تاریخچه قلیان در ایران

0

از زمان آغاز مصرف دخانیات در ایران، محبوب‌ترین آلت استعمال دخانیات در ایران قلیان بوده است که در هند به آن حقه (به معنی گوی و ظرف شیشه ای)، و در کشورهای عربی نارگیله یا شیشه می‌گویند. تمام افراد خارجی که در دوران صفوی به ایران آمده‌اند، از قلیان به عنوان شیئی نادر یاد کرده‌اند که در هیچ کجای غرب وجود ندارد. برخی نیز اظهار داشته‌اند که این وسیله در هند هم مورد استفاده بوده است.

البته قلیان به احتمال زیاد بسیار پیش‌تر از سده‌ی شانزدهم م. وجود داشته است. به نظر می‌رسد در اتیوبی، در سده‌های سیزدهم و چهاردهم م. از نوعی قلیان برای استعمال حشیش استفاده می‌شده است. اما جزئیات امر در این زمینه از دست رفته است و ما در مورد انتقال احتمالی آن فراتر از آفریقای شرقی هنوز در ابهام هستیم.

ضمن این که اکثر ایرانیان و بسیاری از محققان، چه ایرانی و چه غیرایرانی، معتقدند قلیان اختراعی ایرانی است که از آنجا به قسمت‌های دیگر خاورمیانه رفته است. به نظر می‌رسد روند تکاملی قلیان نیز مؤید این قضیه است. تصویری از قلیان ایرانی در قدیمی‌ترین دانش نامه‌ی موجز اروپایی در زمینه‌ی تنباکو، به نام تنباکوشناسی، نوشته‌ی یوهان نئاندر، که در سال ۱۶۲۲م. در هلند به چاپ رسیده، آمده است. همچنین تصویر قلیان در طرح‌ها و نقاشی‌های متعدد ایرانی اوایل سده‌ی هفدهم م. که توسط رضا عباسی و شاگردش محمد قاسم تبریزی کشیده شده، دیده می‌شود.

برعکس آنچه انتظار می‌رود، این تصاویر از نوع ادوات ساده و ابتدایی نیستند که با پوست نارگیل (که احتمالا نخستین چیزی است که قلیان از آن ساخته شد) سرهم‌بندی شده باشند بلکه ابزاری هستند که بسیار دقیق و ظریف ساخته شده‌اند. هنرمندی و مهارت بسیار بالا در ساخت قلیان نشان از روند نسبتا طولانی پیشرفت فن‌آوری و اصلاحات زیبایی‌شناسانه دارد و به نظر می‌رسد، اگر نگوییم در تأیید آن شعر قدیمی است، ولی دست کم نشان دهنده‌ی دوره‌ی نسبتا طولانی تکوین آن است.

قلیان، بی‌شک، به مرور زمان دارای معنا و مفهوم ایرانی شد. قلیان‌های رایج در سده‌ی هجدهم م. در مصر کریم خان نامیده می‌شد، نامی که از نام فرمانروای ایرانی آن دوره برداشته شده بود.

جدی‌ترین بحث درباره‌ی پیشگامی ایرانیان در به کارگیری قلیان داستانی است که می‌گوید نخستین کسی که دود تنباکو را از ظرف آبی گذراند پزشک و ادیب ایرانی به نام ابوالفتح گیلانی بوده است. با این همه، این واقعیت اگر صحت نیز داشته باشد، باز هم نمی‌توان قلیان را اختراعی ایرانی دانست . گیلانی در سال ۱۵۷۵م.، در زمان سلطنت سلطان اکبر، به هند سفر کرد و در آنجا مورد استقبال قرار گرفت و دارای پست و مقام شد و در همان جا بود که برای نخستین بار قلیان کشید. البته این داستان به خاستگاه هندی – اسلامی آن برمی گردد.

