سیروز کبد چیست و چه علایمی دارد؟ راه‌های تشخیص و درمان آن
سیروز (cirrhosis) لغتی یونانی به معنی «بیماری زرد نارنجی» است و در سیروز کبد، بافت جوشگاهی (اسکار؛scar) جایگزین بافت طبیعی و سالم کبد میشود و مسیر جریان خون به این عضو را مسدود می‌کند و در نتیجه، از عملکرد صحیح کبد جلوگیری به‌عمل می‌آید.
سیروز کبد، دوازدهمین علت مرگ ناشی از بیماری‌ها است و سالیانه حدود 26000 مورد مرگ را سبب میشود. هزینه درمان سیروز کبد زیاد است.
علل سیروز عبارتند از: الکسیم مزمن، هپاتیت C مزمن، هپاتیت B مزمن، هپاتیت D مزمن، هپاتیت خدایمن (اتوایمیون)، بیماری‌های ارثی (مثل هموکروماتوز، بیماری ویلسون، گالاکتوزمی، بیماری‌های ذخیره گلیکوژن)، استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، انسداد مجاری صفراوی (در اثر فقدان مادرزادی مجاری یا آسیب‌دیدگی آنا در کودکان و یا در اثر سیروز صفراوی اولیه یا ثانویه در بزرگسالان)، مصرف داروها و تماس با سموم یا ابتلا به عفونت‌ها (مانند عفونت انگلی شیستوزومیاز).
در بسیاری از بیماران مبتلا به سیروز کبد در مراحل اولیه بیماری علایمی وجود ندارد ولی با پیشرفت بیماری، عملکرد کبد دچار اختلال میشود و نشانه‌های زیر بروز می‌کنند:
احساس خستگی و درماندگی، کاهش اشتها، تهوع، ضعف، کاهش وزن، درد شکم و ایجاد آنژیوم‌های عنکبوتی (spider angiomas) بر روی پوست (آنژیوم‌های عنکبوتی، فرمی از اتساع مویرگ‌های سطحی و شاخه‌های انتهایی سیاهرگ‌های پوستی هستند که به صورت نقطه قرمز رنگ برآمده‌ای به اندازه نوک سنجاق در مرکز رگ‌های بسیار کوچک خونی به شکل شعاع‌هایی از آن منشعب شده‌اند دیده می‌شوند.
آنژیوم‌های عنکبوتی اغلب در اثر افزایش مقدار هورمون استروژن به وجود می‌آیند. از جمله موارد افزایش استروژن، می‌توان حاملگی و سیروز را نام برد. در سیروز، کبد قادر نیست استروژن‌ها را تجزیه و دفع کند).
با پیشرفت بیماری، عوارض ایجاد می‌شوند که در برخی بیمارا، نخستین علایم به شمار می‌آیند. عوارض سیروز عبارتند از:
ورم (ادم) پاها و تجمع مایع در شکم (آسیت؛ ascites)؛ ایجاد کبودی در بدن و خونریزی؛ یرقان؛ خارش (به دلیل تجمع فرآورده‌های صفرا در پوست)، معمولاً خارش از نوع شدید است؛ ایجاد سنگ‌های صفراوی؛ تجمع سموم در خون و سرانجام در مغز (تجمع سموم در مغز موجب تغییرات شخصیتی، اغما و حتی مرگ میشود)؛ افزایش حساسیت بیمار نسبت به داروها و عوارض جانبی آنها (به‌دلیل عدم توانایی کبد در پاک‌سازی داروها از خون)؛ آهسته شدن جریان خون از سیاهرگ باب (portal vein)، یعنی سیاهرگی که خون را از روده‌ها و طحال به کبد می‌برد. در نتیجه، فشار داخل سیاهرگ باب افزایش می‌یابد که به این اختلال، پرفشاری سیاهرگ باب (portal hypertension) گفته میشود؛ در اثر آهسته شدن جریان خون سیاهرگ باب، خون روده‌ها و طحال به رگ‌های خونی معده و مری پس می‌زند و موجب بزرگ شدن آنها میشود که به این اختلال، «واریس» می‌گویند. ممکن است این واریس‌ها پاره شوند و خونریزی شدید در معده یا مری ایجاد کنند که به درمان فوری نیازی دارد؛ مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2؛ سرطان کبد؛ اختلال عملکرد دستگاه ایمنی و در نتیجه بروز عفونت؛ ناتوانی جنسی؛ اختلال عملکرد کلیه و نارسایی آن؛ پوکی استخوان؛ عفونی شدن مایع آسیت به وسیله باکتری‌های طبیعی روده.
احتمالاً شایع‌ترین علت سیروز در جهان، ویروس هپاتیت B است، هر چند این بیماری در ایالات متحده و دنیای غرب شیوع کمتری دارد.
درمان‌های مرسوم
پس از تشخیص بیماری به وسیله پزشک، درمان آغاز میشود.
تشخیص سیروز بر اساس نشانه‌های بیماری، تست‌های آزمایشگاهی (از جمله، تست‌های عملکرد کبد)، سابقه پزشکی، معاینه بیمار، اسکن توموگرافی کامپیوتری محوری (CAT scan compyterizwd؛ axial tomography)، سونوگرافی، ام.آر.آی (MRI) یا اسکن کبد با استفاده از ماده رادیواکتیو، لاپاراسکوپی (مشاهده کبد با استفاده از وارد کردن لاپاروسکوب به داخل شکم از راه برش ایجاد شده بر روی پوست و ضبط تصاویر به وسیله کامپیوتر) صورت می‌گیرد. تشخیص با استفاده از نمونه‌برداری (بیوپسی) کبد تایید میشود.
درمان سیروز، هرچند نمی‌تواندکبد آسیب دیده را ترمیم کند ولی قادر است پیشرفت بیماری را متوقف سازد و عوارض آن را کاهش دهد. درمان، بر حسب علت ایجاد سیروز و عوارض ایجاد شده متفاوت است و شال روش‌های مختلف، از روش‌های دارویی تا اعمال جراحی و پیوند کبد میشود.
مصرف الکل چه زیان‌هایی برای کبد دارد؟
مصرف الکل می‌تواند چندین بیماری مزمن کبدی، از جمله کبد چرب، هپاتیت الکلی و سیروز الکلی ایجاد کند. علاوه بر این، مصرف الکل می‌تواند در بیماران مبتلا به سایر اختلالات کبدی مثل هپاتیت C، هموکروماتوز و کبد چرب ناشی از چاقی موجب آسیب کبدی شود. الکل می‌تواند به فیبروز کبدی نیز بیانحامد.
