند صدها کشتی را به کار گرفت تا به تجارت طلا، ظروف چینی، ادویه‌جات و ابریشم در جهان بپردازد. اما اداره‌ی این عملیات عظیم ارزان نبود. برای تأمین سرمایه سفرهای دریایی گران‌قیمتش این شرکت به شهروندان روی آورد — افرادی که می‌توانستند با سرمایه‌گذاری پولشان، از این سفرها حمایت کنند در ازای این که سهمی از سود کشتی به آن‌ها داده شود. این کار به شرکت حتی امکان انجام سفرهای بزرگتری را نیز داد و موجب افزایش سود آن‌ها و سرمایه‌گذاران زیرکشان شد.

با فروش سهام در قهوه‌خانه‌ها و بندرگاه‌ها در سراسر قاره، کمپانی هند شرقی هلند ناخودآگاه اولین بازار سهام جهان اختراع کرد. از آن زمان، شرکت‌ها سرمایه‌هایی را از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری می‌کنند که موجب حمایت از انواع کسب‌وکارها شده است. و امروزه مدارس، شغل‌ها و حتی کانال‌های تلویزیونی وجود دارند که به درکِ بازار سهام اختصاص دارند. اما بازار سهام مدرن پیچیدگی بسیار بیشتری نسبت به شکل اولیه‌ی آن دارد. پس چگونه شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران از بازار امروزی استفاده می‌کنند؟

یک شرکت قهوه‌ی جدید را تصور کنید که می‌خواهد سهامش را در بازار عرضه کند. اول، شرکت خودش را برای سرمایه‌گذاران بزرگ تبلیغ می‌کند. اگر آن‌ها فکر کنند این شرکت، ایده‌ی خوبی است، در اولین فرصت در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، و سپس حامی عرضه‌ی اولیه‌ی سهام شرکت یا IPO می‌شوند. بدین ترتیب شرکت به بازار عمومی رسمی وارد می‌شود، که در آن، هر شرکت یا فردی که فکر کند آن کسب‌وکار می‌تواند سودآور باشد، شاید سهمی از آن را بخرد. خرید سهام، آن سرمایه‌گذاران را به مالکانِ جزئی از آن کسب‌وکار تبدیل می‌کند.

سرمایه‌گذاری آن‌ها، به رشد شرکت کمک می‌کند و با موفقیت بیشتر شرکت، خریداران بیشتری متوجه پتانسیل آن شده و شروع به خرید سهام می‌کنند. با افزایش تقاضا برای آن سهام، قیمت آن‌ها نیز افزایش یافته و هزینه را برای خریداران آینده افزایش می‌دهد، و ارزش سهام شرکت را برای افراد مالک آن بیشتر می‌کند. برای شرکت، این افزایش ارزش سهام، به تأمین مالی برنامه‌های جدید کمک می‌کند، و همچنین ارزش کلی بازارِ آن را با نشان دادن تعداد افرادی که مایل به سرمایه‌گذاری در ایده آن‌ها هستند بالا می‌برد.

البته اگر به دلایلی سودآوری یک شرکت کمتر به نظر برسد، اتفاق برعکس می‌تواند رخ دهد. اگر سهام‌داران فکر کنند قرار است ارزش سهامشان کاهش یابد، با امید کمتر به کسب سود، سهام خود را می‌فروشند قبل از این که ارزش شرکت، بیشتر کاهش یابد. با فروخته شدن سهام و کاهش تقاضا برای سهام، قیمت سهم افت می‌کند، و همراه با آن، ارزش بازارِ شرکت کاهش می‌یابد. این می‌تواند ضررهای بزرگی به سرمایه‌گذاران وارد کند – مگر این که شرکت دوباره سودآور به نظر برسد.

عوامل زیادی بر روی این بالا و پایین رفتن عرضه و تقاضا تأثیرگذارند. شرکت‌ها تحت تأثیر نیروهای بازار اجتناب‌ناپذیری قرار دارند – مانند نوسانات قیمت مواد، تغییرات فناوری تولید، و تغییر هزینه‌های نیروی کار. سرمایه‌گذاران شاید نگران تغییرات مدیریتی، وجهه‌ی بد، یا عوامل بزرگتری مانند قوانین و سیاست‌های تجاری جدید باشند. و البته، بسیاری از سرمایه‌گذاران تنها می‌خواهند سهام ارزشمند خود را بفروشند و علایق شخصی خود را دنبال کنند. تمام این متغیرها، موجب نوسانات روزانه در بازار می‌شوند، که موجب بیشتر یا کمتر به نظر رسیدن موفقیت شرکت‌ها می‌شوند. و در بازار سهام، به نظر رسیدن کاهش ارزش، اغلب منجر به از دست دادن سرمایه‌گذاران، و بدین ترتیب، کاهش ارزش واقعی می‌شود.

اطمینان انسان به بازار سهام، این قدرت را دارد که همه چیز از رونق اقتصادی تا بحران‌های مالی را ایجاد کند. و این متغیر که ردیابی آن دشوار است دلیل انجام سرمایه‌گذاری‌های قابل اطمینان توسط بیشتر حرفه‌ای‌ها به جای تلاش برای کسب سریع پول است. البته متخصصان به طور پیوسته ابزارهایی در تلاش برای افزایش شانس موفقیت خود در این سیستم به شدت غیرقابل‌پیش‌بینی می‌سازند.

اما بازار سهام تنها برای افراد ثروتمند و قدرتمند نیست. با ظهور اینترنت، سرمایه‌گذاران روزمره می‌توانند از راه‌های مشابه با سرمایه‌گذاران بزرگ سهام بخرند. و با آموزش دیدن افراد بیشتری در مورد این سیستم پیچیده آن‌ها هم می‌توانند سهام معامله کنند، از کسب‌وکارهایی که به آن‌ها باور دارند، حمایت کنند، و اهداف مالی خود را دنبال کنند. اولین گام سرمایه‌گذاری است.