در هند، قلیان در مناطق «مسلمان نشین» شمالی رواج یافت. نخستین اشاره به قلیان در این شبه قاره سال ۱۶۱۵م. است، بسیار پیش‌تر از این که خارجیان متوجه این نوع از تدخین در ایران شوند. از لحاظ واژه‌شناسی و فیزیولوژیکی هم که در نظر بگیریم، به احتمال زیاد قلیان ابتدا در هند ساخته شد، یا دست کم از هند و یا از طریق این کشور به ایران آمده است. اگر به واژه‌ی قلیان نیز نگاه کنیم می‌بینیم که اشاره به خاستگاه ایرانی آن ندارد، زیرا این واژه مشتقی است از غلیان که از فعل غلی عربی گرفته شده و به معنی جوشیدن و قل قل کردن است.

قلیان‌های اولیه ابزار ساده‌ای شامل یک نارگیل توخالی بودند که نئی ( بامبویی) را به صورت مستقیم وارد آن می‌کرده و دود تنباکو از آن رد می‌شده است. این نوع قلیان تا مدت‌ها توسط افراد فقیر در جنوب ایران و هند استفاده می‌شده است. واژه‌ی نارگیلا، که در سانسکریت به معنای نارگیل است، به خاستگاه آن اشاره دارد. از آنجایی که نارگیل بومی ایران نیست و در جنوب هند رشد می‌کند، کاملا طبیعی به نظر می‌رسد که از این شبه قاره آمده باشد. این امر کاملا محتمل است که قلیان‌های ظریف‌تر با کاسه‌های بلوری از طریق کانال‌های تجاری در غرب هند، به یمن راه یافته باشد، جائی که قلیان‌های مربوط به سده‌ی هفدهم م.، مشابه نمونه‌های یافت شده در غرب هند، دیده شده است. بازرگانان نیز، از هندی و عرب و ایرانی، قلیان‌ها را از سواحل آفریقای شرقی به دیگر نقاط بردند.

همان طور که مستندات درباره‌ی دخانیات به طور کلی بسیار کم و نادر است، شواهد در مورد خاستگاه و سرمنشاء قلیان نیز ناکافی و مبهم است. با این همه، حتى رد این نظر که تنباکو پیش از موقع مورد استفاده قرار گرفت و تردید در باره‌ی ایرانی بودن قلیان، این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که ایران صفوی یکی از نخستین جوامع خارج از بر جدید و شبه جزیره‌ی ایبری بود که تنباکو در آنجا اشاعه یافت و مصرف آن معمول گشت.

منبع: کتاب در طلب عیش: مواد مخدر و محرک در تاریخ ایران بین سالهای ۱۵۰۰ تا ۱۹۰۰ میلادی
نویسنده: رودی متی
مترجم: بهنوش عافیت طلب شروین وکیلی

اگر خواننده جدید سایت «یک پزشک»  هستید!
شما در حال خواندن سایت یک پزشک (یک پزشک دات کام) به نشانی اینترنتی www.1pezeshk.com هستید. سایتی با 18 سال سابقه که برخلاف اسمش سرشار از مطالب متنوع است!
ما را رها نکنید. بسیار ممنون می‌شویم اگر:
- سایت یک پزشک رو در مرورگر خود بوک‌مارک کنید.
-مشترک فید یا RSS یک پزشک شوید.
- شبکه‌های اجتماعی ما را دنبال کنید: صفحه تلگرام - صفحه اینستاگرام ما
- برای سفارش تبلیغات ایمیل alirezamajidi در جی میل یا تلگرام تماس بگیرید.
و دیگر مطالب ما را بخوانید. مثلا:

داستان تکامل اتاق خواب‌ها از دوران انسان‌های اولیه تا اتاق‌ خواب‌های هوشمند + گالری عکس

تکامل اتاق خواب‌ها تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تغییرات فرهنگی، فناوری و اجتماعی قرار گرفته است. با گذشت زمان، اتاق خواب‌ها از فضا‌های خواب ساده به پناهگاه‌ها و آسایشگاه‌های چند منظوره و شخصی تبدیل شده‌اند. مروزی کوتاه بر تکامل آنها:…

10 شهید دنیای فناوری!

