برنده نوبل پزشکی ۲۰۲۲ : سوانت پابو، به خاطر کشفیاتش درباره “ژنوم انسان‌تباران منقرض شده و تکامل انسان”
جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۲۲ به سوانت پابو زیست‌شناس سوئدی و متخصص ژنتیک تکاملی تعلق گرفت.
به گزارش ایسنا (در خبری که دوست داشتم مستقلا روایت کنم اما به خاطر نبود اینترنت ممکن نشد) و به نقل از نوبل پرایز، سوانت پابو، زیست شناس سوئدی به خاطر کشفیاتش درباره “ژنوم انسان تباران منقرض شده و تکامل انسان” برنده جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۲ شد.
پابو از طریق تحقیقات پیشگامانه خود، به موضوعی به ظاهر غیرممکن دست یافت. این موضوع، تعیین توالی ژنوم نئاندرتال، یکی از خویشاوندان منقرض‌شده انسان امروزی بود. همچنین، او کشف هیجان‌انگیزی در مورد یک انسان‌تبار ناشناخته به نام “دنیسووا”(Denisova) را انجام داد.
نکته مهم این است که پابو دریافت که انتقال ژن از این انسان‌تباران منقرض‌شده به انسان خردمند پس از مهاجرت به خارج از آفریقا در حدود ۷۰ هزار سال پیش رخ داده است. این انتقال باستانی ژن به انسان‌های امروزی، ارتباط فیزیولوژیکی دارد. به عنوان مثال، بر نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن ما نسبت به عفونت‌ها تأثیر می‌گذارد.
تحقیقات اساسی پابو باعث ایجاد یک رشته علمی کاملا جدید شد. دیرینه‌شناسی اکتشافات او با آشکار کردن تفاوت‌های ژنتیکی که همه انسان‌های زنده را از انسان‌های منقرض‌شده متمایز می‌کند، مبنایی را برای کشف آنچه که ما را منحصربه‌فرد می‌سازد، فراهم می‌کند.
سوانت پابو، زیست‌شناس و و متخصص ژنتیک تکاملی اهل سوئد است. وی به عنوان یکی از بنیان‌گذاران دیرینه‌شناسی، به طور گسترده روی ژنوم نئاندرتال کار کرده است. پابو در سال ۱۹۹۷ به عنوان مدیر بخش ژنتیک در “موسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک”(MPI EVA) در لایپزیگ، آلمان منصوب شد.
پابو در ۲۰ آوریل ۱۹۵۵ در استکهلم به دنیا آمد و با مادرش، “کارین پابو”(Karin Pääbo)، شیمیدان استونیایی بزرگ شد. پدرش، “سونه بریسترم”(Sune Bergström)، بیوشیمی‌دان بود که جایزه نوبل پزشکی سال ۱۹۸۲ را به همراه “بنگت ساموئلسون”(Bengt Samuelsson) و “جان رابرت وین”(John R. Vane) برای اکتشاف در مورد “پروستاگلاندین و مواد مرتبط با آن” دریافت کرد.
پابو به عنوان یکی از بنیان‌گذاران “پالئوژنتیک”(Paleogenetics) شناخته می‌شود. پالئوژنتیک، رشته‌ای است که از روش‌های ژنتیک برای مطالعه در مورد انسان‌های اولیه و سایر جمعیت‌های باستانی استفاده می‌کند. پابو و همکارانش در سال ۱۹۹۷، توالی‌یابی موفقیت‌آمیز “DNA میتوکندریایی”(mtDNA) نئاندرتال را گزارش کردند که از نمونه‌ای یافت‌شده در غار “کلاین فلدهوفر گروت” (Kleine Feldhofer Grotte) به دست آمده بود.
بخش تحت مدیریت پابو در اوت ۲۰۰۲، یافته‌هایی را درباره “ژن زبان”(FOXP۲) منتشر کرد که در برخی از افراد دارای ناتوانی زبانی وجود ندارد یا آسیب دیده است.
پابو در سال ۲۰۰۶، طرحی را برای بازسازی کل ژنوم نئاندرتال‌ها ارائه کرد. در سال ۲۰۰۷، او به عنوان یکی از ۱۰۰ شخص تاثیرگذار سال مجله “Time” انتخاب شد.
در فوریه ۲۰۰۹، در نشست سالانه “انجمن پیشبرد علوم آمریکا”(AAAS) در شیکاگو اعلام شد که موسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک، نخستین نسخه پیش‌نویس ژنوم نئاندرتال را تکمیل کرده است. بیش از سه میلیارد جفت پایه با همکاری شرکت آمریکایی “۴۵۴ Life Sciences” توالی‌یابی شدند. این پروژه به سرپرستی پابو، تاریخ تکاملی اخیر انسان مدرن را روشن خواهد کرد.
پابو و همکارانش در مارس ۲۰۱۰، گزارشی درباره تجزیه و تحلیل DNA استخوان انگشتی که در غار دنیسووا در سیبری یافت شد، منتشر کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که استخوان متعلق به یکی از اعضای منقرض‌شده سرده‌ای از انسان‌سایان است که هنوز شناخته نشده بود. این نخستین بار بود که یک انسان‌تبار ناشناخته با استفاده از تجزیه و تحلیل DNA کشف شد.
پابو و همکارانش در مه ۲۰۱۰، پیش‌نویس توالی ژنوم نئاندرتال را در مجله “ساینس”(Science) منتشر کردند. همچنین، آنها به این نتیجه رسیدند که احتمالا بین نئاندرتال‌ها و انسان‌های اوراسیا تلاقی وجود داشته است.
پابو در سال ۲۰۱۴، کتاب “انسان نئاندرتال: در جستجوی ژنوم‌های گمشده”(Neanderthal Man: In Search of Lost Genomes) را منتشر کرد که در آن به صورت ترکیبی از خاطرات و علم عامه، داستان تلاش‌های پژوهشی برای بررسی ژنوم نئاندرتال را همراه با افکار خود در مورد تکامل انسان بیان می‌کند.
در سال ۲۰۲۰، پابو مشخص کرد که تأثیرات شدیدتری بر قربانیان از جمله ضرورت بستری شدن در بیمارستان و آسیب‌پذیری در برابر بیماری کووید-۱۹ از طریق تجزیه و تحلیل DNA وجود دارد که در گونه‌های ژنتیکی در ناحیه کروموزومی ۳ بیان می‌شود. این ویژگی‌ها با میراث نئاندرتال اروپایی مرتبط هستند. این ساختار خطرات بیشتری را تحمیل می‌کند و نشان می‌دهد که افراد تحت تاثیر این ویژگی‌ها ممکن است به شکل شدیدتری از بیماری مبتلا شوند.
“لیندا ویجیلنت”(Linda Vigilant)، همسر پابو نیز نخستی‌شناس و نسل‌شناس است و پابو بسیاری از مقالات خود را با همکاری او انجام داده است.
