آدامس عصر حجر کشف شده، اطلاعات مهمی درباره تکامل انسان و میکروبیوم روایت میکند
برای اولین بار، دانشمندان به دیانای ۵۷۰۰ ساله یک انسان روی ماده یا جسم غیر انسانی رسیدهاند که میتواند اطلاعات بسیار مهمی درباره بشر آن دوران، نوع زیست و تکامل او بدهد؛ حتی میکروبهایی که درون بدنش زندگی میکردند.
محققان تاریخشناسی موفق شدند یک آدامس یا ماده جویدنی شبیه به آدامس در یک تکه چوب برسند که قدمتی ۵۷۰۰ ساله دارد و شامل بزاق دهان انسانی است که ۳۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح زندگی کرده است. دیاندی درون این بزاق دهان برای محققان اهمیت دارد.
عکس این آدامس که در تاریخ نادر است؛ در نشریه Nature Communications منتشر شده است و به عنوان اولین سند غیر انسانی برای دستیابی به برخی اطلاعات بشر عصر حجر استفاده میشود.
این محققان تا کنون اطلاعات بسیار جالب و ارزشمندی از این آدامس بیرون کشیدند. این آدامس مربوط به دختری است که «لولا» (Lola) نام گرفته و احتمالا در جزیرهای واقع در دریای بالتیک حدود ۳۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح زندگی میکرده است.
عکسی از ماده جویدنی آدامس مانند «لولا» را در زیر مشاهده میکنید:
بدون او نمیتوانسته لاکتوز را تحمل کند و احتمالا از بیماری لثه رنج برده است. آخرین وعده غذایی او یک اردک به همراه فندق بوده به عنوان شام بوده و همانند بسیاری از شکارچیان اروپایی باستانی دارای پوست صورت تیره با چشمانی آبی رنگ است.
میکروبیومهای انسانی
اگرچه این اطلاعات بسیار پر اهمیت هستند ولی هنوز سوالهایی مطرح است که نمیشود برایشان پاسخی پیدا کرد. اینکه «لولا» چه مدت زندگی کرده و چه زمانی و در کجا فوت کرده است.
محققان توانستند به گیاهان و حیواناتی که او به تازگی مصرف کرده؛ برسند و همینطور میکروبهای بیشماری که در داخل دهان او زندگی کردند. یعنی به غیر از داستان ژنتیک خود «لولا» میتوان به دیانای بسیاری از میکروبهای آن زمان رسید که «میکروبیوم دهانی» شناخته میشود.
هانز شرودر، استادیار ژنتیک تکاملی دانشگاه Globe Institute کوپنهاگ میگوید: «اولین باری است که ژن کامل یک انسان باستانی را از چیزی به جز استخوان به دست میآوریم. آنچه درباره این کشف تازه بسیار اهمیت دارد و کار را هیجانانگیز میکند؛ به دست آوردن دیانایهای میکروبی است.»
هنوز درک علمی زیادی از میکروبیومهای انسانی وجود ندارد و این فرصت بسیار خوبی است تا محققان بررسی کنند میکروبیومها چه نقشی در سلامتی انسان دارند و تغییرات میکروبیومها چه تاثیراتی خواهد داشت. مثلا، چگونه یک حساسیت را به عفونت و بعد بیماری قلبی و حتی تغییرات رفتاری تبدیل میکنند.
شرودر میگوید دانشمندان با در دست داشتن دیانای انسان و میکروبیومها میتوانند درک کنند چگونه میکروبیوم انسانها با گذشته زمان تکامل پیدا کرده است. به طور سادهتر، چگونه تغییر رژیم غذایی انسانها در هزاران سال پیش از شکار به کشاورزی، باعث بهتر یا بدتر شدن میکروبیومها شده است.
آدامس عصر حجر
موم درختان غان یا توس مادهای چسبناک است که از گرم کردن پوست این درختان به دست میآید. میدانیم حداقل از ۷۵۰ هزار سال تا ۱۲۵ هزار سال پیش از این ماده برای بستن بستن تیغههای سنگی به یکدیگر در اروپا استفاده شده است.
در بسیاری از مراکز باستانی که ابزارلات ساخته شده است؛ آثاری از موم درخت توس مشاهده میشود که غالبا هم نشانههایی از دندانهای انسانها دارند. به نظر میرسد مردم آن دوران، برای استفاده از موم غان ابتدا با دندان آن را نرم و بعد استفاده کردند. البته، پوست این درخت خواص ضدعفونی و دارویی هم دارد.
گاهی اوقات مومهایی که جویده شدند؛ تنها آثاری از زندگی انسانها در یک منطقه برای باستانشناسان هستند. مدتها است که دانشمندان میخواهند از روی همین مومهای غان جویده شده به اطلاعات مفیدی درباره زندگی بشر آن دوران برسند. سالها است دنبال DNA انسان هستند و به همین خاطر به آدامسهای عصر حجری معروف شدند.
در اوایل سال جاری، در محل حفاریهای سی سال پیش منطقه Huseby Klev سوئد یک مودم غان جویده شده کامل کشف شد که دارای یک دیانای انسان نیز بود. قدمت این آدامس به ۵۷۰۰ سال پیش و دوره نوسنگی در دانمارک برمیگردد.
در ژنتیک «لولا» هیچ نشانهای از محصولات یا جمعیتهای کشاورزی نیست. در آن دوره، برخی از شکارچیان بینالنهرین به سوی کشاورزی رو آورده و کمکم شمال اروپا نیز داشت به این صنعت کوچ میکرد. ژن «لولا» نشان میدهد با وجود فراگیر شدن صنعت کشاورزی در دوران نوسنگی ولی باز هم برخی از جمعیتهای شکارچیان به راه خود ادامه دادند.
ژنتیک «لولا» نشان میدهد جزو گروههای lactose intolerant یا عدم توانایی هضم لاکتوز بوده است. این موضوع، تئوریهای پیشین را درباره اروپاییان تایید میکند که ابتدا همگی lactose intolerant بودند و بعد با مصرف شیر حیوانات کمکم نستب به این ماده سازگاری پیدا کردند.
غالب میکروبهایی هم که از آدامس «لولا» بیرون کشیده شدند؛ میکروبهای معمول دهان و دستگاه تنفسی هستند. البته، میکروبهای نادری هم کشف شده که نشان میدهند «لولا» از بیماری ذات الریه رنج میبرده است.