هر کدام از ابزارها و دستگاه‌هایی که ما در زندگی عادی خود از آنها استفاده می‌کنیم، ثمره تلاش‌های بی‌وقفه دانشمندان و افراد زیادی بوده‌اند. اگر فداکاری، ریسک‌پذیری، شهامت و ماجراجویی این افراد نبود، ما هیچ کدام از این فناوری‌ها و ابزارها را…

۸ خودروی جذاب تاریخی که توسط طراحان ایتالیایی بازطراحی و جاودانه شدند

ایتالیا خانه‌های طراحی معروفی دارد. Pininfarina ،Bertone ،Touring ،Giugiaro و Vignale برخی از مهم‌ترین نام‌های طراحی خودرو هستند. در این خانه‌های طراحی، همه‌چیز از جمله خودرو طراحی می‌شود. چه خودروهایی که تجاری و قابل تولید باشند؛ چه…

اگر عاشق یک فیلم بودید و با بودجه کافی یک اتاق خوب در سبک و سیاق آن فیلم می‌ساختید

ما اگر خیلی عاشق یک فیلمی باشیمِ پوستری چاپ می‌کنیم و بالای سرمان می‌زنیم و هر روز نگاهی به آن می‌اندازیم یا مقاله‌ای در موردش می‌نویسم. اما فراتر از آن اگر قرار بود، اتاق خواب یا اتاق هتلی به سبک یک فیلم بسازیمِ چطور از آب درمی‌آمد.…

عکس‌هایی از زیباترین کتابخانه‌های دنیا

کتابخانه‌ها باید مظهر فرهنگ و هنر هر کشوری باشند. ساختمان ایمن و بزرگ، منظره تالار کتابخوانی، نوع چینش کتاب‌ها و تحویل آنها به کتابخوان‌ها، داشتن اینترنت آزاد و پرسرعت، حفاظت از نسخه‌های خطی و اسناد باارزش، آزاد بودن کتابخانه در حد امکان…

اگر این سلبریتی‌ها به همان سبک و سیاق و بزرگسالی کوچک می‌شدند

البته سلبریتی‌ها مسلما عکس‌های اصلی دوران کودکی دارند. هر چند در مورد برخی ممکن است این عکس‌های کودکی اندک یا کم‌کیفیت باشند. اما تصور کنید برای بازتاب دادن وجود همان عوالم بزرگسالانه در دنیای کودکی یا همان اجزای مهم چهره، چهره بزرگسالان…

آگهی متنی در همه صفحات
دکتر فارمو / اسپیدکس / چاپ فلش / لاغری فوری / داروخانه اینترنتی آرتان / فروشگاه آنلاین زوجیم / خرید عسل طبیعی / زانوبند زاپیامکس / خرید ویلا در سیسنگان / زانوبند زاپیامکس / کلینیک زیبایی دکتر امانی رشت / کفپوش تاتامی / خرید جم فری فایر / شیشه اتومبیل / منابع آزمون دولینگو / ساید چنل / کلاه کاسکت / درمانکده / ثبت برند / خرید سرور مجازی / سایت نوید / دانلود فیلم دوبله فارسی / دانلود فیلم هندی / فروشگاه لوازم آرایشی بهداشتی شاواز / قیمت جاروبرقی وینسنت / تور اروپا ارزان / پزشک زنان سعادت آباد / محصولات زناشویی / لیوان حرارتی / ایمپلنت دندان / خرید گوشی با حکمت کارت / پی آر پی موثرترین درمان آرتروز زانو / دکتر فارغ پور - متخصص زنان / خرید خودنویس / خدمات پرداخت ارزی نوین پرداخت / سریال ایرانی کول دانلود / درمان سریع سیاتیک و دیسک کمر / کلاه کاسکت / لمینت متحرک دندان / کاشت مو / دانلود سوالات استخدامی آموزش و پرورش / فروشگاه اینترنتی زنبیل / خرید ساعت دیواری / ساعت تبلیغاتی / تجهیزات پزشکی / چاپ لیوان / خرید از آمازون / بهترین سریال های ایرانی / چاپ کلاه / کاشت مو / کاشت مو / پزشکا / قیمت ساک پارچه ای / تحلیل تکنیکال فارکس / سایت نوبت دهی دکتریاب / بهترین دکتر لیپوماتیک در تهران / تولید محتوا / دانلود نرم افزار / مجتمع فنی ونک / داروخانه آنلاین تینا /

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

•• 4 5